Damavand Peak from the South Front - دماوند از جبهه جنوبی- 5671 متر

قله دماوند از جبهه جنوبی- 5671 متر
------------------------------------
روز پنجشنبه مورخ 5 مرداد 1397

ساعت 14:30 حرکت از سنندج ( وسیله نقلیه اتوبوس )
ساعت 21:15 ترمینال غرب تهران
ساعت 22:30 ترمینال شرق تهران
ساعت 24 قرارگاه کوهنوردی پلور
ساعت 1:20 بامداد گوسفندسرا
ساعت 4:30 بارگاه سوم
ساعت 11:30 بر فراز قله
-----------------------------------------------------------------------------------------
فاصله خودرویی قرارگاه پلور تا گوسفند سرا : 18.8 کیلومتر
فاصله گوسفندسرا تا بارگاه سوم : 4.6 کیلومتر
فاصله بارگاه سوم تا قله : 3.2 کیلومتر
مجموع فاصله گوسفندسرا تا قله : 7.8 کیلومتر
-------------------------------------------------------------------------------------
***** اطلاعاتی در مورد کوه دماوند *****

دَماوَند کوهی در شمال ایران با ارتفاع ۵۶۱۰ متر از سطح دریا ، بلندترین کوه ایران و بلندترین آتشفشان آسیا و خاورمیانه است. دماوند در قسمت مرکزی رشته ‌کوه البرز در جنوب دریای خزر جای دارد. این کوه از دیدگاه تقسیمات کشوری ، در بخش لاریجان در شهرستان آمل در استان مازندران قرار دارد. این کوه به‌ هنگام صاف و آفتابی بودن هوا ، از شهرهای تهران، ورامین، قم و همچنین کرانه‌های جنوبی دریای خزر قابل رؤیت است. کوه دماوند در تاریخ سیزدهم تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. این کوه همچنین از سال ۱۳۸۱ به عنوان " اثر طبیعی ملّی" در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته است.
در اساطیر ایران نیز از دماوند یاد شده و شهرت آن بیش از هر چیز به این سبب است که ضحاک در آن به بند کشیده شده است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به ‌طور کلّی‌ تر کوه دماوند اشاره شده است. در کتاب بندهش ( بندهشن ) این‌چنین آمده: رود هرهز (هراز) در تپرستان ( مازندران ) است و از کوه دماوند سرچشمه می‌گیرد.
به نقل از درگاه ملّی آمار ایران ، فرازایِ کوه دماوند از سطح آب‌های آزاد 5610 متر است. سازمان نقشه ‌برداری کشور در سال ۱۳۸۵ در جریان پروژه ای ده روزه و با روش ‌های مختلف اقدام به اندازه‌ گیری ارتفاع دقیق قله کرد و عدد 5609.20 متر را برای قله به ثبت رساند.
در گذشته ، اندازه ‌های دیگری به ‌عنوان ارتفاع کوه دماوند ذکر شده بود. در سال ۱۹۶۶ میلادی فردی به نام آلن باخ بر اساس تصاویر ماهواره‌ ای ارتفاع قله را ۵٬۶۷۰ متر اندازه ‌گیری کرد که بعدها یک متر به آن افزوده شد و عدد ۵٬۶۷۱ متر وارد کتاب‌ های درسی و بسیاری از منابع شد و در ذهن بسیاری از ایرانیان نقش بست. این عدد همچنان بر روی بسیاری از یادبود های قلّه دماوند ذکر می‌ شود. برخی منابع دیگر نیز، از جمله پایگاه ملّی داده‌ های علوم زمین ایران و وبگاه رصدخانه زمین ناسا، فرازای ۵٬۶۷۰ متر و ۵٬۶۷۱ متر را برای قلّه این کوه ذکر کرده ‌اند. اما افزایش دقت اندازه ‌گیری و کالیبراسیون دقیق و بهتر دستگاه‌های اندازه ‌گیری نشان می‌دهد ارتفاع ۵۶۷۱ متر نادرست است.
ارتفاع نسبی دماوند ، که با اندازه‌گیری ارتفاع قلّه نسبت به پست‌ ترین درّه بین این قله و نزدیکترین قلّه مرتفع‌تر تعیین می‌شود ، 4667 متر است که دماوند را در رده دوازدهم در میان بلندترین قلّه‌های دنیا از نظر ارتفاع نسبی قرار می‌دهد. در فهرست قلّه‌ ها بر پایه ارتفاع نسبی، کوه 5610 متری دماوند پس از کوه ‌های اورست ، آکونکاگوا در آرژانتین ، دنالی در آمریکا ، کلیمانجارو در تانزانیا ، وینسون در جنوبگان ، البروس در روسیه و مون بلان در آلپ ، دوازدهمین کوه برجسته و مستقل دنیاست و ارتفاع نسبی آن بالاتر از کوه ‌های کی۲، نانگاپاربات ، کانگچنجونگا و بسیاری از کوه‌های بلند دیگر است که نشان‌ دهنده برجستگی توده آتشفشانی دماوند نسبت به زمین‌ های اطراف خود است. دلیل اصلی دیده شدن کوه دماوند از فاصله ‌های بسیار دور نیز همین ارتفاع نسبی بالای دماوند است.
