Teos Antik Kenti (06.07.2019)

Ören Yeri Girişi

Photo

Teos Tiyatrosu

TİYATRO Teos Tiyatrosu, Akropolis’in güneydoğu eteğindeki doğal bir yamaca yaslanmaktadır. Tiyatroda ilk araştırmalar 1924’te Y. Béquignon ve A. Laumonier tarafından yapılmıştır. 1963 yılında Tiyatro’da dönemin Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün isteği üzerine Y. Boysal ve B. Öğün tarafından kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarla doğu analemma’nın (oturma bölümünü destekleyen yan duvar) önünden itibaren sahne binasının büyük bir kısmı ile scaenae frons (sahne binası sütunlu cephesi) ve proskenion’a ait mimari bloklar, orkestranın kuzeybatı ucu kısmen açığa çıkarılmış ve cavea’da temizlik çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Güneydoğuya yönlendirilmiş olan yapı Yunan tiyatro geleneğinde inşa edilmiş olmasına karşın Roma Dönemi öncesine dair arkeolojik veriye henüz rastlanmamıştır. Opus incertum temel üzerine inşa edilmiş alt cavea’nın oturma basamakları ile kemer ve tonozlu bir alt yapı üzerine inşa edilmiş olan üst cavea, tipik Roma Dönemi özelliği taşımaktadır. Ayrıca sahne binası önüne inşa edilmiş olan çok katlı scaenae frons ile proskenion cephesine (frons pulpiti) ait birçok bezemeli mimari bloğun varlığı ve yazıtlı heykel kaideleri, Tiyatro’nun MS 1. yüzyılın sonundaki (Flaviuslar Dönemi) yapı faaliyetlerine işaret etmektedir. Bu yazıtlardan bazılarında, Erken İmparatorluk Dönemi’nde memleketi için pek çok şey yapmış olan Teoslu Tiberius Claudius Philistes (yeni Athamas) onurlandırılmaktadır. Tiberius Claudius Philistes Teos yazıtlarında ismine en sık rastlanan kişidir. Asıl babası Hermothestos hakkında fazla bilgi yoktur. Kendisi babası tarafından Tiberius Claudius Mnasimakhos’a, kardeşi Zenodotos ise kentin önde gelen vatandaşı Tiberius Claudius Kalobrotos’a evlat olarak verilmiştir. Dionysos rahipliği gibi prestijli görevler üstlenen Philistes servetini büyük ölçüde kamu yararı için harcamıştır. Kendi parasıyla gerçekleştirdiği imar faaliyetlerinden dolayı kent onu “Halkın Oğlu” ve “Teosluların Yeni Athamas’ı” gibi ünvanlarla onurlandırmıştır. (Athamas Teos’un efsanevi kurucusudur) 2013 yılında başlayan yeni dönem Tiyatro kazıları ile üst cavea’daki tonozlu galerilerden orkestraya doğru kapsamlı bir temizlik çalışması yapılmış ve diazoma duvarının kaidesi ile bunun yaklaşık 4,5 m aşağısındaki, kısmen korunmuş 8 sıra in situ oturma basamağı ve klimakes’ler açığa çıkarılmıştır. 2014 yılı çalışmalarında ise orkestranın beyaz mermer taban kaplamalarının kısmen in situ olarak korunduğu görülmüştür. Ele geçen bezemeli üst yapı blokları, heykel, kabartma ve yazıtlar, yapının mimari ve heykeltıraşlık açısından zengin dekorasyona sahip olduğunu göstermektedir. Yapının batı kısmında, sahne binası, parodos (giriş) ve analemma duvarında kazı çalışmaları halen devam etmektedir.

