آبیدر بزرگ، سنندج
near Ḩājjīābād, Kordestān (Iran)
Viewed 427 times, downloaded 4 times
Trail photos
Itinerary description
آبیدر بزرگ، سنندج
ابتدای مسیر از میدان گاز می باشد که بعد از پشت سر گذاشتن تصفیه خانه آب از سمت راست مسیر پا کوب به سمت قله شروع می شود که در فصل های تابستان،بهار و پاییز مسیر مشخص می باشد اما در فصل زمستان بعضی از قسمت های مسیر پاکوب
زیر برف قرار می گیرد و ارتفاع برف در این قسمت ها به مراتب بیشتر از ارتفاع برف در دیگر کوه های اطراف می باشد.
سنندج
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبریپرش به جستجو
سنندج
سنه
SnahCity.JPG
Abidar-sanandaj.jpg Amirye abidar 2.jpg
Kurd huse p.jpg Khosro Abad Mansion 20190328 01.jpg
Sanandaj at night.jpg
کشور ایران
استان کردستان
شهرستان سنندج
بخش مرکزی
نام(های) پیشین سینه دژ، سنهدژ، سینه،
سینه دژ[۱]
سال شهرشدن دوره صفوی[۲] (۱۳۰۷ خ)[۳]
مردم
جمعیت ۴۱۲٬۷۶۷ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت تراکم خالص شهر سنندج در حال حاضر[چه زمانی؟] ۸۷//۳۲۱ نفر در هکتار میباشد.[۴] نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت ۳٬۰۳۳ [۷]
ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متر[۸]
آبوهوا
میانگین دمای سالانه ۱۲ درجهٔ سانتیگراد
میانگین بارش سالانه ۵۰۰ میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردار حشمتالله صیدی
رهآورد قالی، گلیم،
کلاش، منبت کاری،
نازککاری چوب،[۱۰]
پیششمارهٔ تلفن ۰۸۷۳۳ ۰۸۷[۹]
وبگاه شهرداری سنندج
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۵۱
سنندج بر ایران واقع شدهاست
سنندج
روی نقشه ایران
۳۵٫۳۱۷۲°شمالی ۴۶٫۹۹۸۹°شرقیمختصات: ۳۵٫۳۱۷۲°شمالی ۴۶٫۹۹۸۹°شرقی
سَنَندَج دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات (به کردی: سِنَه، کورسان[۱۱])، بیست و یکمین شهر بزرگ ایران، مرکز استان کردستان در غرب ایران است.
محتویات
۱ موقعیت جغرافیایی
۲ جمعیت
۳ شهر خلاق
۴ پیشینه
۵ نام
۶ پیشینه تاریخی
۶.۱ تاریخچهای از منطقه سنندج
۶.۲ سنهدژ
۶.۳ وضعیت طبیعی
۶.۳.۱ جغرافیا
۶.۳.۲ موقعیت جغرافیایی
۶.۳.۳ آب و هوا
۶.۴ مردم
۶.۴.۱ زبان
۶.۴.۲ جمعیت
۶.۵ مذهب
۶.۶ فرهنگ و هنر
۶.۶.۱ لباس
۶.۶.۲ ثبت جهانی در یونسکو
۶.۶.۳ جشنها
۶.۶.۴ سینماها
۶.۶.۵ سینماهای فعال
۶.۶.۶ جشنواره دف، نوای رحمت
۶.۶.۷ کتابخانههای عمومی
۶.۷ جاذبههای تاریخی
۶.۷.۱ عمارت و خانههای تاریخی
۶.۷.۱.۱ بازارها
۶.۷.۱.۲ حمامها
۶.۷.۱.۳ دیگر آثار تاریخی
۶.۸ جاذبههای مذهبی
۶.۸.۱ مساجد
۶.۸.۲ دارالقران بینالمللی سنندج
۶.۸.۳ امامزادهها
۶.۸.۴ مکانهای مذهبی دیگر ادیان
۶.۸.۵ جشنهای مذهبی
۶.۹ اماکن تفریحی
۶.۹.۱ پارکها
۶.۹.۲ هتلها
۶.۹.۳ سینما
۶.۹.۴ سینماهای فعال
۶.۹.۵ موزهها
۶.۱۰ جاذبههای طبیعی
۶.۱۰.۱ قلل مرتفع
۶.۱۰.۲ مجموعه پارک تفریحی آبیدر
۶.۱۰.۳ بزرگترین سینمای روباز جهان
۶.۱۱ محلهها
۶.۱۲ سیاست
۶.۱۲.۱ استانداری
۶.۱۲.۲ دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه
۶.۱۲.۳ شهرداری
۶.۱۳ مراکز آموزش عالی و دانشگاهها
۶.۱۴ مراکز درمانی
۶.۱۵ صنعت
۶.۱۶ ترابری
۶.۱۶.۱ فرودگاه
۶.۱۶.۱.۱ پرواز داخلی
۶.۱۶.۲ راهآهن
۶.۱۶.۳ ترمینال
۶.۱۶.۴ تاکسی
۶.۱۷ نگارخانه
۶.۱۸ منابع
۶.۱۹ جستارهای وابسته
۶.۲۰ پیوند به بیرون
موقعیت جغرافیایی
سنندج در ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای سرد و نیمهخشک دارد. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف، از سمت جنوب به کوه سراج الدین، محدود شدهاست و در منطقهای به وسعت ۶/۳۶۸۸ هکتار گسترده شدهاست.[۱۲]
جمعیت
جمعیت این شهر بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال۱۳۹۵، برابر با ۴۱۲٫۷۶۷ نفر است.
شهر خلاق
سنندج در روز چهارشنبه ۸ آبان ماه ۱۳۹۸ توسط سازمان یونسکو به عنوان "شهر خلاق موسیقی" اعلام شد و در جمع ۲۴۶ شهر شبکه شهرهای خلاق جهانی یونسکو و همچنین ۴۸ شهر خلاق موسیقی جهان ثبت شد.[۱۳]
پیشینه
سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیتهای شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عامالمنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن باقی ماندهاست؛ و دارای محدودهٔ بافت تاریخی فرهنگی با وسعتی معادل ۱۱۲ هکتار است.[۱۴] این شهر یکی از قطبهای گردشگری سالم در ایران شناخته میشود.[۱۵]
نام
شهر سنندج را به علت واقع شدن در دامنهٔ کوه، در قدیم سنه میخواندند و چون قلعه آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنهدژ (قلعهای در پای کوه) مینامیدند که کمکم به سنندج بدل شد. ژاک دمورگان که در اواخر سلطنت ناصرالدینشاه به ایران آمده، همه جا از این شهر با نام سنه یاد کردهاست.