شهرهای رینه و گزنک در دامنه این قلّه قرار دارد، همچنین این قلّه در ۲۶ کیلومتری شمال غربی شهر دماوند ، ۶۲ کیلومتری جنوب غرب آمل و ۶۹ کیلومتری شمال شرقی تهران واقع شده است.
کوه دماوند از جانب شمال توسط رودخانه تینه ، از سمت جنوب و شرق توسط رودخانه هراز و از سمت غرب نیز توسط رودخانه لار محصور شده است. رودخانه لار و دیوآسیاب در غرب این کوه و رود پنج او ( پنج آب ) نیز در شرق آن جاری هستند.
قلّه دماوند در مرکز رشته‌ کوه البرز و در ناحیه موسوم به البرز مرکزی واقع شده است.
کمینه دمای هوا در ارتفاعات دماوند تا ۶۰ درجه زیر صفر ( در زمستان ) و تا یکی- دو درجه زیر صفر ( در تابستان) پایین می‌آید.
سرعت توفان در دماوند گاهی از ۱۵۰ کیلومتر در ساعت نیز می‌گذرد. سرعت باد در کوهپایه‌ ها گاه به هفتاد کیلومتر در ساعت می‌رسد. بیشتر بادها از غرب و شمال غربی می‌وزند.
میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند ۱۴۰۰ میلی‌ متر در سال است و بارش در ارتفاعات معمولاً به صورت برف است.
فشار هوا در قلّه دماوند نصف فشار هوا در سطح دریا است.

دماوند یک کوه آتشفشانی مطبّق و نیمه‌فعال است که عمدتاً در دوران چهارم زمین ‌شناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل شده و اولین فوران آن حدود 1.78 میلیون سال قبل رخ داده است. با این وجود، حداکثر تعداد فوران آن طی ۶۰۰ هزار الی ۲۸۰ هزار سال قبل رخ داده و عمر این کوه با استفاده از روش کربن ۱۴ دست‌کم ۳۸٬۵۰۰ سال برآورد شده است. وجود چندین چشمه گوگردی و چشمه‌ های آب گرم، از شواهد نیمه ‌فعال بودن این آتشفشان است. بیشترین و عمده ‌ترین فعالیت آتشفشانی این کوه نزدیک به 10000 سال پیش روی داده که سبب شکل ‌گیری آن شده است.
قطر دهانه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر است. که دریاچه ‌ای از یخ آن را پوشانده و دودخان‌ هایی در اطراف آن وجود دارد. همچنین نشانه‌ هایی از وجود دهانه ‌های قدیمی و کاسه ‌های آتشفشانی در پهلوهای جنوبی و شمالی کوه ملاحظه می‌شوند که قطر کاسه شمالی به ۹ کیلومتر می‌رسد.

نام دماوند به دو صورت مشهور دماوند و دنباوند ( با زبر یا پیش دال ) ضبط شده است. حتی در بعضی مآخذ هر دو صورت نام آمده است. صورت دیگری که از نام این کوه ضبط شده‌، دباوند است. این کوه را با نام ‌های کاملاً متفاوت بیکنی و جبل لاجورد نیز ثبت کرده ‌اند. نام دماوند در تورات آمده و صورت کهن آشوری آن " بیکن " است.
در مورد دلیل نام‌ گذاری دماوند در فرهنگ معین آمده‌ است: " دم (دمه، بخار) + آوند = دماوند؛ دارای دمه و دود و بخار ( آتشفشان ) .
احمد کسروی درباره نام ‌گذاری دماوند یا دنباوند نظر کاملاً متفاوتی دارد وی با استدلال‌ هایی نسبتاً پیچیده نام‌ گذاری " نهاوند" و " دماوند " را مرتبط می ‌داند و می‌نویسد " در زبانهای باستان " نها " به‌ معنی پیش و " دما " به ضم دال به ‌معنی پشت و دنبال بوده، و در مورد " وند " می‌نویسد: " وندن " در زبانهای باستان ایران به ‌معنای " نهادن " بوده . یکی از معناهای " نهادن " واقع شدن و ایستادن برجایی است. و ناچار " وندن " نیز همان معنی را داشته و " وند " که گذشته آن است به ‌معنی نهاد، برجایی ایستاد ( واقع ‌شد ) می‌آمده است. او در ادامه نتیجه می‌گیرد: پس " نهاوند " یعنی شهر یا آبادی یا قلعه ایستاده در پیش‌ رو و " دماوند " یعنی شهر یا آبادی یا قلعه ایستاده در دنبال و پشت.