AKROPOLIS VE ARKAİK TAPINAK

AKROPOLIS VE ARKAİK TAPINAK Teos Akropolis’i, günümüzde Kocakırtepe olarak adlandırılan, kuzey ve güney limanlarına hâkim kayalık tepe üzerinde yer almaktadır. Akropolis tepesindeki kalıntıların az olmasına karşın, akropolis ve çevresi kentin erken dönem yerleşimine dairverileri ortaya koyması açısından önem taşımaktadır. Akropolis’in hemen hemen ortasında kısmen anakayaya oyulmuş olan ve günümüzde temel düzeyinde kalıntılarıgörülebilen 7,30x37,40 m ölçülerindeki dikdörtgen biçimli yapı, bu zamana kadar bir Hekatompedon (100 ayak uzunluğunda) tapınak ve onun doğusundaki 9,56x18,20 m ölçülerindeki kalıntı ise söz konusu tapınağın altarı olarak yorumlanmıştır. Muhtemelen Arkaik Dönem’e tarihlenen yapı, W. Hoepfner’e göre ise Roma Dönemi’ne aittir. Akropolis’teki ilk araştırmalar, 1924 ve 1925 yıllarında A. Laumonier ve Y.Béquignon’un Teos araş-tırmaları kapsamında gerçekleştirilmiştir. 1962 yılında ise Y. Boysal ve B.Öğün tarafından Akropolis’teki yapılaşmayı araştırmak amacıyla ilk kez bir sondaj kazısı yapılmıştır. Akropolis’in doğu-güney yamacındaki C Çukuru kazılarında MÖ 5.-4. yüzyıl buluntularının yanı sıra az miktarda MÖ 7. yüzyılın sonlarına tarihlenen buluntular ele geçmiştir. 2012-2015 yıllarında Akropolis’te yapılan jeozik ve kazı çalışmalarında tapınak ve sunağın mimarisine ilişkin kayda değer verilere henüz ulaşılamamıştır. Ancak MÖ 7. yüzyıl sonundan Roma Dönemi’ne kadar seramik buluntuların varlığı alanın kullanımına dair fikir vermektedir. Özellikle tapınakla sunak arasında kalan alanda gerçekleştirilen sondajlarda ele geçen ve MÖ 630-590 yıllarına tarihlenen homojen buluntular, alanın dinsel amaçlı kullanımına işaret etmektedir. Kent içinde ve çevresinde ele geçen Geç Arkaik Dönem’e tarihlenen mimari bloklar, kentteki Arkaik Dönem yapılaşmasına dair bilgi vermektedir. Buluntuların bir kısmı Akropolis’in yakınlarında yüzeyde bulunmuş olmasına karşın, bir kısmı Bouleuterion, Agora gibi Akropolis’e kısmen uzak ve farklı yerlerde ele geçmiştir. Daha önce D. M. Uztarafından ion düzenindeki bir tapınağa ait olabileceği düşünülen tekil buluntular, Akropolis’teki tapınak ve sunağıyla henüz kesin olarak ilişkilendirilememiştir. Ancak dağınık olarak ele geçen mimari bloklarla anastylosis’i oluşturulabilen saçaklık, MÖ 6.yüzyılın 3. çeyreğinden itibaren düz frizin Ionia’da en azından duvar saçaklığında kullanılmış olduğuna işaret etmektedir. Aynı şekilde yüzeyde bulunan köşe volüt parçası, söz konusu başlıkların tekil bir adak sütununa değil aksine bir tapınağın köşe sütununa ait olduğunu düşündürmektedir. Dolayısıyla ion başlık parçaları hem malzeme, hem de ölçü bakımından anastylosis’i oluşturulan saçaklıktan farklı bir yapıya, olasılıkla ion düzenindeki bir tapınağa ait olmalıdır. Söz konusu başlık parçaları, ölçüleri açısından Ephesos’taki “Kroisos Tapınağı” olarak adlandırılan Arkaik Artemision (MÖ560-550) ile ölçüsel olarak karşılaştırılabilir.

Photo

Yol ayrımı

Photo

Photo

Photo

BOULEUTERION (MECLİS BİNASI)