سنندج (سنه یا سنهدژ) که از شهرهای کهن و مقدس است به آیین مهر و زردشت در این بخش ایران بازمیگردد. ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت میکند. شهر جدید سنندج در دوره صفوی و در روزگار شاهصفی در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمانخان اردلان پایهگذاری شد. نام سنه به احتمال زیاد از ریشه اوستایی گرفته شدهاست. تا قبل از دوره قاجار از این شهر به عنوان سنه یاد میشدهاست اما بعد از این دوره به سنندج تغییر نام پیدا کرد.[۱۵]
پیشینه تاریخی
دیاکونف در اثر خود بهنام تاریخ ماد مینویسد: بخش علیای رود دیاله و شاخهها و شعب آن در مثلث شهرهای کنونی سلیمانیه، سر پل ذهاب و سنندج از اواسط قرن نهم پیش از میلاد پارسوا نامیده میشدهاست.[۱۶][۱۷]
قدمت شهر سنندج به هزاره چهارم پیش از میلاد (دوره مس و سنگ میانی) برمی گردد. بررسیهای باستانشناسی انجام شده در دو تپه واقع در ضلع شرقی شهر سنندج و در جوار رودخانه گریاشان، در اراضی شهرک دگایران که با مساحتی بیش از دو هکتار به همدیگر متصل هستند نشان دهنده قدمت شش هزار ساله شهر سنندج (دوره مس و سنگ میانی) است و با توجه به پراکندگی سطحی دادههای فرهنگی (سفال) و بررسی آثار بدست آمده در این مکان این آثار مربوط به دوران کالکولتیک میانی (مس و سنگ میانی) مربوط میشود که شاخصی از دوره دالما - عبید بوده و سفالها دارای نقوش هندسی هستند. با توجه به استقرار این منطقه در حاشیه شرقی شهر سنندج که اکنون بافتی از شهر محسوب میشود میتوان به پیشینه این شهر در ادوار گذشته دست یافت. در ضلع شرقی این تپه آثار سطحی از دوره اشکانی و اسلامی نیز به دست آمدهاست که با ساخت و سازهای صورت گرفته در این قسمت، بخش زیادی از محوطه مربوط به این دوران از بین رفتهاست[۱۸] آنچه دربارهٔ سنندج محرز است این است که از سال ۱۰۴۶ هـ ق یعنی در دوره صفوی و در زمان شاه صفی سلیمان خان اردلان مرکز حکومت را از قلعههای حسنآباد و پالنگان در جنوب سنندج به شهر سنه منتقل نمود؛ و تا قبل از آن سنندج به صورت دهکدهای کوچک به حیات خود ادامه میداد.[۱۸] احتمالاً شهر کهن «سنه» در اثر زلزله یا هجوم مغول ویران شده بود زیرا تپه باستانی توسنوذر در کنار رودخانه قشلاق و قلعه حسنآباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال که در سنندج پیدا شدهاست گواهی بر قدمت شهر دارد.[۱۸] سلیمان خان اردلان پس از انتقال مرکز حکومت به سنندج، قلعه حکومتی را با استحکام تمام دربالای تپهای بنا نهاد و عمارات و حمام و مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیائی و فعالیتهای شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی باارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عامالمنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقیماندهاست[۱۹] در سال ۱۰۴۶هجری قمری سلیمان خان اردلان به انگیزه نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، هسته اولیه سنندج را بر روی تپهای در کنار روستای «سینه» بنا نهاد. این شهر تا سال ۱۳۴۰ دارای حالتی از شهرنشینی ایستا و طبیعی بودهاست؛ ولی از این دوره به بعد شهر از حالت ایستایی شهرنشینی خارج شده و وارد مرحله شهرنشینی سریع میشود.[۲۰] بهطوریکه از این دوره تا سال ۱۳۵۷، رشد کالبدی شهر معادل دوره ۳۵۰ ساله تاریخ شهر بوده و جمعیت آن نیز دو برابر گردیدهاست. از سال ۱۳۴۵ به بعد بیش از ۸۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی روستاهای حاجیآباد، عباسآباد، شریفآباد، کمیز، فرجه، کانی کوزله، قرادیان، چهارباغ، قطارچیان و دگایران به محدوده شهری ملحق شدهاند، ضمن آنکه اراضی کشاورزی روستاهای گریزه، نایسر، دوشان، حسنآباد، خانقاه و قشلاق هم مورد هجوم واقع شده یا تغییر کاربری داده شدهاند.[۲۰]
شهر سنندج در زمان قاجار و نمایی از آبیدر.