ناصرخسرو قبادیانی بلخی در اوایل سفرنامه خود در باب کوه دماوند آورده است: " میان ری و آمل کوه دماوند است مانند گنبدی که آن را لواسان گویند. " لواسان در زبان پارسی میانه ( پهلوی ) به معنای تیغه کوهی است که محل طلوع خورشید می‌باشد.
قصیده دماوندیه ملک‌ الشعرای بهار هم درباره این کوه مشهور است.
دماوند در اساطیر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. شهرت آن بیش از هر چیز در این است که فریدون از شخصیت ‌های اساطیری ایران، ضحاک را در آنجا در غاری به بند کشیده است. و ضحاک آنجا زندانی‌ ست تا آخرالزمان که بند بگسلد و کشتن خلق آغاز کند و سرانجام به دست گرشاسپ کشته شود. هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیک این کوه باور دارند که ضحاک در دماوند زندانی است و اعتقاد دارند که بعضی صداهایی که از کوه شنیده می‌شود، ناله‌های هموست.
در تاریخ بلعمی محل زیست کیومرث کوه دماوند دانسته شده‌ است. و گور فرزند وی هم آنجا دانسته شده ‌است. با این تفصیل که چون فرزندش کشته شد خداوند چاهی بر سر کوه برآورد و کیومرث فرزند را در چاه فروهشت. بلعمی سپس از مغان نقل کند که کیومرث بر سر کوه آتش افروخت و آتش به چاه اندر افتاد و از آن روز تا امروز (روزگار بلعمی) ده پانزده بار پرزند و به هوا برشود و از مغان نقل می‌کند که این آتش دیو را از فرزند او دور دارد. به گفته تاریخ بلعمی جمشید به طبرستان به دماوند بود که سپاه ضحاک به وی رسید. بنا به روایتی نبرد لشکر فریدون به سپاهسالاری کاوه با ضحاک در حوالی دماوند بود. دماوند بار دیگر در گاه پادشاهی منوچهر مطرح می‌شود؛ آرش کمانگیر از فراز آن تیری انداخت تا مرز میان ایران و توران را تعیین کند. کیخسرو پادشاه آرمانی ، پس از واگذاری سلطنت به لهراسب به دماوند رفته و عروج می‌کند. بعدها با پا گرفتن اساطیر سامی در ایران برخی شخصیت‌های این اساطیر هم با دماوند ارتباطاتی یافتند. از جمله " عوام معتقدند که سلیمان بن داوود، یکی از دیوان را که " صخر المارد ( سنگ سرکش ) " نام داشت در آن ‌جا زندانی نمود. گویند، بر قله دماوند، زمین هموار است و از چاهی که بر فراز آن قرار دارد، روشنی بیرون آید.
در اشعار کهن ایرانی معمولاً نام دماوند در ارتباط با اسطوره به بند کشیده شدن ضحاک ظاهر می‌شود. فردوسی در شاهنامه در ابیاتی که داستان به بند کشیده شدن ضحاک توسط فریدون را تصویر می‌کند، چنین سروده ‌است.
برآن گونه ضحاک را بسته سخت سوی شیرخوان برد بیدار بخت
همی راند او را به کوه اندرون همی خواست کارد سرش را نگون
بیامد هم آنگه خجسته سروش به خوبی یکی راز گفتش به گوش
که این بسته را تا دماوند کوه بِبَر همچنان تازیان بی ‌گروه
اسدی طوسی در گرشاسپ ‌نامه که به پیروی از شاهنامه سروده شده ‌است به این اسطوره اشاره می‌کند. در اشعار و منظومه‌ های شاعران دیگر از جمله قصیده ‌ای از ناصرخسرو منظومه ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی و قصیده‌ ای از خاقانی تلمیح این اسطوره دیده می‌شود. همچنین گاه در عظمت به دماوند مثل زده‌اند.
قصیده دماوندیه اثر ملک الشعرای بهار تنها یکی از چندین شعری است که در مورد دماوند سروده شده‌ است. دماوندیه اول او در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی با این مطلع آغاز گشت:
ای کوه سپید سر، درخشان شو مانند وزو، شراره افشان شو
قصیده " دماوندیه دوم " که در سال ۱۳۰۱ توسط همین شاعر سروده شد، از شعرهای معروفی است که درباره دماوند سروده شده ‌است چنین است:

ای دیو سپید پای در بند! ای گنبد گیتی! ای دماوند!