BOULEUTERION (MECLİS BİNASI) Dionysos Tapınağı’nın doğusunda ve Tiyatro’nun güneydoğusunda yer alan Bouleuterion, kentteki en iyi korunmuş yapıdır. İlk olarak 1924’te çok küçük bir alanı kazılan yapının cavea’sı 1960’lı yıllardaki kazı çalışmaları ile büyük oranda açığa çıkarılmıştır. 2010 yılında mevcut durumu belgelenen yapıda, 2011 yılından itibaren yeni kazı çalışmalarına başlanmıştır. Bu çalışmalarla cavea (oturma bölümü), orkestra, doğu duvarı, kuzey ve güney analemma duvarı ve parodos’lar açığa çıkarılmıştır. Yapının ön tarafında gerçekleştirilen kazı çalışmaları, yapının doğusuna dorik bir portiko’nun birleştiğini ortaya koymuştur. Dikdörtgen bir temel plana sahip olan Bouleuterion’un oturma bölümü (koilon /cavea), yarım daire biçimli olup 16 sıra oturma basamağına sahiptir. Cavea beşmerdiven sırası ile dört kerkides’e ayrılmıştır. En üst oturma sırasının arkasında yapınınarka duvarına paralel yerleştirilen fil ayakları, yapıya daha geç dönemde eklenmiştir. Orkestra yarım daireden biraz büyüktür ve renkli mermer döşeli tabanı kısmen korunmuştur. Rektagonal pseudo isodomik teknikte yapılmış olan yapının doğu duvarının iç yüzünde pulpitum’un profilli duvar kaidesi koruna gelmiştir Teos’ta bulunan ve MÖ 2. yüzyılın ortalarına tarihlenen Polythros’un Eğitim Vakfı yazıtı, o zamana kadar dilbilgisi ve müzik öğretmenleri tarafından Gymnasium’da yapılan genel okul sınavlarının artık Bouleuterion’da yapılacağına dair bilgi vermektedir. Bu durum Hellenistik Dönem’de Bouleuterion’un politik toplantıların yanı sıra çok amaçlı olarak kullanılmış olduğunu göstermektedir. Dionysos Tapınağı’nda 1963 yılında ortaya çıkarılan ve MÖ 204 yılına tarihlenen yazıt, Kral III. Antiokhos’un bronz bir heykelinin bouleuterion’a dikilmesi ve burada gerçekleştirilecek kült töreninde uygulanacak kuralları da içerir. Yazıtlı heykel kaideleri yapıda MS 1. yüzyıldaki esaslı değişikliklere işaret etmektedir. Söz konusu yazıtlar, Tiberius Claudius Kalobrotos’u ve oğlu TiberiusClaudius Phesinos’u onurlandırmaktadır. Yazıtların yardımıyla Bouleuterion’un ilk evresini MÖ 3. yüzyıl sonu ile MÖ 2. yüzyılın başına; ikinci evresini ise MS 1. yüzyıla tarihlendirmek mümkündür.

Photo

AGORA ve AGORA TAPINAĞI

AGORA Bouleuterion’un doğu ve güneydoğusundaki düzlükte yer alan kentin Agora’sı hakkında pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Agora’da ilk çalışmalar, 1924 ve 1925 yıllarında Fransızlar,ardından 1960’lı yıllarda Y. Boysal ve B. Öğün tarafından sınırlı sondajlarla gerçekleştirilmiştir. Günümüzde agora’nın güney ve batı portiko’sunun birleşimindeki kalp biçimli dorik köşe sütunu görülebilmektedir. AGORA TAPINAĞI Magnesia Zeus Sosipolis Tapınağı gibi olasılıkla agora’nın içerisinde yer alan tapınak hakkında bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Bouleuterion’un güneydoğusunda yer alan tapınak, ilk kez 1924 yılında Fransız araştırmacılar tarafından kısaca tanıtılmıştır. Portiko’larla çevrili ion düzenindeki tapınağın MÖ 2. yüzyıla tarihlendiği ve portiko’ların köşelerinden birisinde bir onur yazıtı bulunduğu belirtilmektedir. Pronaos, naos ve opisthodomos olmak üzere üç bölümden oluşan tapınak, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda inşa edilmiştir ve girişi güneybatıdandır. Günümüzde sadece üst yüzeyleri görülebilen tapınağın cella duvarı, çift çeperli ve atkılı olarak inşa edilmiştir. Yaklaşık 18,40 x 8,10 m ölçülerindeki uzun dikdörtgen planlı tapınağın, pronaos’u,5,50 m, naos’u 12,70 m ve opisthodomos’u ise 2,15 m uzunluğundadır. Bu ölçüleri ile Agora Tapınağı, oransal olarak Priene Athena Tapınağı’na benzemektedir. Ancak daha küçük ölçülerde olduğu için D. M. Uz’un önerdiği gibi tetrastyl-amphiprostylos bir tapınak olabilir. Tapınağın kuzeybatı anta duvarı önünde sadece bir yüzü görülebilen Erken İmparatorluk Dönemi stilistik özelliği gösteren korinth düzenindeki anta başlığı büyük olasılıkla bu tapınağa ait olmalıdır. Her ne kadar tapınağın güney terası yakınlarındaki mimari blokların Agora’nın kuzeydoğu bölümünden taşındığı belirtilse de bu blokların da söz konusu tapınağa ait olması muhtemeldir.