با شکلگیری محلههای اصلی، به تدریج مهاجران روستایی و قشرها کمدرآمد شهر، که از وابستگان بلافصل فئودالها بودهاند، در خارج از محدوده محلههای مرکزی مستقر شدهاند و سکونتگاههای پیرامونی شهر سنندج را به وجود که هماکنون جزئی از بافت قدیم شهر محسوب میشوند، محلههای «جور آباد بالا و پایین» همسو با چنین روندی شکل گرفتهاند.[۲۰] به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سالهای آغازین دهه ۴۰، ساختار اجتماعی اقتصادی شهر سنندج همانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران دستخوش تغییرات جدی میشود. در واقع نضج اولیه اسکان غیررسمی شهر سنندج در سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ تشکیل مییابد و در اواخر این دوره به وضوح و روشنی در ساختار کالبدی شهر نمایان میشود. بیشترین مهاجرت به سمت شهر در فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ اتفاق میافتد که اوج بحرانهای سیاسی اجتماعی به ویژه در کردستان است.[۲۰]
بنابراین، رویدادهای سیاسی اجتماعی به مثابه عاملی در جهت تسریع روند مهاجرتی عمل میکند که بر نظام اقتصادی اجتماعی جدیدی که از دهه ۴۰ به بعد شکل گرفته بود، مبتنیاست. جمعیت سنندج در این دوره به بیش از دو برابر میرسد. حجم بسیار زیادی از این جمعیت در سکونتگاههای خودرو همچون «عباسآباد» در امتداد محور شمالی شهر و «تقتقان» در امتداد محور شرقی استقرار مییابند.[۲۰]
اطلاعات موجود نشانگر آن است که محلههای عباسآباد و کانی کوزله که مهمترین سکونتگاههای نابسامان در شرق سنندج برشمرده میشوند قبل از سال ۱۳۵۵ وجود نداشتهاند. در شمال شهر نیز محلههای «تقتقان»، «اسلامآباد»، و «گردی گرول» بهطور عمده پس از این سال شکل گرفتهاست. با شکلگیری و گسترش محلههای غیررسمی در فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ فاصله برخی از روستاهای اطراف شهر به وسیلهٔ سکونتگاههای نابسامان و محلههای حاشیهای شرقی و غربی، پر شد. از این نمونه میتوان به روستا «حاجیآباد» در غرب و «فرجه» در شرق سنندج اشاره کرد.[۲۰]
با آمدن مهاجران جدید، نسلهای گذشته آنان به تدریج به سمت مرکز شهر و بافت قدیم حرکت کردند و عملاً بخشهایی از بافت قدیم شهر که به مناطق حاشیهای میپیوستند، به محل استقرار نسلهای قدیمی و مهاجران بدل شدند. در این خصوص میتوان به محلههای «شمال شهدا»، «پیرمحمد و بهارمست»، «گلشن»، و «چم حاجی نسه» اشاره کرد که غالب آنها جزو بافت قدیم شهر بودهاند و بخشهایی از آنکه به محلههای حاشیهای شمالی و شرقی پیوستهاند و به صورت سکونتگاههایی با شرایط و امکانات نسبتاً بهتر برای نسل اول مهاجران درآمدهاند.[۲۰]
تاریخچهای از منطقه سنندج
منطقه سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت حکام موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان میرسانیدند. خانواده اردلان، به جز یک وقفه کوتاه، در سراسر دوره صفوی قدرت محلی را در دست داشتند. در دوره زندیان سنندج نیز به تسخیر حکومت زندیه درآمد.
پس از یک دوره هرج و مرج و جنگ که به تخریب سنندج انجامید، «خسروخان اردلان» (مقلب به کبیر) در سالهای ۱۱۶۸ تا ۱۲۱۴ هجری قمری در سنندج مستقر شد. آقا محمد خان قاجار، به پاداش، حکومت سنقر (کلیایی) را به او داد. از سال ۱۲۱۴ تا ۱۲۴۰ هجری قمری «امانالله خان اردلان» (کبیر) پسر «خسروخان» در سنندج حکومت کرد که در این مدت اصلاحات زیادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج به عمل آمد. امانالله خان کبیر، پسری به نام «خسروخان ناکام» (ناکام، چون جوان مرگ شد. تولد ۱۲۰۵، وفات ۱۲۴۰) داشت. او به خاطر توانایی اش در سواد و ادبیات، مشهور و زبانزد بود. پس از او در زمان پسرش «رضا قلی»، جنگ و منازعات میان خانواده اردلان گسترش پیدا کرد. برادر او «امانالله» (معروف به غلامشاه خان) در سال ۱۲۶۵ تا ۱۲۸۴ حکومت کرد که آخرین وارث حکومت اردلانها در کردستان بود.
شهر سنندج تقریباً در نیمهٔ اول قرن یازدهم بنا شدهاست و به همین دلیل، جغرافینویسان بعد از اسلام از این شهر ذکری نکردهاند گرچه این شهر نوبنیاد است، اما چند گور بیش از نهصد ساله در قبرستان شیخان و وجود مدفن امامزاده پیرمحمد، و مدفن هاجره خاتون، در این شهر، همگی دلیل بر قدمت تاریخی آن است.
شهر سنندج مقر طوایفی از کردهای اردلان، وزیری، صادق وزیری، وکیل، تیمون، لله خانی، (قطبی)، مردوخی، میربابان، بابان، سروش، گله داری (گله خانی)، طلائی، بودهاست. (محمد مردوخ کردستانی، تاریخ مردوخ، چاپخانه ارتش ۱۳۵۴، ج ۱، ص ۷۶–۱۱۶).
در سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ شهر سنندج اهمیت خودرا در مقام حاکم نشین منطقه از دست میداد. با روی کار آمدن رضاشاه حکومت مرکزی توانست تا اندازهای امنیت را در سر تا سر ایران تأمین نماید. در این زمان سنندج بخشی از استان پنجم (استان کرمانشاهان بود). در سال ۱۳۳۷ استان پنجم تقسیم شد به استان کردستان و استان کرمانشاهان و سنندج به عنوان مرکز سیاسی و اداری استان کردستان، مهمترین و بزرگترین شهر استان جدید التأسیس کردستان بود.
سنهدژ
دژ سنندج در زمان قدیم
پس از انهدام قلعه حسنآباد، در سال ۱۰۴۶ هجری قمری در زمان حکومت شاه صفی، سلیمانخان اردلان پسر تیمورخان اردلان از بستگان مورد اعتماد شاه صفی به کردستان آمد، مرکز ایالت کردستان را از حسنآباد به سنندج انتقال داد و شهر سنندج را در محل روستای سینه پی نهاد و دژ حکومتی را بر بالای تپهای به بلندای ۲۰ متر در کنار روستای سینه (که امروزه به باشگاه افسران معروف است) را ساخت و در بیرون و پیرامون دژ؛ خانه، گرمابه و بازار و مسجدی ساخت و یک رشته کاریز نیز در دشت «سرنوی» پی نهاد و آب آن را به شهر و میان قلعه آورد. دژی را که «سلیمان خان» بنا نهاد «سنه دژ» نامید که بر اثر گذشت زمان و تلفظهای گوناگون به «سنه دج» و سپس «سنندج» دگرگون شد. بنای اصلی آن از زمان خسروخان اول تا امانالله خان اول طول کشید. حسنعلی خان اردلان، والی سنندج در سال ۱۱۱۶ هجری قمری درمیان قلعهٔ حکومتی چند تالار و عمارت بنیان میکند و سپس مسجد و مدرسهای بزرگ در شهر سنندج بر پا میکند که دو منار بلند داشتهاست. این دو منار یک صد سال پا بر جا بود که در زمان «امانالله خان اردلان» والی کردستان که مردی سخت مذهبی و تندرو بود از جای درآمد و به جای آن مسجد و دو منار و باغی به نام فردوس ساخت.
