Αβδού - Τεχνίτη Λίμνη της Λαγκάδας - Σφενδύλι - Φράγμα Αποσελέμη (κυκλική)
Trail photos
Author
Trail stats
- Distance
- 10.7 mi
- Elevation gain
- 869 ft
- Technical difficulty
- Easy
- Elevation loss
- 869 ft
- Max elevation
- 875 ft
- TrailRank
-
90
4.8
- Min elevation
- 875 ft
- Trail type
- Loop
- Moving time
- 3 hours 39 minutes
- Time
- 4 hours 52 minutes
- Coordinates
- 3007
- Uploaded
- March 25, 2022
- Recorded
- March 2022
near Avdhoú, Crete (Greece)
Viewed 1222 times, downloaded 15 times
Trail photos
Itinerary description
Ξεκινώντας από το χωριό Αβδού θα επισκεφτούμε βυζαντινές εκκλησίες με μοναδικές τοιχογραφίες, το παλιό διδακτήριο του χωριού και το σπίτι του αρχαιολόγου Στέφανου Αντωνίου Ξανθουδίδη και θα ταξιδέψουμε στο χρόνο καθώς περιπλανιόμαστε στα σοκάκια του χωριού με τις πινακίδες που έχει αναρτήσει ο πολιτιστικός σύλλογος.
Στη συνέχεια θα απολαύσουμε την τεχνητή λίμνη της Λαγκάδας η οποία σκεπάζει το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και έχει κάνει χωριό Σφεντύλι την σύγχρονη Ατλαντίδα της Κρήτης. Αφού λοιπόν περάσουμε το μισοβυθισμένο χωριό του Σφεντυλίου θα φτάσουμε στις εγκαταστάσεις του φράγματος Αποσελέμη που κατασκευάστηκε για την ύδρευση του Ηρακλείου και του Αγίου Νικολάου και έχει χωρητικότητα 27 εκ.κυβ., ολοκληρώθηκε το 2012 και σήμερα αποτελεί ένα σημαντικό υδροβιότοπο, όπου βρίσκουν προσωρινό καταφύγιο και πολλά μεταναστευτικά πουλιά. Φέτος η λίμνη ξεχειλίζει από νερό και έτσι δεν θα περάσουμε μέσα από τον ταμιευτήρα αλλά θα ακολουθήσουμε το δρόμο στα δεξιά που οδηγεί στη διώρυγα του υπερχειλιστή, η οποία διαρκώς κατεβάσει νερό και δημιουργεί υπέροχες εικόνες, και τελικά στο χωριό ποτάμιές. Λίγο πριν φτάσουμε στο χωριό θα ξεκινήσουμε την επιστροφή μας περνώντας μέσα από μετόχια γεμάτα χρώματα και μυρωδιές. Έχοντας μπροστά μας για θέα την κορυφή Καρφί, μικρή Κόπράνα και το Λουλουδάκι θα περάσουμε από νέες αλλά και παλιότερες βυζαντινές εκκλησίες. Τέλος αφού περάσουμε από το τούνελ απορροής των νερών του Οροπεδίου Λασιθίου θα επιστρέψουμε πίσω στο χωριό Αβδού για να επισκεφθούμε μερικούς ακόμα βυζαντινούς ναούς.
Μια πανέμορφη πεζοπορία που τα έχει όλα και αξίζει να ακολουθήσει ο καθένας.
Waypoints
Car park
781 ft
Πάρκινγκ
Σ' αυτό το σημείο δίπλα στο καιρούριο σχολείο της Αβδού υπάρχει μεγάλος χώρος για πάρκινγκ όπου μπορούμε να αφήσουμε το αυτοκίνητο μας.
Religious site
781 ft
Ιερός Ναός Αγίου Μηνά
Καμαροσκεπαστή εκκλησία απέναντι από το νέο Διδακτήριο Αβδού, παρόμοια με αυτήν του Αγίου Νικολάου που χρονολογείται πριν το 1645 (πρώτο έτος απόβασης των Τούρκων στην Κρήτη).
Monument
781 ft
Μνημείο και Παλιό Σχολείο
Εδώ βρίσκεται ηρώο στη μνήμη των πολλών πεσόντων του χωριού στους απελευθερωτικούς αγώνες. Δίπλα συναντάμε το παλιό "Ελληνικό" Σχολείο. Στα τέλη του 19ου αιώνα (1890) ιδρύεται στο Αβδού Ελληνικό Σχολείο (Παλιό Σχολειό), στο οποίο φοίτησαν μαθητές όχι μόνο από την επαρχία Πεδιάδας, αλλά και από ολόκληρο το νομό Ηρακλείου. Πολλοί ήταν οι νέοι του χωριού που μαθαίνοντας τα πρώτα τους γράμματα στο Ελληνικό Σχολείο, συνέχισαν τις σπουδές τους σε ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αυτοί απετέλεσαν μια ομάδα πνευματικών ανθρώπων που δέσποσαν στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου. Μάλιστα ήταν το πρώτο σχολείο που λειτούργησε στην Ανατολική Κρήτη, από το 1860. Από το 1882 λειτουργεί εκεί και η Ελληνική Σχολή του Αβδού, η οποία εκδίδει πιστοποιητικά ικανότητας διδασκαλίας στους απόφοιτους σπουδαστές. Το δημοτικό σχολείο του χωριού σε παλιότερες εποχές έφτασε να έχει 180 παιδιά, ενώ σήμερα παραμένει κλειστό.
Religious site
768 ft
Ιερός Ναός Παναγίας Ευαγγελίστριας
Στο Αβδού Πεδιάδος Ηρακλείου συναντάμε δέκα βυζαντινές εκκλησίες που κάνουν το Αβδού να ξεχωρίζει από τα τριγύρω χωριά. Στο ανατολικό άκρο του χωριού συναντάμε έναν από τους σημαντικότερους, το ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που εορτάζει στις 25 Μαρτίου. Ο ναός του Ευαγγελισμού είναι του 14ου αιώνα και ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Έξω από το ναό υπάρχει μεγάλη αυλή που τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει μέρες δόξας καθώς είναι ο χώρος που πραγματοποιούνται οι περισσότερες καλοκαιρινές συναυλίες και εκδηλώσεις του δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου του χωριού. Στο χώρο της αυλής υπάρχει και παλιό πέτρινο πηγάδι από τα πολλά που έχει το χωριό ενώ ο κοντινός ναός του Αγίου Αντωνίου έχει ένα πανομοιότυπο. Στο εσωτερικό της η Παναγία η Ευαγγελίστρια διατηρεί αποσπασματικά αγιογραφίες του ύστερου 14ου αιώνα, οι περισσότερες όμως έχουν καλυφτεί από άλατα και είναι δυσδιάκριτες, γεγονός που κάνει επιτακτικό τον καθαρισμό και την συντήρησή τους από την αρχαιολογική υπηρεσία. Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τμήμα της Κοίμησης της Θεοτόκου με τις θρηνούσες κόρες της Ιερουσαλήμ. Ο τρούλος του με το τύμπανό του έχει τέσσερα μικρά ανοίγματα που χρησιμεύουν σαν μικρά παράθυρα τα οποία για χρόνια παράμεναν ανοικτά και μισοκατεστραμμένα με αποτέλεσμα για χρόνια να εισχωρούν μέσα τα νερά της βροχής επιτείνοντας στην καταστροφή των αγιογραφιών. Το έτος 1912 στο ναό προστέθηκε πέτρινο κωδωνοστάσιο μοναδικής ομορφιάς με φυτικό διάκοσμο και την παράσταση του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου λαξευμένο στην πέτρα που το κάνει να ξεχωρίζει.