Photo

Photo

Photo

Photo

Umay Nine Ağacı

https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/keyif/umay-ninenin-adi-zeytin-agacina-verildi-41024993 Buket Uzuner’in Everest Yayınları tarafından okura sunulan “Tabiat Dörtlemesi” “Su”, “Toprak”, “Hava” romanlarında adını Türk Mitolojisi’ndeki Tabiat Ana’dan alan “Umay Nine” karakteri Seferihisar’da 1800 yaşındaki tarihi zeytin ağacına verildi. Seferihisar Belediyesi tarafından düzenlenen Tarım Şenliği kapsamında hafta sonu yapılan zeytinyağı müzayedesinde Belediye Başkanı Tunç Soyer, Teos antik kentinde bulunan 1800 yaşındaki zeytin ağacına Umay Nine Ağacı adını Buket Uzuner’in romanlarındaki bilge Anadolu kadını kahramanından esinlenerek konduğunu açıkladı.

DIONYSOS TAPINAĞI

DIONYSOS TAPINAĞI Hellenistik Dönem kent surunun içerisinde ve batı surlarının hemen doğusunda inşa edilmiş olan Dionysos Tapınağı, Teos’un araştırma tarihi boyunca en çok önem verilen yapısı olmuştur. Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap’ında (De Architectura) tapınağın mimarının Hermogenes olduğunu ve onun eustylos (sütunlar arasındaki açıklığın, sütun alt çapının 2¼ katına eşit olacak şekilde planlanması) ilkelerine göre planlanarak inşa edildiğini yazmaktadır. 1764-1765 yıllarında R. Chandler ve N. Revett’in çalışmaları tapınaktaki ilk araştırmalar olarak değerlendirilebilir. Tapınaktaki ilk arkeolojik kazılar ise 1862 yılında R. P. Pullan tarafından gerçekleştirilmiş ve tapınağın ilk planı yayınlanmıştır. Tapınaktaki araştırmalara uzun bir aradan sonra, 1924 yılında Fransızlar tarafından devam edilmiş, tapınakla birlikte temenos alanına ilişkin yeni bilgiler elde edilmiştir. 1962-1967 yıllarında Y. Boysal ve B. Öğün tarafından gerçekleştirilen kazılar tapınak ve temenos alanında yürütülmüş; aynı zamanda tapınakta ilk defa restorasyon çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 1980’den 1991’deki ölümüne kadar tapınakta araştırmalarını sürdüren D. M. Uz’un 1987 yılında tamamladığı “Teos’taki Dionysos Tapınağı” adlı doktora tezi, yapı ile ilgili en kapsamlı çalışmadır. Ion düzeninde, üç bölümlü olarak inşa edilmiş olan tapınak, alışılagelmiş bir plana sahip olmakla birlikte tapınağı çevreleyen temenos duvarı trapez biçimlidir. Temenos’u dört bir taraftan dorik (kuzey ve güney) ve ionik (doğu ve batı) stoa’lar çevrelemektedir. Dionysos Tapınağı, kısa kenarlarında 6, uzun kenarlarında 11 sütun bulunan peripteral bir tapınaktır. Yapı iki sütunlu derin pronaos’u ve iki sütunlu dar opisthodomos’u ile Pytheos’un Priene’deki Athena Tapınağı’na çok benzemektedir. Dionysos Tapınağı’nda pronaos ve opisthodomos’taki sütunların peristasis’teki sütunlar ile aynı eksen üzerinde olmaları yine Hermogenes’in Magnesia’daki Artemis Tapınağı’nda da görülmektedir. E. Akurgal’a göre tapınak MÖ 2. yüzyılın ikinci dörtlüğünde inşa edilmiş olmalıdır. Ancak Y. Boysal ve B. Öğün tarafından sürdürülen kazılarda bulunan ve P. Herrmann tarafından yayımlanan III. Antiokhos’a (MÖ 223-187) ilişkin yazıt ve Hermogenes’in diğer eserlerinin incelenmesi sonucu, Hermogenes MÖ 3. yüzyılın son çeyreğine tarihlenmektedir. Tapınak içerisinde ele geçen birkaç mimari blok ve tapınağa ait figürlü friz blokları, stilistik olarak Hellenistik Dönem’e tarihlenmektedir. Uz, tapınakta yapmış olduğu çalışmalara dayanarak Hellenistik yapının yıkıldığını ve Augustus (MÖ 27-MS 14) ve Hadrianus (MS 117-138) Dönemi’nde yenilendiğini ileri sürmektedir. Ancak yeni dönem kazılarında tapınağın Augustus Dönemi evresine ait hiçbir arkeolojik veri bulunamamıştır. Tapınağın doğusunda, Kutsal Alan’a ana girişi sağlayan bir kapı yani propylon bulunmaktadır. Ele geçen yazıtlar ve temenos stoa’larının Augustus Dönemi’nde yapılmış olmasından dolayı, söz konusu propylon da Augustus Dönemi’nde inşa edilmiş olmalıdır.