«امانالله خان» قلعهٔ حکومتی را گسترش میدهد و تالاری بزرگ در آن میسازد و کف آن را به گونهٔ ای نیمه شفاف مفروش میکند. سپس تالار دیگری میسازد و تصویر پادشاهان بزرگ جهان همچون ناپلئون، امپراتور فرانسه و الکساندر تزار روسیه و چند تصویر از جنگهای بزرگ و نامدار را بر دیوار نقاشی میکند. در دورهٔ رضاخان یادمانهای با ارزش دژ به دست «علی محمد بنی آدمی» ملقب به شریف الدوله از بین رفت. حوض مرمرینی که از سنگ یشم در دورهٔ «امانالله خان اردلان» ساخته شده و در دژ به کار رفته بود به تهران فرستاده شد و در کاخهای رضا خان به کار رفت. این دژ از نوع دژهای کاخهای حکومتی بود همچنین به دلیل اینکه در کوهستان ساخته شده بود به دژهای کوهستانی شبیه بود. این بنا که به دورهٔ صفوی بازمیگردد دارای ویژگیهای شیوهٔ اصفهانی میباشد. برای حفاظت از قلعهٔ حکومتی و منازل خوانین و حکام، دیواری بر گرد قلعه کشیده شد و ۴ دروازه به نامهای قلعه چوارلان (رو به غرب)، سرتپوله (رو به شمال)، عبدالعظیم (رو به قبله) آقا رحیم (رو به شرق) ساخته شد. این دیوار به همراه ۴ دروازه محلهٔ میانقلعه را تشکیل میداد.
وضعیت طبیعی
جغرافیا
باغ امانیه از بالای آبیدرشهر
سنندج، مرکز استان کردستان با مساحت ۶/۳۶۸۸ هکتار در غرب ایران و در بخش جنوبی استان کردستان قرار دارد.
شهر سنندج از نظر طبیعی محصور بین تپههایی در یک جام فضائی قرار گرفتهاست بهطوریکه کوهها و تپههای (آبیدر، کوچکه رش و توس نوذر (توس نوذر یک تپه کوچک در حاشیه شهر است)) که ادامه سلسله جبال زاگرس هستند در اطراف این شهر کشیده شدهاند؛ و در پارهای از نقاط از جمله جنوب غربی و شمال شرقی رشد و گسترش شهر را محدود کردهاند. بخشهای زیادی از شهر سنندج بر روی تپههایی واقع شده. وضعیت توپوگرافی شهر و کوههای اطراف آن باعث گردیدهاست که شهر به صورت طبیعی در یک دره نسبتاً مسطح محصور گردد و قطعاً شکلگیری در جهات دیگری گسترش پیدا کردهاست و همچنین شکلگیری شبکه معابر و خیابانهای اصلی و فرعی، کوچهها و محلات بر حسب شیب زمین بوده و حتی بیشتر قسمتهای شهر، ساختمانها به صورت پله بندی و تراس بندی استقرار یافته و غیر از محلات نو ساز (چون اکثر شهرکهای تازه ساخت اطراف شهر) اغلب کوچهها باریک و پر پیچ و خم و پلهای میباشند. رود قشلاق به طول ۹۵ کیلومتر از سه کیلومتری مشرق سنندج عبور میکند. امروزه حجم آب دهی رود قشلاق به دلیل گسترش و توسعه فیزیکی شهر و کمبود بارش به شدت پایین آمدهاست. رود همیشگی قشلاق از کوههای شمال خاوری سنندج سرچشمه گرفته و از سه کیلومتری خاور سنندج میگذرد و به گاو رود می پیوند. از کوههای سنندج میتوان به کوه آبیدر، کوچسار، شیخ معروف، مسجد میرزا، ملاکاوو، چرخ لان و سراج الدین اشاره کرد. فاصله شهر سنندج تا تهران ۵۱۲ کیلومتر میباشد همچنین از طریق مریوان ۱۴۰ کیلومتر با خط مرزی نیز فاصله دارد.
سراسرنمای سنندج در شب.
موقعیت جغرافیایی
مختصات جغرافیایی سنندج در موقعیت ۱۴ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۵۰ تا ۱۵۳۸ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.
Compass rose pale.svg دیواندره Compass rose pale.svg
دهگلان و بیجار شمال مریوان و سروآباد
شرق سنندج غرب
جنوب
کامیاران
آب و هوا
پارک ملت سنندج در زمستان
آب و هوای شهر سنندج سرد و نیمه خشک و متمایل به مرطوب است. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. متوسط دمای سنندج در بهار ۱۵٬۲۰، در تابستان ۲۵٬۲۰، در پاییز ۱۰٫۴۰ و در زمستان ۱٫۶۰- درجهٔ سانتیگراد است. حداکثر دما در تیر حدود °۴۴ و حداقل آن در بهمن، °۱۳٫۵- درجهٔ سانتیگراد است. بارندگی سالانه بهطور متوسط ۵۰۰ میلیمتر بوده و حداکثر روزانه، ۶۱ میلیمتر است.