Waypoint
761 ft
Πινακίδα
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, για όσους περιδιαβούν τα σοκάκια του χωριού, έχουν οι καλαίσθητες πινακίδες, που τοποθετήθηκαν τα τελευταία χρόνια, με σκοπό να μην ξεχάσουν οι παλιοί και να μάθουν οι νέοι σε κάθε κτίριο του Αβδού τι λειτουργούσε, κατά το παρελθόν. Ανεξάρτητα από τη σημερινή χρήση τους, αν είναι δηλαδή ερείπια, σπίτια ή απλά εγκαταλελειμμένα οικήματα, μπορεί να δει κανείς πινακίδες που ενημερώνουν πως εκεί λειτουργούσε φάμπρικα ή παντοπωλείο, ή καφενείο ή άλλη επιχείρηση, ακόμα και επαγγέλμματα που έχουν σχεδόν χαθεί, όπως του σαμαρά του κυρατζή, με επιπλέον πληροφορίες για το ποιός ήταν ο ιδιοκτήτης της, πότε άνοιξε και πότε έβαλε λουκέτο. Κι όλα αυτά με τρόπο όμορφο, μια και οι ταμπέλες έχουν αισθητική που ταιριάζει με τη γραφικότητα του χωριού και την προιστορία του. Έτσι λοιπόν διάβαζα τις ταμπέλες των παλιών καταστημάτων και ήταν λες και βρισκόμουν εκεί κάπου στο 1950... Να περιδιαβαίνω τα πλακόστρωτα σοκάκια του χωριού και να ακούγονται από παντού ήχοι... Του Καζαναριού (1950-1970), της Φάμπρικας (1930-1955), του Υποδηματοποιείου (1945-1977) κι εκείνων των επαγγελμάτων που χάθηκαν στη δίνη του χρόνου!
Museum
761 ft
Σπίτι Στέφανου Αντωνίου Ξανθουδίδη
Εδώ συναντάμε την οικία του Στέφανου Αντωνίου Ξανθουδίδη στο Αβδού κατασκευής 1913. Ο Στέφανος Αντωνίου Ξανθουδίδης (Αβδού, 1864 - 18 Σεπτεμβρίου 1928) ήταν Έλληνας αρχαιολόγος. Γεννήθηκε το 1864 στο Αβδού του νομού Ηρακλείου Κρήτης, όπου και τελείωσε το σχολείο. Έφυγε πολύ νέος για την Αθήνα όπου και σπούδασε φιλολογία. Διορίστηκε αρχικά στα γυμνάσια της Νεάπολης και Ηρακλείου. Εκεί έγινε γραμματές του Φιλεκπαιεδευτικού Συλλόγου και γνωρίστηκε με τον ιδρυτή του μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκι, με τον οποίο ανέπτυξε στενή συνεργασία για την αρχαιολογική κίνηση της Κρήτης. Όταν μετά την απελευθέρωση της Κρήτης ο Χατζιδάκις έγινε διευθυντής του Κρητικού μουσείου, ο Ξανθουδίδης διορίστηκε έφορος αρχαιοτήτων της Κρητικής Πολιτείας, θέση στην οποία παρέμεινε δέκα πέντε χρόνια (1900-1915. Έγινε επίσης έφορος της δεκάτης Αρχαιολογικής περιφέρειας της Ελλάδας, και αργότερα διευθυντής του Μουσείου Ηρακλείου. Διενήργησε αρχαιολογικές ανασκαφές σε πολλά μέρη της Κρήτης και ασχολήθηκε συστηματικά με την μεσαιωνική ιστορία και την γλώσσα του νησιού.Ήταν συγγραφέας αρκετών βιβλίων ιστορικού, λαογραφικού και αρχαιολογικού περιεχομένου.
Bridge
745 ft
Πέτρινη γέφυρα
Εδώ για να περάσουμε ένα από τα ρέματα που γεμίζουν την τεχνίτη λίμνη της Λαγκάδας θα διαβούμε πάνω από μια παλιά πέτρινη γέφυρα.
Religious site
745 ft
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στο Αβδού Πεδιάδος αποτελεί το σημερινό κοιμητηριακό ναό του χωριού. Ο ναός που χρονολογείται στον 14-15ο αιώνα φέρει τοιχογραφίες των αδερφών Εμμανουήλ και Ιωάννη Φωκά. Στο χώρο του Ιερού, στην κόγχη διακρίνεται η παράσταση των «Συλλειτουργούντων Ιεραρχών», σε ψηλότερη ζώνη η «Κοινωνία των Αποστόλων» και στο τεταρτοσφαίριο το «Τρίμορφο» ενώ στον ανατολικό τοίχο η παράσταση του Ευαγγελισμού. Στην καμάρα του ιερού διατάσσονται σκηνές του Ευαγγελικού κύκλου και σε χαμηλότερο επίπεδο σκηνές του Αγιολογικού κύκλου και συγκεκριμένα σκηνές του Μαρτυρίου του Αγίου Γεωργίου. Στους πλάγιους τοίχους του ναού είναι αξιοσημείωτα δύο τυφλά οξυκόρυφα τόξα (στο νότιο και βόρειο τοίχο το καθένα) εντός των οποίων οι τοίχοι κοσμούνται με παραστάσεις όπως αυτή της Άννας και του Ιωακείμ να κρατούν την Παναγία βρέφος.
Religious site
771 ft
Ιερός Ναός Παναγίας Παντάνασσας (Κοίμηση της Θεοτόκου)
Κομψή καμαροσκεπαστή εκκλησία της οποίας η ανέγερση έγινε το 1600 με δαπάνες του Νικολάου Λιγίζου, σύμφωνα με μαρμάρινη εντοιχισμένη επιγραφή εντός του ναού. Σπουδαία από καλλιτεχνικής απόψεως τα γλυπτά από μαύρο μάρμαρο αγιοθύριδό και το υπέρθυρο της.
Panorama
787 ft
Θέα
Υπέροχη θέα στα χωριά Αβδού και Γωνίες και στο βάθος η κορυφή Καρφί, μικρή Κοπράνα και δίπλα το Λουλουδάκι.
Religious site
712 ft
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου
Εκκλησία καμαροσκεπαστή της βενετοκρατίας με ίχνη τοιχογράφησης, κτισμένη στην περιοχή Μεσοχωριό, επί της κεντρικής οδού Ηρακλείου Λασυθίου, δύο χιλιόμετρα πριν το Αβδού, που χρονολογείται πριν το 1645 (πρώτο έτος απόβασης των Τούρκων στην Κρήτη), σύμφωνα με κώδικα της Ιεράς Μονής Καρδιωτίσης στην Κερά. Την εκκλησία πλέον σκεπάζουν τα νερά της τεχνίτης λίμνης της Λαγκάδας για αυτό δίπλα στο δρόμο έχει τοποθετηθεί ένα μικρό εκκλησάκι και μία πινακίδα που μας θυμίζουν την ύπαρξη της όταν η λίμνη είνα φουσκωμένη.
