espahbod khorshid cave and chashm village - غار اسپهبد خورشید و روستای چاشم

غاراسپهبد خورشید - جاده فیروزکوه به چاشم
-------------------------------------------------------------------
غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ یا کیجاکچال بر سر راه سوادکوه به تهران در ناحیه دوآب در نوزده کیلومتری شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد. این غار در مسیر قلعه کنگلو قرار دارد. این غار بر سینه لرد کمر قرار داشته و در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده شده‌ است. در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است. همچنین مردم روستاهای اطراف این غار را به نام " دیوکالی " به معنای " لانهٔ دیو " می‌شناسند.
قوس دهانه غار یکی از عظیم‌ ترین دهانه‌های غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر بوده و درون غار به صورت تالاری بیضی شکل به درازای ۷۵، عرض ۲۵ و ارتفاع ۱۵ متر است. در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می‌سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته‌است.
داخل غار دارای اتاق‌ هایی است که قدمت ساخت آنها به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و برای ثبت جهانی آن نیز پرونده‌ای تشکیل گردیده ‌است. با این وجود تمرینات نظامی و معدن ماسه فعال در مجاورت آن ، در حال لطمه زدن به آن می‌باشد.

تاریخچه
این غار به عنوان دژی طبیعی همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده‌است. در صدر اسلام و همزمان با شورش مردم طبرستان این غار مامن ونداد هرمز بود.
در سال ۷۶۱ میلادی اسپهبد خورشید نوهٔ اسپهبد فرخان بزرگ از خاندان گاوبارگان بر منطقه مازندران حکومت می‌کرد. همزمان مهدی پسر منصور عباسی حاکم ری شد و تصمیم گرفت پس از سال‌ها مازندران را به تسخیر اعراب درآورد. مهدی با نیرنگ از در دوستی با اسپهبد خورشید درآمد و ضمن ارسال هدایایی از او خواست تا اجازه دهد قسمتی از لشکریانش از تنگه رود طالار گذشته و از راه دریا به خراسان بروند. اسپهبد خورشید فریب این نیرنگ را خورد و اجازه عبور را صادر نمود. مهدی دو سپاه را از گرگان و شاه‌ کوه روانه نمود و آمل را تصرف نمود. اسپهبد خورشید که غافلگیر شده بود همسر، دختران و ثروتش را در این غار گذاشت و برای تهیه سپاه به دیلمستان رفت.
سپاه اعراب به مدت سه ماه در پایین غار بودند و به فکر چاره برای نفوذ به این غار بودند. سرانجام با مسموم کردن سرچشمه‌ های آب غار موفق شدند " بانو نی‌کلا " همسر اسپهبد خورشید را به همراه دخترانش به قتل برسانند. اسپهبد خورشید در بازگشت با پنجاه هزار سپاهی هنگامی که شایعه اسارت همسر و فرزندانش را شنید خودکشی کرد.
دربارهٔ وجه تسمیه " طاق عایشه گرگیلی دژ " چنین نقل شده‌ است که در دوره اسلامی زنی به نام عایشه در این دژ متحصن شده بود و جمعی از دزدان و راهزنان را به دور خود جمع کرده بود و کرکیل (غارت) می ‌کردند از این جهت آن را عایشه کرکیل دژ گفته ‌اند. همچنین در نزدیکی این غار بقایای قلعه ‌ای قرار دارد که به قلعه باجیگران معروف است.
اسپهبد خورشید ؛ زادهٔ ۷۳۴ میلادی در سارویه طبرستان - درگذشتهٔ ۷۶۱ میلادی در پلام دیلم ملقب به فرشواذ مرزبان که بعضی مورخان معاصر نام او را " خورشید شاه " نوشته ‌اند آخرین اسپهبد دودمان دابویگان طبرستان بود.
پدر خورشید ، دادمهر، وقتی که او شش سال داشت درگذشت. با مرگ پدر، یکی از عموهای خورشید به نام فرخان کوچک به مدت هشت سال نیابت و قیومیت او را بر عهده گرفت و در سال ۷۴۸ میلادی با رسیدن خورشید به سن چهارده‌سالگی حکومت را به وی سپرد. خورشید پس از تحویل گرفتن مقام اسپهبدی از فرخان کوچک، با توطئه فرزندان او روبه ‌رو شد. او پس از تاجگذاری در تمیشه ، در نبردی فرزندان فرخان را شکست داده و در سارویه ، مرکز طبرستان ، مستقر شد.
پیشامد مهم مربوط به فرمانروایی خورشید پناه بردن یک شورشی به نام سنباد در سال ۷۵۴ میلادی به اوست. سنباد پیش از شورش خود علیه عباسیان بخشی از گنجینه‌های خود را به خورشید سپرد و سپس به جنگ شتافت ولی در جنگ شکست خورد. دو روایت وجود دارد که در اولی سنباد در جنگ به قتل رسیده ولی در روایت دیگر وقتی به سمت طبرستان می‌آمد، پسرعموی خورشید، طوس، به استقبال او رفت و وقتی این دو به هم رسیدند، اختلافی بینشان به وجود آمد که باعث شد که طوس سنباد را بکشد. اسپهبد پس از ملامت طوس، سر سنباد را به بغداد، نزد خلیفهٔ عباسی، منصور دوانیقی، فرستاد که این باعث خشنودی خلیفه و نزدیکی او با خورشید شد.
پس از نزدیکی منصور و خورشید، مهدی عباسی، ولیعهد منصور، موفق شد از اسپهبد برای ورود سپاهیانش به طبرستان و رفتن به خراسان از این راه اجازه بگیرد، ولی وقتی در سال ۷۵۹ میلادی سربازان عباسی وارد طبرستان شدند، به فتح منطقه پرداختند و کنترل شهرها را به‌دست گرفتند.
خورشید، زن و فرزندان خود را به همراه اموالش در غاری گذاشته و به سوی پلام در دیلم گریخت. در سال ۷۶۱ میلادی وقتی خورشید خبر پیروزی عرب‌ها بر پناهندگان غار و دستگیری خانواده‌اش را شنید، خودکشی کرد. این درحالی بود که به روایتی حدود پنجاه هزار سرباز در دیلم به او پیوسته بودند و همچنین از سوی دیگر، منصور عباسی راضی شده‌بود برایش امان‌نامه بفرستد.
خورشید در زمان حکومت خود دارای زنان بسیاری بود؛ ولیعهد او از نخستین همسرش، ورمجه هرویه، به‌دنیا آمده‌بود که " هرمز " نام داشت. این پسر پس از فتح طبرستان، به همراه دو برادر و خواهرانش اسیر شده و دین اسلام را پذیرفت. همچنین یکی از فرزندان خورشید در زمان مرگش، به عنوان سفیر، در چین بود.
به باور برخی مورخان پس از فتح طبرستان توسط عرب‌ها، آنان مدتی سکه‌هایی مشابه سکه‌های دوران فرمانروایی خورشید ضرب می‌کردند که این موجب شد تا برخی دیگر از سکه‌شناسان دو حاکم با نام‌های خورشید یکم و دوم را در دودمان دابویگان در نظر بگیرند و بعضی سکه‌شناسان به اشتباه وی را خورشید دوم نیز خوانده‌اند.
-------------------------------------------
در حال ویرایش