مردم
شهر سنندج مقر طوایفی از اردلان، مردوخیها، صادق وزیری، ناهید، کامکارها، کمانگرها، نقشبندی، شیخ الاسلامی، اردلان، وزیری، صادق وزیری، وکیل، تیمون، لله خانی، (قطبی)، مردوخی، میربابان، بابان، سروش، گله داری (گله خانی)، طلائی، بودهاست.[۲۱] ساکنان سنندج، مردم کرد زبان و گوران زبان هستند که کردها به گویش اردلانی تکلم میکنند. لهجه رایج در استان کردستان لهجه اردلانی (شاخه ایی از زبان کردی) نام دارد که در سنندج و شهرهای اطراف رایج است اما مکریانی گویش دیگر از کردی است که در شهرستانهای پیرانشهر، مهاباد، بوکان، بانه، سردشت و اشنویه (مکریان) رایج است. دین مردم سنندج اسلام و اکثریت آنها پیرو مذهب تسنن از شاخه شافعی میباشند، درصدی از اردلانها نیز پیرو مذهب تشیع هستند. اقلیتهای مسیحی (کاتولیک) و کلیمی نیز وجود داشته که طی چند سال گذشته از کشور مهاجرت کردهاند. مدارس آلیانس در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در سنندج مانند شهرهای همدان، اصفهان، شیراز و کرمانشاه که بیشترین تعداد یهودیان را داشتند، تأسیس شدند.[۲۲] یک محله کامل برای یهودیان وجود داشته و قسمت اعظم تجارت منطقه را در دست داشتند. در زمانهای قدیم، ۳ یا ۴ کنیسه وجود داشت ولی هماکنون دو کنیسه فعال است. یک کنیسه قدیمی هم در سنندج وجود دارد که در حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. در کنیسه سنندج، میتوان قدیمیترین نُسَخِ سفر تورات را یافت، که نابترین پوست آهو را دارا است و جوهر آن از جوهر چینی است. شغل یهودیان قدیمی در سنندج، پارچهفروشی و خرازی بودهاست. همچنین، بعضی از بناهای قدیمی سنندج، کار یهودیان قدیمی سنندج است.[۲۳]
زبان
زبان مردم سنندج کُردی اردلانی میباشد.[۲۴] در گذشته ارمنیها و آشوریها نیز در این شهر زندگی میکردند اما با گذشت زمان از سنندج مهاجرت کردند.
جمعیت
جمعیت شهر سنندج در سال ۱۳۳۵ برابر با ۴۰٬۶۴۱ نفر با ۷٬۹۰۰ خانوار بودهاست.[۲۵] در سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۵۴٬۵۷۸ نفر و ۱۵٬۱۰۶ خانوار رسیدهاست. نرخ رشد جمعیت در این دوره ۲٫۹۹ درصد بودهاست که در مقایسه با نرخ رشد سایر مراکز استانها در کشور نرخ رشد بالایی میباشد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر سنندج در این سال بالغ بر ۳۳۱٬۴۴۶ نفر بوده که از این تعداد ۱۷۱٬۷۲۳ نفر مرد و ۱۷۱٬۷۲۳ نفر زن بودهاند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۸۱٬۳۸۰ خانوار بودهاست.[۲۶]
ابتدای مسیر از میدان گاز می باشد که بعد از پشت سر گذاشتن تصفیه خانه آب از سمت راست مسیر پا کوب به سمت قله شروع می شود که در فصل های تابستان،بهار و پاییز مسیر مشخص می باشد اما در فصل زمستان بعضی از قسمت های مسیر پاکوب
زیر برف قرار می گیرد و ارتفاع برف در این قسمت ها به مراتب بیشتر از ارتفاع برف در دیگر کوه های اطراف می باشد.
سنندج
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به ناوبریپرش به جستجو
سنندج
سنه
SnahCity.JPG
Abidar-sanandaj.jpg Amirye abidar 2.jpg
Kurd huse p.jpg Khosro Abad Mansion 20190328 01.jpg
Sanandaj at night.jpg
کشور ایران
استان کردستان
شهرستان سنندج
بخش مرکزی
نام(های) پیشین سینه دژ، سنهدژ، سینه،
سینه دژ[۱]
سال شهرشدن دوره صفوی[۲] (۱۳۰۷ خ)[۳]
مردم
جمعیت ۴۱۲٬۷۶۷ نفر (۱۳۹۵)
تراکم جمعیت تراکم خالص شهر سنندج در حال حاضر[چه زمانی؟] ۸۷//۳۲۱ نفر در هکتار میباشد.[۴] نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت ۳٬۰۳۳ [۷]
ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متر[۸]
آبوهوا
میانگین دمای سالانه ۱۲ درجهٔ سانتیگراد
میانگین بارش سالانه ۵۰۰ میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردار حشمتالله صیدی
رهآورد قالی، گلیم،
کلاش، منبت کاری،
نازککاری چوب،[۱۰]
پیششمارهٔ تلفن ۰۸۷۳۳ ۰۸۷[۹]
وبگاه شهرداری سنندج
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۵۱
سنندج بر ایران واقع شدهاست
سنندج
روی نقشه ایران
۳۵٫۳۱۷۲°شمالی ۴۶٫۹۹۸۹°شرقیمختصات: ۳۵٫۳۱۷۲°شمالی ۴۶٫۹۹۸۹°شرقی
سَنَندَج دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات (به کردی: سِنَه، کورسان[۱۱])، بیست و یکمین شهر بزرگ ایران، مرکز استان کردستان در غرب ایران است.
محتویات
۱ موقعیت جغرافیایی
۲ جمعیت
۳ شهر خلاق
۴ پیشینه
۵ نام
۶ پیشینه تاریخی
۶.۱ تاریخچهای از منطقه سنندج
۶.۲ سنهدژ
۶.۳ وضعیت طبیعی
۶.۳.۱ جغرافیا
۶.۳.۲ موقعیت جغرافیایی
۶.۳.۳ آب و هوا
۶.۴ مردم
۶.۴.۱ زبان
۶.۴.۲ جمعیت
۶.۵ مذهب
۶.۶ فرهنگ و هنر
۶.۶.۱ لباس
۶.۶.۲ ثبت جهانی در یونسکو
۶.۶.۳ جشنها
۶.۶.۴ سینماها
۶.۶.۵ سینماهای فعال
۶.۶.۶ جشنواره دف، نوای رحمت
۶.۶.۷ کتابخانههای عمومی
۶.۷ جاذبههای تاریخی
۶.۷.۱ عمارت و خانههای تاریخی
۶.۷.۱.۱ بازارها
۶.۷.۱.۲ حمامها
۶.۷.۱.۳ دیگر آثار تاریخی
۶.۸ جاذبههای مذهبی
۶.۸.۱ مساجد
۶.۸.۲ دارالقران بینالمللی سنندج
۶.۸.۳ امامزادهها
۶.۸.۴ مکانهای مذهبی دیگر ادیان
۶.۸.۵ جشنهای مذهبی
۶.۹ اماکن تفریحی
۶.۹.۱ پارکها
۶.۹.۲ هتلها
۶.۹.۳ سینما
۶.۹.۴ سینماهای فعال
۶.۹.۵ موزهها
۶.۱۰ جاذبههای طبیعی
۶.۱۰.۱ قلل مرتفع
۶.۱۰.۲ مجموعه پارک تفریحی آبیدر
۶.۱۰.۳ بزرگترین سینمای روباز جهان
۶.۱۱ محلهها
۶.۱۲ سیاست
۶.۱۲.۱ استانداری
۶.۱۲.۲ دفتر نمایندگی وزارت امورخارجه
۶.۱۲.۳ شهرداری
۶.۱۳ مراکز آموزش عالی و دانشگاهها
۶.۱۴ مراکز درمانی
۶.۱۵ صنعت
۶.۱۶ ترابری
۶.۱۶.۱ فرودگاه
۶.۱۶.۱.۱ پرواز داخلی
۶.۱۶.۲ راهآهن
۶.۱۶.۳ ترمینال
۶.۱۶.۴ تاکسی
۶.۱۷ نگارخانه
۶.۱۸ منابع
۶.۱۹ جستارهای وابسته
۶.۲۰ پیوند به بیرون
موقعیت جغرافیایی
سنندج در ارتفاع ۱٬۴۵۰ تا ۱٬۵۳۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ کوهستانی زاگرس واقع شده و آب و هوای سرد و نیمهخشک دارد. این شهر از سمت غرب به کوه آبیدر، از سمت شمال به کوه شیخ معروف، از سمت جنوب به کوه سراج الدین، محدود شدهاست و در منطقهای به وسعت ۶/۳۶۸۸ هکتار گسترده شدهاست.[۱۲]
جمعیت
جمعیت این شهر بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال۱۳۹۵، برابر با ۴۱۲٫۷۶۷ نفر است.