Ruins
679 ft
Σφενδύλι
Το αποκαλούν και όχι άδικα και “Ατλαντίδα της Κρήτης” μιας και αυτό το χωριό είναι μισοβυθισμένο στη λίμνη της Λαγκάδας. Δεν έχει κατοίκους ούτε επισκέπτες όμως καταφέρνει και τραβάει τα βλέμματα και αυτό γιατί αποτελεί σπάνιο φαινόμενο για την Ελλάδα για το οποίο λίγοι γνωρίζουν την ιστορία του. Το Σφενδύλι εδώ και 20 χρόνια πλημμυρίζει και βυθίζεται σιγά σιγά από τα νερά του φράγματος Αποσελέμη. Στην πραγματικότητα το Σφενδύλι βρίσκεται εντός του ταμιευτήρα του φράγματος και κάτω από τη στάθμη πλήρωσης. Και ενώ ήταν χτισμένο σε υψόμετρο 210 μέτρων ωστόσο πλέον δεν έχουν μείνει και πολλά στην επιφάνεια. Για την ακρίβεια, τώρα πια το χωριό είναι μισό έξω και μισό μέσα στη λίμνη. Ο μικρός οικισμός Σφεντύλι βρίσκεται στο 37ο χιλιόμετρο της οδού Ηρακλείου-Λασιθίου και η αρχαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη του οικισμού χρονολογείται στο 1577, στον κατάλογο του Fr. Barozzi. Στην πρώτη τουρκική απογραφή (1671) ο οικισμός (Isfendil) έχει 9 φορολογούμενες χριστιανικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 ανήκε στο Δήμο Μοχού, το 1900 αναγράφεται στο Δήμο Λαγκάδας και από το 1920 στον αγροτικό Δήμο Ποταμιών, και στην κοινότητα Ποταμιών από το 1928. Η ονομασία του οικισμού είναι ανθρωπωνυμική. Το οικογενειακό όνομα Σφενδήλος μαρτυρείται στην Κρήτη και ασφαλώς o πρώτος οικιστής του θα είχε αυτό το όνομα. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας ήταν φέουδο της λατινικής επισκοπής Χερρονήσου ήδη από το 1248. Το χωριό ήταν κατοικημένο τόσο κατά την διάρκεια της Βενετοκρατίας όσο και κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Η παλαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξη του οικισμού Σφεντύλι χρονολογείται στο 1577 στον ενετικό κατάλογο του Fr. Barozzi ενώ αναφέρεται Καστροφύλακα ως Sfendigli το 1583 με 78 κατοίκους. Στην πρώτη τουρκική απογραφή το 1671 ο οικισμός αναφέρεται ως Isfendil με 9 φορολογούμενες χριστιανικές οικογένειες. Πρόσφατα βρέθηκαν στην περιοχή, από την αρχαιολόγο Αθανασία Κάντα, 65 σκελετοί που σύμφωνα με έρευνες πιθανώς να προέρχονται από ένα Μινωικό νεκροταφείο. Μόλις δημιουργήθηκε το φράγμα Αποσελέμη, που είναι το μεγαλύτερο υδρευτικό έργο της Κρήτης και κατασκευάστηκε προκειμένου να λύσει ζωτικές ανάγκες ύδρευσης-άρδευσης των βορείων παραλίων της ανατολικής Κρήτης, από το Ηράκλειο μέχρι τον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου, το χωριό άρχισε να βυθίζεται. Οι κάτοικοι αποζημιώθηκαν για τις περιουσίες τους που έπαθαν καταστροφές και τις οποίες αναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν. Πολλοί από αυτούς, βέβαια, αρνήθηκαν να φύγουν από τα σπίτια τους και είχαν ζητήσει να υπάρξει πρόβλεψη και για την μετεγκατάστασή τους. Το χωριό ζει πλέον το μισό μέσα και το μισό έξω από τη λίμνη που έχει δημιουργηθεί. Η βύθιση του χωριού είναι ομολογουμένως άκρως θεαματική καθώς αλλάζει αναλόγως των βροχοπτώσεων. Μετά από έντονες καταιγίδες συμβαίνει υπερχείλιση χιλιάδων κυβικών νερού λόγω του φράγματος. Στο χωριό βρίσκεται ο ναός του Αγίου Θεοδώρου, μια βυζαντινή εκκλησία του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες των αδερφών Φωκά. Το χωριό είναι ακατοίκητο πλέον, καθώς τα τελευταία χρόνια πλημμυρίζει σταδιακά από το νερό του φράγματος Αποσελέμη που έχει κατασκευαστεί στην περιοχή. Μετά την εκκένωση του χωριού ο μισός ναός βυθίστηκε μέσα στο νερό.
Door
715 ft
Πόρτα
Εδώ συναντάμε την πορτα των εγκαταστάσεων του φράγματος, την οποία αν είναι κλειστή μπορούμε να περάσουμε από το άνοιγμα που υπάρχει στα δεξιά της.
Panorama
722 ft
Θέα
Πολύ όμορφη θέα στις εγκαταστάσεις του φράγματος και περιμετρικά της τεχνίτης λίμνης της Λαγκάδας.
Photo
725 ft
Διώρυγα υπερχειλιστή
Εδώ συναντάμε τη διώρυγας του υπερχειλιστή του φράγματος. Φέτος η υπερχείλιση του φράγματος Αποσελέμη πραγματοποιήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου, ενώ οι εικόνες από τον Ταμιευτήρα του Φράγματος είναι εντυπωσιακές. Ο ταμιευτήρας έχει χωρητικότητα 27 εκατομμυρίων κυβικών νερού και το φράγμα γέμισε με γρήγορους ρυθμούς με το νερό της βροχής και των χιονοπτώσεων του τελευταίου διαστήματος.