از سیم به سر یکی کله ‌خود زآهن به میان یکی کمربند
تا چشم بشر نبیندت روی بنهفته به ابر، چهر دلبند
تا وارهی از دم ستوران وین مردم نحس دیو مانند
با شیر سپهر بسته پیمان با اختر سعد کرده پیوند
چون گشت زمین ز جور گردون سرد و سیه و خموش و آوند
بنواخت ز خشم بر فلک مشت آن مشت تویی تو ای دماوند!
تو مشت درشت روزگاری از گردش قرنها پس افکند
ای مشت زمین! بر آسمان شو بر وی بنواز ضربتی چند
نی نی، تو نه مشت روزگاری ای کوه! نیم ز گفته خرسند
تو قلب فسردهٔ زمینی از درد ورم نموده یک چند
شو منفجر ای دل زمانه! وآن آتش خود نهفته مپسند
خامش منشین، سخن همی گوی افسرده مباش، خوش همی خند
ای مادر سر سپید! بشنو این پند سیاه بخت فرزند
بگرای چو اژدهای گرزه بخروش چو شرزه شیر ارغند
از میان اشعار بسیاری که درباره دماوند سروده شده‌ اند، بخشی از قصیده " دماوندیه " سروده قدمعلی سرامی چنین است:
خاموش نشسته‌ای دماوند ضحّاک گریخت آخر از بند.
از دوده آبتین کسی نیست تا بازنهد به‌پای او بند!
در سینه حریق اندرون را، تا چند توان نهفت تا چند؟
اندیشه آخرین دوا کن؛ باید شبی آتشی پراکند
در شعله خود بسوز و ما را افسرده بیورسپ مپسند!
مستوجب دوزخ است ناچار هر کاو به بهشت نیست خرسند
بازی که شکارش آسمانی است، در خاک چگونه پنجه افکند؟
فوّارگی کهن ز سر گیر لب باز گشاده کن به لبخند.
بگذار زمین رود به معراج، در لحظه بعثت دماوند.
نوشتار ( های ) وابسته: اسپهبد خورشید و قارنوندیان
آشوریان این کوه را کان سنگ لاجورد می‌انگاشتند. البته ایشان در خطا بودند و سنگ لاجورد از بدخشان می‌آمده ‌است. در زمان تاخت و تاز آشوری ‌ها به فلات ایران این کوه بخشی از حدود مادها شمرده می‌شده و در متن‌های آشوری هم بدان اشاره‌شده‌ است. سارگون دوم در لشکرکشی خود سرزمین‌ های تا کوه دماوند را خراج ‌گزار خود نموده بود. در زمان اسرحدون نیز آشوری ‌ها تا پای کوه دماوند لشکر کشیده ‌بودند. اما به پیشروی ادامه ندادند چون دماوند و آن ‌سوترش کویر لوت را پایان دنیا می‌پنداشتند.
دیاکونوف سنت گذاردن پیکر مردگان در کوه‌ ها را آیین مغانی می‌انگارد که در دامنه دماوند می‌زیسته‌اند و آیین خود را به دیگر جاهای ایران پراکندند. در دامنه دماوند تعداد زیادی گور پیش از تاریخ وجود دارد.

در سده هشتم میلادی در پای کوه دماوند دژی بوده ‌است که موبدی زرتشتی به نام مَس‌ مُغان و پیروانش در آن می‌زیسته‌اند و این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویران گشته و مس‌ مغان نیز کشته شد. مس ‌مغان ( به عربی کبیرالمجوس ) لقب بزرگان خاندان قارن بوده که تبار پارتی داشته و دارای سرزمین ‌هایی در پای دماوند بوده‌اند.
غازان خان ایلخان مغول در ۴ شعبان ۶۹۴ ( قمری ) در لارِ دماوند به دست شیخ صدرالدین غسل کرد و مسلمان شد.
" در حدود العالم آمده که ویمه و شلنبه دو شهرست از حدود کوه دنباوند و اندر وی تابستان و زمستان سخت سرد بود و ازین کوه آهن افتد.
در دوران سلطنت دودمان پهلوی، نقش کوه دماوند و خورشید در حال تابش از پشت آن، بخشی از نشان رسمی ایران را تشکیل می‌داد.
قله دماوند در فرهنگ کشور ایران مظهر پایداری و استواری و یک نماد ملّی است که تاکنون در قالب اثری ملّی به ثبت رسیده و به روش ‌های گوناگون از آن به عنوان نمادی ملّی یاد می‌شود.