شهر خلاق
سنندج در روز چهارشنبه ۸ آبان ماه ۱۳۹۸ توسط سازمان یونسکو به عنوان "شهر خلاق موسیقی" اعلام شد و در جمع ۲۴۶ شهر شبکه شهرهای خلاق جهانی یونسکو و همچنین ۴۸ شهر خلاق موسیقی جهان ثبت شد.[۱۳]
پیشینه
سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیتهای شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عامالمنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن باقی ماندهاست؛ و دارای محدودهٔ بافت تاریخی فرهنگی با وسعتی معادل ۱۱۲ هکتار است.[۱۴] این شهر یکی از قطبهای گردشگری سالم در ایران شناخته میشود.[۱۵]
نام
شهر سنندج را به علت واقع شدن در دامنهٔ کوه، در قدیم سنه میخواندند و چون قلعه آن از لحاظ نظامی اهمیت زیادی داشته، آن را سنهدژ (قلعهای در پای کوه) مینامیدند که کمکم به سنندج بدل شد. ژاک دمورگان که در اواخر سلطنت ناصرالدینشاه به ایران آمده، همه جا از این شهر با نام سنه یاد کردهاست.
سنندج (سنه یا سنهدژ) که از شهرهای کهن و مقدس است به آیین مهر و زردشت در این بخش ایران بازمیگردد. ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت میکند. شهر جدید سنندج در دوره صفوی و در روزگار شاهصفی در سال ۱۰۴۶ هجری قمری توسط سلیمانخان اردلان پایهگذاری شد. نام سنه به احتمال زیاد از ریشه اوستایی گرفته شدهاست. تا قبل از دوره قاجار از این شهر به عنوان سنه یاد میشدهاست اما بعد از این دوره به سنندج تغییر نام پیدا کرد.[۱۵]
پیشینه تاریخی
دیاکونف در اثر خود بهنام تاریخ ماد مینویسد: بخش علیای رود دیاله و شاخهها و شعب آن در مثلث شهرهای کنونی سلیمانیه، سر پل ذهاب و سنندج از اواسط قرن نهم پیش از میلاد پارسوا نامیده میشدهاست.[۱۶][۱۷]
قدمت شهر سنندج به هزاره چهارم پیش از میلاد (دوره مس و سنگ میانی) برمی گردد. بررسیهای باستانشناسی انجام شده در دو تپه واقع در ضلع شرقی شهر سنندج و در جوار رودخانه گریاشان، در اراضی شهرک دگایران که با مساحتی بیش از دو هکتار به همدیگر متصل هستند نشان دهنده قدمت شش هزار ساله شهر سنندج (دوره مس و سنگ میانی) است و با توجه به پراکندگی سطحی دادههای فرهنگی (سفال) و بررسی آثار بدست آمده در این مکان این آثار مربوط به دوران کالکولتیک میانی (مس و سنگ میانی) مربوط میشود که شاخصی از دوره دالما - عبید بوده و سفالها دارای نقوش هندسی هستند. با توجه به استقرار این منطقه در حاشیه شرقی شهر سنندج که اکنون بافتی از شهر محسوب میشود میتوان به پیشینه این شهر در ادوار گذشته دست یافت. در ضلع شرقی این تپه آثار سطحی از دوره اشکانی و اسلامی نیز به دست آمدهاست که با ساخت و سازهای صورت گرفته در این قسمت، بخش زیادی از محوطه مربوط به این دوران از بین رفتهاست[۱۸] آنچه دربارهٔ سنندج محرز است این است که از سال ۱۰۴۶ هـ ق یعنی در دوره صفوی و در زمان شاه صفی سلیمان خان اردلان مرکز حکومت را از قلعههای حسنآباد و پالنگان در جنوب سنندج به شهر سنه منتقل نمود؛ و تا قبل از آن سنندج به صورت دهکدهای کوچک به حیات خود ادامه میداد.[۱۸] احتمالاً شهر کهن «سنه» در اثر زلزله یا هجوم مغول ویران شده بود زیرا تپه باستانی توسنوذر در کنار رودخانه قشلاق و قلعه حسنآباد و سایر شواهد مانند قبرهایی با قدمت بیش از هزار سال که در سنندج پیدا شدهاست گواهی بر قدمت شهر دارد.[۱۸] سلیمان خان اردلان پس از انتقال مرکز حکومت به سنندج، قلعه حکومتی را با استحکام تمام دربالای تپهای بنا نهاد و عمارات و حمام و مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافیائی و فعالیتهای شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی باارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عامالمنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقیماندهاست[۱۹] در سال ۱۰۴۶هجری قمری سلیمان خان اردلان به انگیزه نظامی و ایجاد مرکزیت سیاسی برای حکومت، هسته اولیه سنندج را بر روی تپهای در کنار روستای «سینه» بنا نهاد. این شهر تا سال ۱۳۴۰ دارای حالتی از شهرنشینی ایستا و طبیعی بودهاست؛ ولی از این دوره به بعد شهر از حالت ایستایی شهرنشینی خارج شده و وارد مرحله شهرنشینی سریع میشود.[۲۰] بهطوریکه از این دوره تا سال ۱۳۵۷، رشد کالبدی شهر معادل دوره ۳۵۰ ساله تاریخ شهر بوده و جمعیت آن نیز دو برابر گردیدهاست. از سال ۱۳۴۵ به بعد بیش از ۸۰۰ هکتار از زمینهای کشاورزی روستاهای حاجیآباد، عباسآباد، شریفآباد، کمیز، فرجه، کانی کوزله، قرادیان، چهارباغ، قطارچیان و دگایران به محدوده شهری ملحق شدهاند، ضمن آنکه اراضی کشاورزی روستاهای گریزه، نایسر، دوشان، حسنآباد، خانقاه و قشلاق هم مورد هجوم واقع شده یا تغییر کاربری داده شدهاند.[۲۰]
شهر سنندج در زمان قاجار و نمایی از آبیدر.