Intersection
531 ft
Διασταύρωση για Ποταμιές
Σ' αυτή τη διασταύρωση αν συνεχίσουμε τον δρόμο ευθεία θα οδηγηθούμε στο χωριό Ποταμιές. Εμείς όμως επιλέγουμε να περάσουμε το γεφυράκι στα αριστερά μας ώστε να επιστρέψουμε προς τις εγκαταστάσεις του φράγματος και τελικά πάλι στο χωριό Αβδού. Οι Ποταμιές (επίσημο: αι Ποταμιαί) είναι χωριό με 522 κατοίκους και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα στην επαρχία Πεδιάδας , σε υψόμετρο 170 μ. στο Δήμο Χερσονήσου στο νομό Ηρακλείου. Οι Ποταμιές είναι από τα πρώτα χωριά της ενδοχώρας του δήμου και απέχει 10χλμ. από το Λιμάνι Χερσονήσου. Το χωριό βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αποσελέμη ο οποίος διαρρέει τη Λαγκάδα ανάμεσα σε ελαιώνες, εσπεριδοειδή και την άγρια βλάστηση του ποταμού, από τον οποίο έχει λάβει και το όνομά του. Η κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού είναι η γεωργία. Αυθεντικό κρητικό χωριό, οι Ποταμιές περιστοιχίζονται από κατάφυτους λόφους, με ελαιώνες, πικροδάφνες, φούσκες, κυπαρίσσια, κυδωνιές, μαύρες και λευκές μουριές, λεμονιές, πορτοκαλιές, αμπέλια, καλαμιές, δεσπολιές, καρυδιές, ροδιές και πλατάνια. Ο επισκέπτης θα νιώσει υπέροχη αγαλλίαση και ψυχική ηρεμία παρατηρώντας τους οικισμούς με τα γραφικά τους σοκάκια και πλατειούλες. Αξιόλογα μνημεία, το Βυζαντινό Μοναστήρι της Γκουβερνιώτισσας και οι ρωμαϊκές υδατογέφυρες που έφερναν νερό στη Χερσόνησο. Η ευρύτερη περιοχή ορίζεται σαν έκταση με δασική βλάστηση, πλούσια πανίδα και σπάνια ορνιθοπανίδα. Η περιοχή ανήκει κατά το μεγαλύτερο τμήμα της στην προτεινόμενη Περιοχή Κοινοτικού Ενδιαφέροντος και Προστασίας «Δίκτη» του Δικτύου Natura 2000. Στην απογραφή του Καστροφύλακα αναφέρονται δύο οικισμοί , οι Potamies Apano με 90 κατ. Potamies Catto με 63 κατ. το 1583. Το 1881 αναφέρονται 308 Χριστιανοί και 115 Μωαμεθανοί κάτοικοι. Σε μικρή απόσταση, στα δυτικά του χωριού βόρεια του δρόμου είναι η Παναγία η Γκουβερνιώτισσα, παλαιότατη μονή, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο ναός, σε σχήμα σταυρού, είναι κατάγραφος, Στο μεσαίο τρούλο βρίσκεται ο Χριστός Παντοκράτορας, στους μεσαίους τοίχους είναι προφήτες, η Σταύρωση και άλλα. Αντίγραφα αυτών βρίσκονται στην αίθουσα της βασιλικής του Αγίου Μάρκου. Σήμερα η μονή είναι εγκαταλελειμμένη. Κατά την παράδοση η μονή της Παναγίας Γκουβερνιώτισσας κτίστηκε από βυζαντινό άρχοντα έπειτα από την απελευθέρωση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά. Στην περιοχή της μονής υπήρχαν, κατά την εποχή εκείνη, οικισμοί των οποίων σώζονται τα ερείπια. Ένας από αυτούς ήταν η Γαληνή, όνομα σωζόμενο σε τοπωνύμιο της περιοχής. Κατά την πολιορκία του Χάνδακα ο εφημέριος της μονής παπα-Νικολός Μαγκαφούρης απέκτησε την εύνοια του Τούρκου πασά και όχι μόνο εξασφάλισε την ακεραιότητα των κτημάτων της μονής, αλλά και οικειοποιήθηκε άλλα κτήματα ιδιωτών. Οι απόγονοι του Μαγκαφούρη διαδέχονταν ο ένας τον άλλο στη διοίκηση της Μονής. Ο τελευταίος παπα- Μιχάλης Μαγκαφουράκης δεν απέκτησε κληρονόμους και δώρισε τη μονή στον Άγιο Τάφο. Τα επόμενα χρόνια η μονή διαλύθηκε και τα πλούσια κτήματά της διανεμήθηκαν στους κατοίκους του χωριού.
Door
577 ft
Πόρτα
Σ' αυτό το σημείο δεν συναντάμε ακριβώς μια πόρτα αλλά μία τρυπά στην περίφραξη των εγκαταστάσεων του φράγματος την οποία καλό είναι να περάσουμε με ιδιαίτερη προσοχή.
Lake
722 ft
Φράγμα Αποσελέμη και Λίμνη της Λαγκάδας
Το Φράγμα Αποσελέμη βρίσκεται πάνω από 30 χιλιόμετρα νοτιανατολικά από το Ηράκλειο και εντοπίζεται μεταξύ των χωριών Μοχός, Ποταμιές, και Αβδού. Αποτέλεσμα ενός πολύπαθου τεχνικού έργου, που τελικά ολοκληρώθηκε το 2012 (μετά από 43 χρόνια), το Φράγμα Αποσελέμη από το 2015 υδροδοτεί τις ανατολικές συνοικίες του Ηρακλείου, μέρος της πρωτεύουσας της Κρήτης, αλλά και μερικές περιοχές του Αγίου Νικολάου. Το φράγμα έχει ύψος 62,5 μέτρων και χωρητικότητα 27 εκατομμυρίων κυβικών νερού, ενώ διοχετεύει τεράστιες ποσότητες νερού από το Οροπέδιο Λασιθίου και τις πηγές της Κασταμονίτσας, οι οποίες μεταφέρονται με αγωγούς και σήραγγες-μετροπόντικες πριν επεξεργαστούν από ειδικά διυλιστήρια. Το Φράγμα Αποσελέμη, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα της χώρας και την πιο ακριβή επένδυση πάνω στην Κρήτη, (με κόστος 230 εκατομμυρίων ευρώ), καθώς επίσης πριν και μετά την ολοκλήρωση του έργου δεν έλειψαν λογής αντιδράσεις και περιβαλλοντικές διαμάχες, τόσο από ντόπιους, όσο και από επιστήμονες. Μάλιστα, λέγεται ότι δεν έχει γίνει καλή πρόβλεψη για τις καλλιέργειες δίπλα απ’ αυτό κι ότι δεν έχει βοηθήσει τόσο την επίλυση του γενικότερου προβλήματος λειψυδρίας στην περιοχή. Σήμερα, στο βυθό του Φράγματος Αποσελέμη υπάρχει το μικρό χωριό Σφεντύλι, που σαν μια άλλη Ατλαντίδα έχει βυθιστεί μέσα στα νερά του, και τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σ’ ένα από τα πιο πολυφωτογραφημένα αξιοθέατα του Ηρακλείου. Οι λιγοστοί του κάτοικοι ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους κι απομακρύνθηκαν έχουν όμως αποζημιωθεί από το κράτος για τις περιουσίες τους. Επιπλέον, τα νερά της λίμνης της Λαγκάδας, όνομα με το οποίο ήταν γνωστή η ευρύτερη περιοχή κατά το παρελθόν, έχουν μετατραπεί κατά τις τελευταίες δεκαετίες σε σημαντικό υδροβιότοπο για μεταναστευτικά πουλιά με εντυπωσιακούς χρωματισμούς. Τέλος, το φράγμα επισκέπτονται εκατοντάδες ντόπιοι και επισκέπτες, κυρίως με αφορμή διάφορες εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα εκεί, όπως την Πανευρωπαϊκή γιορτή των πουλιών (που συνιστά επισήμως τη μεγαλύτερη παρατήρηση πουλιών στην Ευρώπη) και διοργανώνεται κάθε Οκτώβρη στο χώρο του ναού Αγίου Κωνσταντίνου Αβδού, προσφέροντας μια ξεχωριστή μέρα με διαδραστικά εργαστήρια και κεράσματα, και το κυριότερο, μια αξέχαστη γνωριμία με τα πουλιά του τόπου.
Religious site
853 ft
Ιερός Ναός Αγίου Θεοδώρου
Ο νέος Άγιος Θεόδωρος χτίστηκε λόγω του φράγματος του Αποσελέμη που σκέπασε με νερό τον παλιό ναό καθώς και όλο το χωριό σφενδύλι που βρίσκεται απέναντι από εδω.