ثبت قله دماوند به عنوان اثر طبیعی ملی:
اثر طبیعی ملی قله دماوند با مساحتی بالغ بر ۲۹۵۰ هکتار در سال ۱۳۸۱ طی مصوبه شماره ۲۲۱ مورخ ۲۱ خرداد ۱۳۸۱ شورایعالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته‌است. این اثر با ۳۹۷۶۱۱۳ تا ۳۹۸۲۱۵۰ عرض جغرافیایی و ۵۹۶۷۶۲ تا ۶۰۳۵۹۷ طول جغرافیایی در شمال ایران و در استان مازندران واقع گردیده‌ است. از گونه ‌های مهم گیاهی آن می‌توان از بومادران، پیر گیاه دماوندی، اسپرس کوهی و گون نام برد. استفاده بیش از حد از ظرفیت قابل تحمل محیط و همچنین بهره ‌برداری پوکه معدنی در اطراف این اثر طبیعی ملی، از مهمترین عوامل تهدیدکننده در تخریب آن به‌شمار می‌آید.

میراث طبیعی ایران:
کوه دماوند در تاریخ سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در قالب میراث طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد.
ادعای ثبت در میراث جهانی:
در فروردین ۱۳۸۷، خبرگزاری ‌های ایران اخباری را در رابطه با ثبت کوه دماوند در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو منتشر کردند. این خبرها که از خبرگزاری ‌های گوناگون مانند خبرگزاری فارس منتشر شد که در آن، کوه دماوند را به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران که در فهرست میراث طبیعی جهانی یونسکو به ثبت رسیده معرفی کردند. اما فریبرز دولت ‌آبادی، معاون سازمان میراث فرهنگی در گفتگو با خبرگزاری میراث فرهنگی این ادعا را رد و آن را سوء تفاهم دانست. وی ابراز کرد: " متأسفانه برداشت اشتباهی از موضوع ثبت دماوند صورت گرفته و این خبر اشتباه است".
روز ملی دماوند:
روز ملی دماوند هم‌زمان با تیرگان در مازندران با نام تیرماه سیزده شو در شب سیزدهم آبان‌ماه برگزار می‌شود. انجمن دوست داران دماوند کوه، هر ساله این جشن را در روز سیزدهم تیر در دامنه‌های قله دماوند در " شهر رینه لاریجان شهرستان آمل" برگزار می‌کنند. این جشن به ثبت ملی نیز رسیده‌است. مراسم برف‌ چال نیز یکی دیگر از مراسمی است که در اواسط ماه اردیبهشت در شهرستان آمل، در مرتع اَسک وش بین رینه و پلور انجام می‌شود. هر سال در فصل بهار برف ‌های باقی ‌مانده از زمستان در دامنه کوه دماوند جمع‌ آوری می‌شود و در گودالی ریخته می‌شود. این کار، یک دوراندیشی و پیش‌ بینی است تا آب کافی برای تابستان ذخیره شود. پس از پایان مراسم، جشن و خوردن غذاست که فقط مردها حق شرکت در آن را دارند. زن‌ ها در روستای اسک می‌مانند و مراسم و جشن مربوط به خود را برگزار می‌کنند.
موسیقی ملی
موسیقی ملی کوه دماوند در روز جشن تیرگان در سال ۱۳۹۱ با صدای سالار عقیلی در بین ۹ هزار نفر رونمایی شد
تصویر روی اسکناس
در طول یکصد سال گذشته، تصویر کوه دماوند بارها بر رو یا پشت اسکناس‌های رسمی منتشره ایران به چاپ رسیده‌است:
-------------------------------
***** کوهنوردی *****



اولین کسی که ادعای صعود به دماوند را کرده ‌است ابودلف خزرجی است که در سال ۲۹۲ ه ( ۹۰۵م ) در سفرنامه خود به صعودش اشاره کرده و شرحی از قله دماوند ارائه داده ‌است. پس از وی قزوینی ، مسعودی ، ابن فقیه و نیز ناصر خسرو نیز اشاراتی به صعود دماوند داشته‌اند.
در زمان ‌های قدیم عدّه‌ای خود را به قله دماوند رسانیده بودند. ناصر خسرو در سفرنامه‌ اش نوشته‌ است که گویند بر سر دماوند چاهی است که نوشادر و کبریت ( گوگرد ) از آن گیرند. صاحب آثار البلاد و اخبار العباد با نقل قولی دست دوم می‌گوید که عدّه‌ای از اهالی آن نواحی می ‌گفته‌ اند که در طی پنج روز و پنج شب به قله دماوند رسیده‌اند و قله آن را مسطح با مساحت صد جریب یافته‌ اند گرچه از دور به مخروط می‌ماند.