با شکلگیری محلههای اصلی، به تدریج مهاجران روستایی و قشرها کمدرآمد شهر، که از وابستگان بلافصل فئودالها بودهاند، در خارج از محدوده محلههای مرکزی مستقر شدهاند و سکونتگاههای پیرامونی شهر سنندج را به وجود که هماکنون جزئی از بافت قدیم شهر محسوب میشوند، محلههای «جور آباد بالا و پایین» همسو با چنین روندی شکل گرفتهاند.[۲۰] به دنبال اجرای اصلاحات ارضی در سالهای آغازین دهه ۴۰، ساختار اجتماعی اقتصادی شهر سنندج همانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران دستخوش تغییرات جدی میشود. در واقع نضج اولیه اسکان غیررسمی شهر سنندج در سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ تشکیل مییابد و در اواخر این دوره به وضوح و روشنی در ساختار کالبدی شهر نمایان میشود. بیشترین مهاجرت به سمت شهر در فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ اتفاق میافتد که اوج بحرانهای سیاسی اجتماعی به ویژه در کردستان است.[۲۰]
بنابراین، رویدادهای سیاسی اجتماعی به مثابه عاملی در جهت تسریع روند مهاجرتی عمل میکند که بر نظام اقتصادی اجتماعی جدیدی که از دهه ۴۰ به بعد شکل گرفته بود، مبتنیاست. جمعیت سنندج در این دوره به بیش از دو برابر میرسد. حجم بسیار زیادی از این جمعیت در سکونتگاههای خودرو همچون «عباسآباد» در امتداد محور شمالی شهر و «تقتقان» در امتداد محور شرقی استقرار مییابند.[۲۰]
اطلاعات موجود نشانگر آن است که محلههای عباسآباد و کانی کوزله که مهمترین سکونتگاههای نابسامان در شرق سنندج برشمرده میشوند قبل از سال ۱۳۵۵ وجود نداشتهاند. در شمال شهر نیز محلههای «تقتقان»، «اسلامآباد»، و «گردی گرول» بهطور عمده پس از این سال شکل گرفتهاست. با شکلگیری و گسترش محلههای غیررسمی در فاصله سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ فاصله برخی از روستاهای اطراف شهر به وسیلهٔ سکونتگاههای نابسامان و محلههای حاشیهای شرقی و غربی، پر شد. از این نمونه میتوان به روستا «حاجیآباد» در غرب و «فرجه» در شرق سنندج اشاره کرد.[۲۰]
با آمدن مهاجران جدید، نسلهای گذشته آنان به تدریج به سمت مرکز شهر و بافت قدیم حرکت کردند و عملاً بخشهایی از بافت قدیم شهر که به مناطق حاشیهای میپیوستند، به محل استقرار نسلهای قدیمی و مهاجران بدل شدند. در این خصوص میتوان به محلههای «شمال شهدا»، «پیرمحمد و بهارمست»، «گلشن»، و «چم حاجی نسه» اشاره کرد که غالب آنها جزو بافت قدیم شهر بودهاند و بخشهایی از آنکه به محلههای حاشیهای شمالی و شرقی پیوستهاند و به صورت سکونتگاههایی با شرایط و امکانات نسبتاً بهتر برای نسل اول مهاجران درآمدهاند.[۲۰]
تاریخچهای از منطقه سنندج
منطقه سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت حکام موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان میرسانیدند. خانواده اردلان، به جز یک وقفه کوتاه، در سراسر دوره صفوی قدرت محلی را در دست داشتند. در دوره زندیان سنندج نیز به تسخیر حکومت زندیه درآمد.
پس از یک دوره هرج و مرج و جنگ که به تخریب سنندج انجامید، «خسروخان اردلان» (مقلب به کبیر) در سالهای ۱۱۶۸ تا ۱۲۱۴ هجری قمری در سنندج مستقر شد. آقا محمد خان قاجار، به پاداش، حکومت سنقر (کلیایی) را به او داد. از سال ۱۲۱۴ تا ۱۲۴۰ هجری قمری «امانالله خان اردلان» (کبیر) پسر «خسروخان» در سنندج حکومت کرد که در این مدت اصلاحات زیادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج به عمل آمد. امانالله خان کبیر، پسری به نام «خسروخان ناکام» (ناکام، چون جوان مرگ شد. تولد ۱۲۰۵، وفات ۱۲۴۰) داشت. او به خاطر توانایی اش در سواد و ادبیات، مشهور و زبانزد بود. پس از او در زمان پسرش «رضا قلی»، جنگ و منازعات میان خانواده اردلان گسترش پیدا کرد. برادر او «امانالله» (معروف به غلامشاه خان) در سال ۱۲۶۵ تا ۱۲۸۴ حکومت کرد که آخرین وارث حکومت اردلانها در کردستان بود.
شهر سنندج تقریباً در نیمهٔ اول قرن یازدهم بنا شدهاست و به همین دلیل، جغرافینویسان بعد از اسلام از این شهر ذکری نکردهاند گرچه این شهر نوبنیاد است، اما چند گور بیش از نهصد ساله در قبرستان شیخان و وجود مدفن امامزاده پیرمحمد، و مدفن هاجره خاتون، در این شهر، همگی دلیل بر قدمت تاریخی آن است.