Religious site
709 ft
Ιερός Ναός Αγίου Κωσταντίνου
Πρόκειται για ένα μονόχωρο θολοσκέπαστο ναό, λιτό παρά το γεγονός του οτι είναι γεμάτος τοιχογραφίες, αρκετές εκ των οποίων διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Οι τοιχογραφίες του διατηρούνται με ζωντανά χρώματα, χρονολογούνται από το 1445, σύμφωνα με την ιστορικής σημασίας επιγραφή που υπάρχει στο Δ. τοίχο του ναού και είναι έργο των ζωγράφων Μανουήλ και Ιωάννη των Φωκάδων, ο πρώτος εκ των οποίων τοιχογράφησε επίσης το ναό του Αγίου Γεωργίου στην Απάνω Σύμη και του Αγίου Γεωργίου στην Έμπαρο. Επισκευάστηκε και εξωραΐστηκε αρχές της δεκαετίας του 50 από τον εγκατεστημένο στο Κάιρο ευπατρίδη συγχωριανό μας Εμμανουήλ Κ. Γραμματικάκη. Μια εντυπωσιακή κτητορική επιγραφή-δήλωση προσήλωσης στο Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγο, κλέβει την παράσταση καθώς θεωρείται η τελευταία που φτιάχτηκε στην Κρήτη με αναφορά σε αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Σε όλο το ναό βλέπουμε σκηνές του χριστολογικού κύκλου, καθώς και σκηνές από τον σπάνιο σε κρητικούς ναούς κύκλο του αγίου Κωνσταντίνου. Ανάμεσα στις άλλες παραστάσεις θα πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα η επίσης σπάνια απεικόνιση, στο μέτωπο της κόγχης του ιερού, του αγίου Φανουρίου, ως διακόνου. Η ίδια παράσταση που συναντάται και στο καθολικό της μονής του Αγίου Νικολάου στον Ζαρό, μαρτυρεί τη διάδοση της λατρείας του αγίου στην Κρήτη κατά τον 15ο αι. Η υψηλού επιπέδου ζωγραφική στους ναούς που ιστόρησαν οι Φωκάδες, χαρακτηρίζεται από τάση ακαδημαϊσμού, η οποία θεωρείται ως το τελευταίο στάδιο εξέλιξης πριν την οριστική διαμόρφωση της κρητικής σχολής, γεγονός που κατατάσσει τους δύο ζωγράφους στους άμεσους προδρόμους της. Στον ανατολικό τοίχο του ναού έχουμε στο τεταρτοσφαίριο τον Παντοκράτορα σε στηθάριο να κρατεί κλειστό Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Κάτω, στον ημικύλινδρο της κόγχης του ιερού απεικονίζονται οι δύο Συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος αριστερά και δεξιά ο Μέγας Βασίλειος, συγγραφείς των δύο Θείων Λειτουργιών της Εκκλησίας. Στο μέσο, παριστάνεται τετράκογχη Αγία Τράπεζα, επάνω στην οποία εικονίζεται Δισκάριο. Δίπλα στην κόγχη του ιερού, εικονίζεται με ολόσωμη μετωπική μορφή, ως διάκονος που κρατά θυμιατήρι, ο Άγ. Φανούριος. Ο τρόπος αυτής της απεικόνισης του Αγίου είναι σπάνιος. Στο νότιο τοίχο του Ιερού Βήματος, παριστάνεται ολόσωμος σε στάση μετωπική ο Άγιος Νικόλαος με αρχιερατική στολή, να κρατεί Ευαγγέλιο στο αριστερό χέρι και να ευλογεί με το δεξί. Ειδικά η μορφή του Αγίου Νικολάου παρουσιάζει από τεχνική άποψη αναμφισβήτητη συγγένεια με τα έργα των ζωγράφων στην Παντάνασσα στο Μυστρά. Παρατηρούμε ότι για τους Φωκάδες οι φωτεινές γραμμές δεν χρησιμοποιούνται μόνο για το φωτισμό των προεξεχόντων σημείων. Η σπουδαιότερή τους λειτουργία είναι να σχεδιάσουν όγκους. Από τις τοιχογραφίες όμως της Παντάνασσας στο Μυστρά , μέχρι του Αγ. Κων/νου, είναι αισθητή η εξέλιξη και ειδικά η σχηματοποίηση, η οποία αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της Κρητικής Σχολής. Οι φωτεινές γραμμές στην Παντάνασσα έχουν τεθεί με ελευθερία και δίνουν την εντύπωση ότι είναι πιο αυθόρμητες. Αντίθετα στους Φωκάδες, οι φωτεινές γραμμές είναι πιο αυστηρές, τυπικές. Αυτό είναι περισσότερο αισθητό στις ρυτίδες του μετώπου όπου έχουν μεταβληθεί σε σχήματα γεωμετρικά, καθορισμένα και υπολογισμένα με κάθε ακρίβεια. Σε ψηλότερο επίπεδο στο θριαμβικό τόξο κυριαρχεί η παράσταση της «Φιλοξενίας του Αβραάμ» πλαισιωμένη από τις μορφές της Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ με την παράσταση του «Ευαγγελισμού». Στην καμάρα του Ιερού εικονίζεται η παράσταση της «Πεντηκοστής» στα νότια, της «Αναλήψεως» στα βόρεια και σε χαμηλότερο επίπεδο η σκηνή των «Εισοδίων της Θεοτόκου». Η τοιχογραφία της Ανάληψης είναι επίσης σημαντική τοιχογραφία. Η Παναγία φοράει μαφόριο μελιτζανί και οι άγγελοι που παρίστανται φορούν άσπρο και κίτρινο. Τα βουνά στο βάθος είναι ωχροκίτρινα με σκιές από παράλληλες γραμμές. Πάνω ψηλά σε δόξα, ο Χριστός και γύρω του άγγελοι. Στα πρόσωπα, είναι ενδεικτικός ο κρητικός τρόπος φωτισμού με μικρά άσπρα φώτα. Στον κυρίως ναό η καμάρα είναι τοιχογραφημένη με ευαγγελικές σκηνές όπως στη νότια πλευρά η παράσταση της «Υπαπαντής» και της «Εις Άδου Καθόδου», στη βόρεια πλευρά η «Σταύρωση» και η «Μεταμόρφωση» ενώ στα ανατολικά του ενισχυτικού τόξου σημειώνεται η σκηνή της «Ιάσεως του τυφλού». Σε πιο χαμηλό επίπεδο διακρίνονται σκηνές από το Συναξάριο του αγίου στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Στο δυτικό τοίχο έχουμε την Κοίμηση της Θεοτόκου. Κάτω από την επιγραφή της εισόδου εκτείνεται παράσταση της «Κολάσεως» και νότια της θύρας ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Στο νότιο τοίχο παριστάνονται οι μορφές του Αγίου Κωνσταντίνου και της Αγίας Ελένης καθώς και του Αγίου Αντωνίου ενώ στο βόρειο απεικονίζονται οι παραστάσεις οκτώ ολόσωμων αγίων. Η αναφορά στην κτητορική επιγραφή (την βλέπουμε στην αριστερή και πίσω πλευρά του ναού) του τότε Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου (1425-1448), ως χρονολογικού προσδιορισμού, όπως συναντάται και σε λίγες ακόμη εκκλησίες του νησιού, έχει ερμηνευθεί ως δήλωση του φρονήματος των υπόδουλων Κρητικών οι οποίοι προσδιόριζαν τη συνείδησή τους μέσα από την αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, παρά το ότι οι Ενετοί ήταν ήδη κυρίαρχοι στο νησί. Η επιγραφή αυτή γραμμένη με μελανά χρώματα σε λευκό φόντο περιβάλλεται από πλατύ ερυθρό περιθώριο ενώ το περιεχόμενο της είναι το εξής «+Ανεκαινίσθι και ανιστορίθι ο θείος και πάνσεπτος ναός των αγίων Θεοσέπτων βασιλέων και εισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης δια συνδρομής και εξόδου κόπου και μόχθου του ευλαβεστάτου ιερέως….Μανουήλ(;)…της θυγατρός αυτού Μαρίας επί της βασιλείας κυρου Ιωάννου του Παλαιολόγου…Σεπ(τεμβρίου) β΄, αυμς» «δια χειρός καμού α[μαρτωλού] και ατέχνου Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκάδων, εύχεσθε υπέρ υμών δια τον Κύριον αμήν αμήν». Είναι ευτύχημα που ο συγκεκριμένος ναός διασώθηκε από τα νερά του φράγματος του Αποσελέμη, τουλάχιστον στο ξεκίνημα λειτουργίας του μια και σήμερα είναι σχεδόν στεγνό, καθώς γύρω του ορθώθηκε προστατευτικό φράγμα για να μην βυθιστεί κι εκείνος στα νερά του όπως συνέβη με το κοντινό Σφεντίλι.