HELLENİSTİK DÖNEM KENT SURU

HELLENİSTİK DÖNEM KENT SURU Sur duvarları, çift çeperli atkılı isodomik tarzda yerel kireçtaşı malzemeden inşa edilmiştir. Kalınlığı yaklaşık 4 m olan sur duvarları, batı ve güney tarafta tamamen, doğu ve kuzey tarafta ise kısmen tespit edilebilmiştir. 65 hektarlık bir alanı çevrelediği tespit edilen surların uzunluğu 3,7 km’yi bulmaktadır. 2010 yılından itibaren batı, güney, doğu ve kuzey yöndeki kent surları ile surlardaki kapı ve kulelerin tespitine yönelik birçok sondaj kazısı ve jeofizik ölçümler gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda özellikle batı ve güney surlarda kule ve kapı açıklıkları tespit edilmiştir. Akropolis’in doğusundan Güney Liman iskelesine kadar yer yer takip edilebilen batı ve güney surları yeni dönem çalışmalarında en iyi araştırılmış sur bölümlerini oluşturur. Akropolis’in güneybatsısında, duvarda devşirme olarak kullanılan bir yazıt bloğundan dolayı söz konusu kapı “Herodotos Kapısı” olarak adlandırılmıştır ve bu kapının kuzey sövesinde in situ olarak ortaya çıkarılan inşa yazıtı, surların maliyetine ilişkin bilgi ermesi açısından önem taşımaktadır. Bu yazıta göre surun taş ve kerpiçten oluşturulan bu bölümü için yine diğer sur yazıtlarında olduğu gibi Epistatountes’lerin denetiminde 5560 drahmi ve 4 obol, büyük olasılıkla Teos’ta bulunmayan ve ithal edilmiş olan şeyler için 320 İskender drahmi’si harcanmıştır (yaklaşık 26 kg gümüş; 1 drahmi bir ustanın günlük yevmiyesi). Bu kapının güneyinde kalan sur bölümünde yapılan jeomanyetik ölçümlerle aralarında 35 m mesafe bulunan 5 adet kareye yakın dikdörtgen planlı kulenin varlığı tespit edilmiştir. Söz konusu sonuçlar, arkeolojik kontrol sondajları ile doğrulanmış ve bu alandaki kulelerin varlığı kesinleşmiştir. Dionysos Tapınağı’nın batısında 1924 ve 1962 yıllarında araştırılmış olan B çukurunun hemen güneyinde ise “Dionysos Kapısı” ve bu kapının kuzeyinde muhtemelen bir kuleye ya da seyirdim terasına çıkışı sağlayan çift taraflı bir merdiven sırası bulunmuştur. Güney Liman’a doğru devam eden sur hattı üzerinde de, iki kule arasına yerleştirilmiş diğer bir kapı tespit edilmiştir. Sur dışındaki nekropolis alanı nedeniyle bu kapı “Güney Nekropol Kapısı” olarak adlandırılmıştır.Teos Surları, ele geçen yapı yazıtları, hem tarihi olaylar, hem de benzer örneklerin teknik ve stilistik açıdan karşılaştırılmasıyla MÖ 4. yüzyılın sonu ile MÖ 2. yüzyılın ilk çeyreğine kadar olan süreçte yapılmış olmalıdır.

Photo