اما اولین صعود اروپاییان به قله دماوند را می‌توان به توماس هربرت انگلیسی در سال ۱۰۰۶ ش ( ۱۶۲۷ م ) از جبهه جنوبی نسبت داد. پس از وی صعود موفقیت‌ آمیز به قله دماوند در سال ۱۸۳۷ توسط تیلر تامسن صورت گرفته ‌است. همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ بازمی‌گردد که تیم سرهنگ محمد صادق‌ خان قاجار ارتفاع آن را ۶۶۱۳ ذرع تعیین نمود.

مسیرهای اصلی صعود:
برای رسیدن به قله دماوند، مسیرهای مختلفی وجود دارند که شناخته‌ شده‌ ترین آنها این جبهه ‌ها هستند:
• جبهه شمالی: مسیر صعود این جبهه از میان دو یخچال سیوله ( سمت راست ) و دوبی سل ( سمت چپ ) صورت می‌گیرد. مسیر شمالی از سنگ بزرگ واقع در جنوب غربی روستای ناندل شروع می‌شود. این مسیر دو جانپناه در ارتفاع‌ های ۴۰۰۰ متر ( معروف به جان ‌پناه ۴۰۰۰ ) و ۴۷۰۰ متر ( معروف به جان‌پناه ۵۰۰۰ ) دارد. ابتدای مسیر دشت ناندل است و مسیر قبل و بعد از جان‌پناه ۵۰۰۰ با دست به سنگ همراه است. این مسیر به غیر از گوسفند سرای ابتدایی آب آشامیدنی ندارد و در قسمت‌های پایانی شیب زیادی دارد که منجر به سنگینی کوله و سختی صعود است.
• جبهه شمال شرقی: مسیر شمال شرقی به نسبت مسیرهای دیگر طولانی ‌تر است. این مسیر از روستای حاجی دلا در شمال قله آغاز می‌شود و پس از عبور از گوسفند سرا و دشت چمن به جان ‌پناه تخت فریدون می‌رسد و پس از جان ‌پناه تخت فریدون با تراورس یخچال عروسکا در انتهای مسیر با یال شمالی یکی می‌شود و به قله می‌انجامد. برگشت از مسیر شمال شرقی معمولاً به علت وجود شن اسکی بزرگ از سمت روستای گزنه و منطقه استله سر انجام می‌گیرد.
• جبهه غربی: مسیر غربی از پارکینگ در ارتفاع حدود ۳۴۰۰ متر آغاز می‌شود و پس از حدود ۳ ساعت کوهپیمایی به پناهگاه سیمرغ می‌رسد و با ادامه مسیر بر روی یال غربی به قله منتهی می‌شود. در پناهگاه سیمرغ آب وجود دارد و شیب انتهای مسیر غربی به نسبت زیاد است.
• جبهه جنوبی: از سمت جنوب شرقی کوه پلور، رینه ، گوسفندسرا و بارگاه سوم در این مسیر قرار می‌گیرند. رایج ‌ترین و پرتردد ترین مسیر صعود به دماوند مسیر جنوبی است. کوهپیمایی این مسیر از مکانی موسوم به دوراهی آغاز می‌شود که در آن راه خاکی به سمت مسجد ، از مسیر آسفالت وصل ‌کننده پلور و رینه جدا می‌شود. پس از عبور از مسجد و گوسفند سرا به بارگاه سوم میرسد و پس از آن با صعود از یال مستقیم جنوبی و عبور از کنار آبشار یخی به تپه گوگردی و در نهایت قله می‌انجامد. پاکوب ‌های این مسیر به علت تردد بالا بسیار واضح و همچنین درگیری با سنگ در این مسیر وجود ندارد.
آسان ‌ترین این مسیرها جبهه جنوبی و سخت‌ ترین آن‌ ها جبهه شمالی است. سه جبهه شمالی، جنوبی و شمال شرقی در نزدیکی روستاها قرار گرفته‌اند و همچنین همگی دارای جانپناه در میان راه هستند. در مسیر جنوبی، آبشاری وجود دارد که همه سال یخ ‌زده ‌است و تنها در تابستان‌ های بسیار گرم، جاری می‌شود که به همین دلیل به آن آبشار یخی گفته می‌شود. این آبشار با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه است.

-----------------
پناهگاه‌ها:
تاکنون ۷ جانپناه و پناهگاه در مسیرهای اصلی صعود دماوند ساخته شده‌ است که عبارتند:
• مسجد صاحب الزمان که در سال ۱۳۷۱ و در ارتفاع ۳۰۰۰ متری یال جنوبی ساخته شده‌ است.