Religious site
738 ft
Ιερός Ναός Αφέντη Χριστού
Ναός που κτίστηκε πιθανόν μετά την καταστροφή του Αη Λέντη και βεβηλώθηκε όπως και άλλες εκκλησίες από Τούρκους βοσκούς που έβρισκαν καταφύγιο για τα ζώα τους σύμφωνα με έγγραφο διαμαρτυρίας των προεστών του Αβδού το Φεβρουάριο του 1861.
River
745 ft
Τούνελ απορροής των νερών του Οροπεδίου Λασιθίου
Εδώ συναντάμε το τούνελ απορροής το οποίο φέρνει το νερό από οροπέδιο Λασιθίου και γεμίζει τη λίμνη της Λαγκάδας.
Religious site
745 ft
Ιερός Ναός Αγίου Αντωνίου
Οι τοιχογραφίες του, που ανήκουν στο 13ο ή 14ο αιώνα, συνταιριάζουν στοιχεία αρχαϊκά με νεοτερικά. Τις παραστάσεις χαρακτnρίζει η έντονη εκφραστικότητα των στάσεων και η μοναδική στnν Κρήτη περίπτωση διxρωμίας σε όλη την τοιχογράφηση. Ο Άγιος Αντώνιος βρίσκεται στο δυτικό άκρο του χωριού Αβδού και είναι μικρός μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός που κτίστηκε τον 13-14ο αιώνα. Ο ναός φέρει τοιχογραφίες των Εμμανουήλ και Ιωάννη Φωκά που συνταιριάζουν στοιχεία αρχαϊκά με νεοτερικά. Τις παραστάσεις χαρακτηρίζει η έντονη εκφραστικότητα των στάσεων και η μοναδική στην Κρήτη περίπτωση διχρωμίας σε όλη την τοιχογράφηση. Χρησιμοποιείται μόνο το κοκκινωπό-καστανό χρώμα με λίγο γαλάζιο μενεξεδί. Εικονίζονται άγιοι και 11 ευαγγελικές σκηνές: Γέννηση, Βάπτιση, Υπαπαντή, Μυστικός Δείπνος, Νιπτήρ, Σταύρωση, Επιτάφιος, Εις Άδου Κάθοδος, Γυναίκες στον Τάφο, Μεταμόρφωση, Ανάληψη. Η έντονη καμπύλωση του σώματος του Σταυρωμένου για ρεαλιστική εντύπωση του πάθους και οι έξαλλες στάσεις των Αποστόλων στην Ανάληψη, εκφράζουν παραστατικά τη στροφή της νέας τέχνης προς τη ζωή και την αλήθεια. Στο τεταρτοσφαίριο την αψίδας εικονίζεται η Παναγία πλαισιωμένη από Αγγέλους, ενώ στη κόγχη οι Συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου βρίσκονται η Φιλοξενία του Αβραάμ και σε χαμηλότερο επίπεδο ο Ευαγγελισμός. Στη καμάρα του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού εικονίζονται σκηνές όπως η Ανάληψη, η Γέννηση, η Βάπτιση, η Υπαπαντή, ο Μυστικός Δείπνος, ο Νιπτήρ, η Σταύρωση, ο Επιτάφιος Θρήνος, η Εις Άδου Κάθοδος, οι Μυροφόρες στον Τάφο και η Μεταμόρφωση. Στον νότιο τοίχο παριστάνονται δύο ολόσωμοι Άγιοι καθώς και ο Εναγκαλισμός Πέτρου και Παύλου και στον βόρειο τοίχο τέσσερις ολόσωμοι μετωπικοί Άγιοι. Τις παραστάσεις χαρακτηρίζει η έντονη εκφραστικότητα των στάσεων. Πρόκειται για την μοναδική περίπτωση διχρωμίας (καστανό και μπλε) στην Κρήτη.
Religious site
745 ft
Ιερός Ναός Αγίων Παρασκευής και Δημητρίου
Πολιούχος δίκλιτος ναός βασιλικού ρυθμού στην περιοχή του «Κάτω Χωριού», που κατασκευάστηκε πιθανότατα στις αρχές του 19ου αιώνα από τον τεχνίτη και οπλαρχηγό του 1821 Μανούσο Ξενοφ. Ξανθουδάκη, πατέρα του Αντωνίου Ζωγράφου-Ξανθουδίδη. Το 1865, όταν ο Ισμαήλ Πασάς προσπάθησε να μετατρέψει την εκκλησία σε τζαμί με τη δικαιολογία ότι σε παλιά βιβλία αναφέρεται τζαμί, οι κάτοικοι του Αβδού απέτρεψαν το γεγονός αποστέλλοντας επιστολή διαμαρτυρίας στην οποία αποδείκνυαν το αντίθετο. Πρόκειται για έναν όμορφο ναό ανακαινισμένο εσωτερικά και εξωτερικά που διατηρεί ωστόσο κάτι από τη γοητεία της εποχής κτήσης του. Στο υπέρθυρο του αναγράφει τις χρονολογίες 1837 και 1916, με τη δεύτερη να αφορά σαφώς χρόνο ανακαίνισης. Η συντήρηση και διαφύλαξη όλων αυτών των σεπτών μνημείων που έγινε μέχρι σήμερα κάτω από δύσκολους και χαλεπούς καιρούς και συνθήκες είναι μια μεγάλη κληρονομιά που πρέπει να σεβαστεί και να κρατηθεί ως κειμήλιο για τις ερχόμενες γενιές. Λέγεται πως οι Οθωμανοί προσπάθησαν να μετατρέψουν το χριστιανικό αυτό ναό σε τζαμί, όσο ακόμα η Κρήτη ήταν υπό την κατοχή τους, όμως οι κάτοικοι του Αβδού κατάφεραν να τους σταματήσουν. Είχε μεγάλη σημασία γι' αυτούς η εκκλησία να μην βεβηλωθεί από τους αλλόθρησκους και το γεγονός του ότι κατάφεραν να μην πατήσουν οι Οθωμανοί το πόδι τους μέσα σ' αυτή τους τόνωσε πολύ το ηθικό. Οι ντόπιοι έχουν να διηγούνται πως ο σπουδαίος αρχαιολόγος, με καταγωγή από το Αβδού, Στέφανος Ξανθουδίδης εκκλησιαζόταν εκεί. Στο εσωτερικό του ναού ξεχωρίζουν τα δυο όμορφα ξυλόγλυπτα τέμπλα με τις εντυπωσιακές λεπτομέρειες φυτικής διακόσμησης που τα χαρακτηρίζουν. Εκείνο του κλίτους του Αγίου Δημητρίου φέρει στη βάση, όπου στηρίζονται τα λυπηρά, μεγάλους ξυλόγλυπτους δράκοντες και αγγέλους. Φαίνεται να επιχειρήθηκε καθαρισμός του που όμως δεν προχώρησε. Εικόνες του ναού έχει φιλοτεχνήσει ο Αντώνιος Μ. Ξανθουδίδης ή Ζωγράφος (1819-1896) ενώ ο πατέρας του και οπλαρχηγός του 1821 Μανούσος Ξανθουδίδης φέρεται να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανέγερση του ναού. Το καμπαναριό με τη λιθανάγλυφη βάση κατασκευάστηκε το 1911 με χρήματα που διέθεσε η Κοινότητα Αβδού. Επάνω στη βάση φέρει χαραγμένη παράσταση του έφιππου Αγίου Δημητρίου.