• جانپناه بارگاه سوم ( قدیم ) که در سال ۱۳۴۶ و در ارتفاع ۴۲۰۰ جبهه جنوبی ساخته شده‌ است. این جانپناه به علت سقوط بهمن در زمستان سال ۱۳۵۱ از بین رفت و پس از یک سال، بنای سنگی جایگزین آن شد. در پیرامون آن مکان‌ هایی برای چادر زدن آماده شده ‌است.
• پناهگاه بارگاه سوم ( جدید ) که در سال ۱۳۸۷ و حدود ۵۰ متر بالای جانپناه قدیم ( بارگاه سوم ) در یال جنوبی ساخته شده ‌است. این پناهگاه شامل اتاق ‌های کمک‌ های اولیه ، انبار کوله ، انبار عمومی ، غذاخوری ، آشپزخانه ، ظرفشویی کوهنوردان ، اتاق مدیریت ، اتاق خواب عمومی ، اتاق خواب اختصاصی و سرویس بهداشتی عمومی است.
• پناهگاه سیمرغ که در سال ۱۳۷۴ و در ارتفاع ۴۲۰۰ متری جبهه غربی ساخته شده‌ است.
• جانپناه تخت فریدون که در سال ۱۳۵۵ و در ارتفاع تقریبی ۴۴۰۰ متری از یال شمال شرقی ساخته شده‌است.
• جانپناه فلزی ۴۰۰۰ که در سال ۱۳۶۰ و در ارتفاع ۴۰۰۰ متری یال شمالی ساخته شده ‌است.
• جانپناه فلزی ۵۰۰۰ که در ارتفاع ۴۶۳۰ متری یال شمالی ساخته شده‌است ولی معروف به جانپناه ۵۰۰۰ است.
به علاوه قرارگاه‌ های کوهنوردی پلور در جبهه غربی و رینه در جبهه جنوبی تسهیلاتی مانند وسیله رفت ‌و آمد تا پای صعود، امکان شب‌ مانی و راهنمای کوهنوردی ارائه می‌دهد.
یخچال های دماوند:
• یخچال سیوله ( جبهه شمالی )
• یخچال دوبی سل ( جبهه شمالی )
• یخچال عروسکها ( جبهه شمالی )
• یخچال دره یخار ( شمال شرقی )
• یخچال خورتاب سر
• یخچال شمال غربی
• یخچال غربی

آبشار یخی در جبهه جنوبی کوه دماوند آبشاری یخ ‌زده وجود دارد که در جهان منحصر به ‌فرد است. بلندی این آبشار ۷ متر و قطر آن ۳ متر می‌ باشد. یخ آن هیچگاه ذوب نمیشود. در فصل تابستان، هر روز بر اثر تابش آفتاب در حدود ظهر و یک ساعت بعد از ظهر، دمای هوا به بالای صفر می‌رسد و به دنبال آن آب بسیار کمی جاری می‌شود و در حدود ۴ بعد از ظهر، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد و یخ ذوب شده دوباره منجمد می‌شود و به‌این ترتیب آبشاری یخی پدید می‌آید که همواره یخ زده ‌است. در بالای این آبشار گودالی وجود دارد که در تمام طول سال پوشیده از برف است. آبشار یخی کوه دماوند با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشار در خاورمیانه می‌باشد.
در ارتفاعات مختلف کوه دماوند، گیاهان فراوان و گوناگونی می‌ رویند که برخی از آنها فقط در ارتفاعات خاصی دیده می‌شود. گیاهان این منطقه که به اسم دماوند نامگذاری شده‌اند عبارتند از: کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله ‌ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی. در ارتفاع 3200 تا 3500 متری، علف و بته‌های بلند و خاردار و به هم پیوسته وجود دارند. برخی از انواع بته‌ های خاردار دماوند عبارتند از: کلاه میرحسن دماوندی، خارپشتی، گونه ‌های هزارخار (مانند گون)، بته‌ های بنفش‌ رنگ ، اسپرس پشته ‌ای و گچ دوست ، گل سنگی . از گونه‌ های ورموت ( افسنتین ) نیز در دماوند وجود دارند که عبارتند از: درمنه کوهی، درمنه معطر، درمنه کوهسری و گونه فراوان درمنه شرقی. برخی دیگر از گونه‌ های گیاهان دماوند عبارتند از: کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی، قفقازی، رُز گردآلود ، گز، علف بره ، چمن آراراتی ، چمن گندمی آسیای مرکزی ، جاروی علفی بامی ، علف قرمز، جو چمنزار، ملیکای بی زبانک ، علف صورتی ، چاودار هراتی ، شبه یولاف شکننده ، ریش سنبل ، خشخاش طناز ، شکرتیغال و شکرتیغال مشهدی، چون جاشیر، سریش و در جاهای مرطوب زبان طلا ، پیرسنبل ، قدومه پرشاخه ، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویه دنایی ، خاکشیر تلخ کوتوله ، گل بی مرگ طلایی ، پنجه برگ نقره گون ، آزاد بری ، پنجه برگ همدانی ، دنایی ، سنبله ارغوانی و مینای پرکپه برگ نقره‌ای.