Mountain hut
761 ft
Αβδού
To Αβδού, είναι ένα όμορφο γραφικό χωριό που βρίσκεται στην ενδοχώρα του Δήμου Χερρονήσου, σε ημιορεινή τοποθεσία, στους πρόποδες του όρους Σελένα και σε υψόμετρο 230 μέτρα. Απέχει 38 χλμ. ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου και 15 χλμ. από το χωριό Χερσόνησος, στον επαρχιακό δρόμο που οδηγεί στο οροπέδιο Λασιθίου. Είναι χαρακτηρισμένο ως αγροτικός ορεινός οικισμός και βρίσκεται στη μέση του καταπράσινου κάμπου της Λαγκάδας. Σήμερα στο Αβδού κατοικούν μόνιμα περίπου 300 άνθρωποι. Οι κάτοικοι του ασχολούνται με τον αγροτικό και τον κτηνοτροφικό τομέα. Παράγει αρίστης ποιότητας λάδι, κρασί και κηπευτικά. Με βυζαντινά μνημεία, φυσική ομορφιά και εύκολη πρόσβαση αποτελεί, ειδικά το καλοκαίρι, σημείο τουριστικού ενδιαφέροντος. Το τοπωνύμιο "Αβδού" λέγεται (αν και υπάρχουν ενστάσεις ως προς αυτή την εκδοχή) πως προέρχεται από το όνομα του προφήτη Αβδιού, ναός του οποίου υπήρχε, κατά την παράδοση, στη θέση Κοντάρια ή Λινές στο χωριό. Την αρχαιότερη μνεία στο Αβδού τη συναντάμε σε έγγραφο του 1381, όταν η περιοχή ήταν φέουδο του Michel Quirino. Το 1577 ο Fr. Barorri αναφέρεται στην επαρχία Πεδιάδας και γράφει για "Avdhu Apano" και "Αvdhu Cato" ενώ ο Καστροφύλακας, το 1583, καταγράφει το χωριό "Αvdhu" με 253 κατοίκους και ο Βασιλικάτα το 1630 ως "Avdu". Στην τουρκική απογραφή του 1671, αναφέρεται ως "Avdu" με 37 χαράτσια ενώ στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 κατοικούν 75 χριστιανικές οικογένειες και 6 τουρκικές. Επίσης υπάρχουν αναφορές σε αυτό από το Χουρμούζη Βυζάντιο, με καταγραφή μάλιστα 8 εκκλησιών . Το 1940 ο πληθυσμός του ξεπέρασε τους 1000 κατοίκους ενώ σήμερα στον οικισμό ζουν μόνιμα λιγότεροι από 300. Το πιο χαρακτηριστικό ίσως στοιχείο του χωριού, αυτό που παρατηρεί πρώτο ο επισκέπτης στα σοκάκια του χωριού, είναι οι παραδοσιακού ύφους, ξύλινες ταμπέλες και επιγραφές, που έχουν τοποθετηθεί σε σχεδόν όλα τα κτίσματα. Μια ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη ιδέα οι ταμπέλες αυτές, που αποτυπώνουν την ιστορία του χωριού. Ενημερώνουν τον επισκέπτη για το τι κατάστημα ή άλλη εγκατάσταση υπήρχε εκεί, ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης και με ποιο υποκοριστικό μπορεί να ήταν κοινά γνωστός. Το Αβδού είναι γνωστό ως γενέτειρα του μεγάλου αρχαιολόγου Στέφανου Ξανθουδίδη (1864-1928), ο οποίος εκτός του αρχαιολογικού του έργου, άφησε σπουδαία εκλαϊκευμένη, έκδοση του "Ερωτόκριτου", καθώς και εκδόσεις του "Φορτουνάτου" και της "Ερωφίλης". Καταγωγή από το Αβδού έχει και ο γνωστός σκηνοθέτης Μανούσος Μανουσάκης. Επίσης είναι γενέτειρα του Νικολάου Καγιαμπή, ο οποίος έδρασε κατά την Επανάσταση του 1821 και πολέμησε στο Μεσολόγγι και υπήρξε σημαιοφόρος του Καραϊσκάκη, καθώς επίσης και του Ιωάννη Νταφώτη, ο οποίος διακρίθηκε στην Επανάσταση του 1897. Για το λόγο αυτό, το Αβδού έχει αποκτήσει και την προσωνυμία Καπετανοχώρι. Ένα από τα χωριά της Κρήτης που έχει την τύχη να κοσμείται από αξιόλογα ιστορικά μνημεία βυζαντινής τέχνης είναι και το Αβδού. Ιστορικό χωριό με πανάρχαιες ρίζες πολιτισμού ανά τους αιώνες, με αρχαιολογικά ευρήματα, δείγματα του πρώτου Πολιτισμού της Ευρώπης του Μινωϊκού. Δεν είναι τυχαίος ο ισχυρισμός του Γάλλου καθηγητή και μεγάλου κρητολόγου Paul Faure, ότι μία από τις εκατό μεγάλες πόλεις της Κρήτης (εκατόπολη κατά τον Όμηρο), η αρχαία Δωτία, τοποθετείται στην ευρύτερη περιοχή του Αβδού... Ο υπομινωϊκός οικισμός Σπηλιαρίδια, τα δύο ιερά σπήλαια Αγίας Φωτεινής και Φανερωμένης καθώς και θεμέλια πρωτοχριστιανικών ναών και κτισμάτων σε διάφορα μέρη, μας οδηγούν στο συμπέρασμα της από αρχαιοτάτων χρόνων συνεχούς οικονομικής και πολιτιστικής άνθησης της περιοχής. Τα αγιώνυμα σπήλαια της Αγίας Φωτεινής και της Φανερωμένης υπήρξαν από αρχαιοτάτων χρόνων ιερά καταφύγια, που ακόμη και σήμερα οι κάτοικοι των γύρω περιοχών σπεύδουν να τα επισκεφτούν και να τα θαυμάσουν. Τα σπήλαια υποβάλλουν και εμπνέουν ιερότητα και θρησκευτικότητα. Τα ευρήματα υστερομινωϊκής, δαιδαλικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής που βρέθηκαν στη Φανερωμένη μαρτυρούν την ιερότητα του σπηλαίου αλλά και οι αναφορές του Ησιόδου για τη σπηλιά που γεννήθηκε και λατρεύτηκε ο Δίας, μία και μισή ώρα δρόμου ανατολικά της Λύττου, οδηγούν πιθανότατα το σπήλαιο της Φανερωμένης. Αποδεικνύεται έτσι η συνεχής λατρεία στο σπήλαιο της Φανερωμένης πρώτα του νεαρού μινωϊκού θεού και στη συνέχεια του νηπίου κρηταγενούς Δία. Παραπλεύρως και δυτικά του ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου στο περιβόλι του Ανάμιση βρέθηκε μετά από εκσκαφή το έτος 1956 από το Ζαχαρία Κανάκη δάπεδο με μωσαϊκά ναού παλαιοχριστιανικής εποχής 5ου-6ου αιώνος μ.Χ. Τα θεμέλια ναού της ίδιας ή και παλιότερης ακόμη εποχής στα Κοντάρια των Ληνών, που σύμφωνα με την παράδοση ανήκε στον Προφήτη Αβδιού, ανοικοδομήθηκε από διετίας με τη βοήθεια επιτροπής ευσεβών συγχωριανών ο ομώνυμος ναός υπό από την καθοδήγηση της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Στη θέση του «Αφέντη Χριστού» υπάρχουν τα ερείπια αγιογραφημένων τοίχων του ιερού ναού του Αγίου Λεοντίου, σύμφωνα με την παράδοση, αφού ο οικισμός γύρω από το ναό ονομάζονταν Αι-Λέντης. Ο Αγιος Λελέντης όπως λεγόταν διαφορετικά ήταν μικροοικισμός του Αβδού που καταστράφηκε πιθανότατα στην Επανάσταση του Βασιλογιώργη τον Ιούνιο του 1841. Αλλες περιοχές, όπου βρέθηκαν κατά καιρούς αρχαία κτίσματα κ.ά. ίχνη πολιτισμού είναι τα «Σπηλιαρίδια», ο «Μαύρος Κόλυμπος», οι «Στόλοι», το «Στροβύλι», η «Γούλα», τα «Μαντηλιανά», το «Μεσοχωριό», οι «Μελανιές», του «Τσαπή το Μετόχι» κ.λ.π. Η σκαπάνη του μέλλοντος θα ανακαλύψει ακόμα πιστεύω ευρήματα υψίστης ιστορικής σημασίας για την περιοχή. Εκτός των παραπάνω, αξιόλογα πολιτιστικά μνημεία και χαρακτηριστικό γνώρισμα του Αβδού είναι οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες του με τις πλούσιες τοιχογραφημένες αγιογραφίες. Αποτελούν ανεκτίμητης αξίας μνημεία πολιτιστικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς όχι μόνο για την ευρύτερη περιοχή του χωριού αλλά και ολόκληρης της Κρήτης. Η ποιότητα και η μοναδικότητά τους, με τους ξεχωριστούς συνδυασμούς χρωμάτων και αποχρώσεων αλλά και οι τεχνοτροπίες των άξιων βυζαντινών αγιογράφων των τοιχογραφιών τους συγκινούν κάθε επισκέπτη προσκυνητή. Αν κάποιος βρεθεί στο Αβδού, δεν πρέπει να παραλήψει να επισκεφθεί το βυζαντινό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου, περίπου ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ναοί της Παναγίας της Ευαγγελίστριαw (12ου ή 13ου αιώνα) ,του Αγίου Αντωνίου (14ου αιώνα) του Αγ. Γεωργίου (14ου αιώνα) της Παναγίας Παντάνασσας (16ου αιώνα), της Αγίας Άννας (16ος ή 17ος αιώνας). Σε υψόμετρο 760μ, σε λόφο του χωριού, βρίσκεται το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής. Περίπου 12 μέτρα μετά την είσοδο του, στη δεξιά πλευρά συναντούμε μια υπόγεια κοιλότητα και ακολουθεί ένας στενός διάδρομος που βγάζει στην τελευταία αίθουσα του σπηλαίου, η οποία χρησιμοποιείται σαν εκκλησία, αφιερωμένη στην Αγία Φωτεινή. Στην αρχή της αίθουσας υπάρχει πέτρινη σκάλα με 6 σκαλοπάτια και 2 σταλαγμίτες που τους ονομάζουν "γόνατα της Αγίας Φωτεινής". Νοτιανατολικά του Αβδού, στη θέση Φράχτης-Κουκούλα, βρίσκεται και το σπήλαιο της Φανερωμένης. Γύρω του υπάρχει ωραιότατο δάσος με πρίνους. Η διαδρομή μέσα στο συγκεκριμένο σπήλαιο είναι άνετη. Τα τοιχώματα, αριστερά, παρουσιάζουν ένα έξοχο θέαμα καθώς είναι καλυμμένα με λιθωματικό υλικό που μοιάζει με μορφή μεγάλου συμπλέγματος μεδουσών. Στο γραφικό Αβδού, παρά το μικρό του μέγεθος σε αριθμό κατοίκων, το καλοκαίρι σφύζει από ζωή λόγω των πολλών πολιτιστικών εκδηλώσεων στην πλατεία του χωριού που διοργανώνονται από τον δραστήριο πολιτιστικό του σύλλογο. Η παράδοση στο χωριό είναι πλούσια και παραμένει ζωντανή μέσα από την αναβίωση των παλαιών εθίμων που προσδίδουν μια μοναδική προβολή της Κρήτης στους επισκέπτες. Οι δε άνθρωποι είναι ευγενικοί, με φιλόξενη πάντα διάθεση.
Comments (4)
You can add a comment or review this trail
I have followed this trail View more
Information
Easy to follow
Scenery
Easy
Πολύ εντυπωσιακό το φράγμα... μοναδικές οι εκκλησίες... πανέμορφες εικόνες!!
I have followed this trail verified View more
Information
Easy to follow
Scenery
Difficult
I really loved your description on the POI’s! However, the dam part was pretty rough. The hole in the fence was not easily accessible due to grown bushes, so I followed the path towards the road and climbed up there (which was not easy either).
Other than that: thanks!
It's true that, when I was planning the route I didn't want to include the part outside the dam but it was really beautiful and well worth the challenge of the hole in the barbed wire! The uphill climb to the dam was demanding, but the wonderful view at the end, I think it made you forget the sweat you shed earlier!!
Thank you very much for your kind words and fit back!!
I have never come across so much information on one trail. Well done. I've walked around the lake several times, both flooded, and low, but will look forward to visiting again! Thank you!