دامنه کوه دماوند در ارتفاع 2000تا 3500 متری کاملاً پوشیده از شقایق است. این شقایق منحصر‌به ‌فرد ، در دنیا شناخته شده ‌است و با نام شقایق لار و رینه در کتاب‌ های معتبر گیاه ‌شناسی جهان به ثبت رسیده. همچنین این منطقه از لحاظ مرتع و چراگاه بسیار غنی است ؛ حتی در ارتفاعات بلند دماوند نیز ( زیر چهار هزار متر ) از این بابت فقر چندانی وجود ندارد.
این منطقه به دلیل موقعیت ویژه آن که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه ‌های هم‌ مرز کویر مشرف است، میزبان انواع مختلفی از جانوران است ، از جمله:
جانوران شکارچی چهارپا روباه ، شغال ، سگ و گرگ در پیرامون دماوند پراکنده‌اند. این جانوران تا ارتفاع 4000 متری کوه دماوند هم دیده می‌شوند. در این منطقه خرس هم وجود دارد ، اما بیشتر در غرب و شمال دیده می‌شود و از ارتفاعات بلند دوری می‌کند.
جانوران گیاه ‌خوار کل‌ و بز، قوچ‌ و میش ، گراز، خرگوش ؛ به جز گراز و خرگوش که در دشت‌ های کوهپایه‌ای کوه دماوند زندگی می‌کنند ، دیگر جانوران ، فصل ‌های گرم را در ارتفاعات سپری کرده و با سرد شدن هوا به مرور ارتفاع کم می‌کنند. این جانوران تا 5000 متری هم بالا می‌روند.
پرندگان از پرندگان شکارچی، عقاب طلایی ، جغد و خفاش را می‌توان نام برد. دیگر پرندگان این منطقه تیهو، کبک ، بلدرچین ، سینه ‌سیاه و طوطی دارکوب هستند.
دیگر جانوران: تقریباً ۵ نوع مار، انواع عقرب ، بزمجه ، انواع خانواده موش ‌ها و گورکن در این منطقه دیده می‌شوند. بیشتر گزنده ‌های این محدوده سم مهلکی ندارند ؛ به ‌طوریکه حتی نیش خطرناک‌ ترین خزنده‌ ها نیز تا چند ساعت پس از گزش قابل درمان است. در کوه دماوند ، گزندگان در ارتفاعات بالاتر از 4000 متر بسیار کم به چشم می‌خورند.
بر روی قلّه دماوند ، لاشه یخ‌ زده چند حیوان دیده می‌شود. این لاشه‌ ها چندین سال است که در این مکان دیده می‌شوند و شامل حیواناتی مانند گوسفند و بز کوهی است. دلیل راه ‌یابی این حیوانات به قله کوه دماوند و مرگ آن‌ ها به خوبی مشخص نیست ؛ شاید به دلیل وجود گاز گوگرد ، سرما ، گرسنگی یا دلایل دیگری مرده باشند.
-------------------------
مهمترین عوامل آسیب به دماوند عبارت‌اند از:
• معدن‌ کاوی
• جاده‌ کشی
• چرای بیش از حد دام
• زباله
مشکلات دیگری که کوه دماوند و محدوده پیرامون آن را تهدید می‌کنند عبارت‌اند از: ساخت‌ و ساز بی‌ ضابطه ، تصرف منابع طبیعی برای استفاده غیرقانونی و شخصی، افزایش جمعیت انسانی و خودروها ، حضور بیش از اندازه گردشگران بدون آنکه آموزش‌ های لازم در رابطه با طبیعت‌ گردی و حفظ محیط زیست به آن‌ ها داده شده باشد ، نوشتن یادگاری در طول مسیر ( به‌ ویژه بر فراز قله دماوند ) ، نصب تابلوهای یادبود و پرچم‌ های گروه‌ ها و یادگاری‌ های کشته ‌شدگان، کمبود اقامتگاه و تبلیغات نامناسب.
--------------------
در حال ویرایش