شهر سنندج مقر طوایفی از کردهای اردلان، وزیری، صادق وزیری، وکیل، تیمون، لله خانی، (قطبی)، مردوخی، میربابان، بابان، سروش، گله داری (گله خانی)، طلائی، بودهاست. (محمد مردوخ کردستانی، تاریخ مردوخ، چاپخانه ارتش ۱۳۵۴، ج ۱، ص ۷۶–۱۱۶).
در سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ شهر سنندج اهمیت خودرا در مقام حاکم نشین منطقه از دست میداد. با روی کار آمدن رضاشاه حکومت مرکزی توانست تا اندازهای امنیت را در سر تا سر ایران تأمین نماید. در این زمان سنندج بخشی از استان پنجم (استان کرمانشاهان بود). در سال ۱۳۳۷ استان پنجم تقسیم شد به استان کردستان و استان کرمانشاهان و سنندج به عنوان مرکز سیاسی و اداری استان کردستان، مهمترین و بزرگترین شهر استان جدید التأسیس کردستان بود.
سنهدژ
دژ سنندج در زمان قدیم
پس از انهدام قلعه حسنآباد، در سال ۱۰۴۶ هجری قمری در زمان حکومت شاه صفی، سلیمانخان اردلان پسر تیمورخان اردلان از بستگان مورد اعتماد شاه صفی به کردستان آمد، مرکز ایالت کردستان را از حسنآباد به سنندج انتقال داد و شهر سنندج را در محل روستای سینه پی نهاد و دژ حکومتی را بر بالای تپهای به بلندای ۲۰ متر در کنار روستای سینه (که امروزه به باشگاه افسران معروف است) را ساخت و در بیرون و پیرامون دژ؛ خانه، گرمابه و بازار و مسجدی ساخت و یک رشته کاریز نیز در دشت «سرنوی» پی نهاد و آب آن را به شهر و میان قلعه آورد. دژی را که «سلیمان خان» بنا نهاد «سنه دژ» نامید که بر اثر گذشت زمان و تلفظهای گوناگون به «سنه دج» و سپس «سنندج» دگرگون شد. بنای اصلی آن از زمان خسروخان اول تا امانالله خان اول طول کشید. حسنعلی خان اردلان، والی سنندج در سال ۱۱۱۶ هجری قمری درمیان قلعهٔ حکومتی چند تالار و عمارت بنیان میکند و سپس مسجد و مدرسهای بزرگ در شهر سنندج بر پا میکند که دو منار بلند داشتهاست. این دو منار یک صد سال پا بر جا بود که در زمان «امانالله خان اردلان» والی کردستان که مردی سخت مذهبی و تندرو بود از جای درآمد و به جای آن مسجد و دو منار و باغی به نام فردوس ساخت.
«امانالله خان» قلعهٔ حکومتی را گسترش میدهد و تالاری بزرگ در آن میسازد و کف آن را به گونهٔ ای نیمه شفاف مفروش میکند. سپس تالار دیگری میسازد و تصویر پادشاهان بزرگ جهان همچون ناپلئون، امپراتور فرانسه و الکساندر تزار روسیه و چند تصویر از جنگهای بزرگ و نامدار را بر دیوار نقاشی میکند. در دورهٔ رضاخان یادمانهای با ارزش دژ به دست «علی محمد بنی آدمی» ملقب به شریف الدوله از بین رفت. حوض مرمرینی که از سنگ یشم در دورهٔ «امانالله خان اردلان» ساخته شده و در دژ به کار رفته بود به تهران فرستاده شد و در کاخهای رضا خان به کار رفت. این دژ از نوع دژهای کاخهای حکومتی بود همچنین به دلیل اینکه در کوهستان ساخته شده بود به دژهای کوهستانی شبیه بود. این بنا که به دورهٔ صفوی بازمیگردد دارای ویژگیهای شیوهٔ اصفهانی میباشد. برای حفاظت از قلعهٔ حکومتی و منازل خوانین و حکام، دیواری بر گرد قلعه کشیده شد و ۴ دروازه به نامهای قلعه چوارلان (رو به غرب)، سرتپوله (رو به شمال)، عبدالعظیم (رو به قبله) آقا رحیم (رو به شرق) ساخته شد. این دیوار به همراه ۴ دروازه محلهٔ میانقلعه را تشکیل میداد.
وضعیت طبیعی
جغرافیا
باغ امانیه از بالای آبیدرشهر
سنندج، مرکز استان کردستان با مساحت ۶/۳۶۸۸ هکتار در غرب ایران و در بخش جنوبی استان کردستان قرار دارد.
شهر سنندج از نظر طبیعی محصور بین تپههایی در یک جام فضائی قرار گرفتهاست بهطوریکه کوهها و تپههای (آبیدر، کوچکه رش و توس نوذر (توس نوذر یک تپه کوچک در حاشیه شهر است)) که ادامه سلسله جبال زاگرس هستند در اطراف این شهر کشیده شدهاند؛ و در پارهای از نقاط از جمله جنوب غربی و شمال شرقی رشد و گسترش شهر را محدود کردهاند. بخشهای زیادی از شهر سنندج بر روی تپههایی واقع شده. وضعیت توپوگرافی شهر و کوههای اطراف آن باعث گردیدهاست که شهر به صورت طبیعی در یک دره نسبتاً مسطح محصور گردد و قطعاً شکلگیری در جهات دیگری گسترش پیدا کردهاست و همچنین شکلگیری شبکه معابر و خیابانهای اصلی و فرعی، کوچهها و محلات بر حسب شیب زمین بوده و حتی بیشتر قسمتهای شهر، ساختمانها به صورت پله بندی و تراس بندی استقرار یافته و غیر از محلات نو ساز (چون اکثر شهرکهای تازه ساخت اطراف شهر) اغلب کوچهها باریک و پر پیچ و خم و پلهای میباشند. رود قشلاق به طول ۹۵ کیلومتر از سه کیلومتری مشرق سنندج عبور میکند. امروزه حجم آب دهی رود قشلاق به دلیل گسترش و توسعه فیزیکی شهر و کمبود بارش به شدت پایین آمدهاست. رود همیشگی قشلاق از کوههای شمال خاوری سنندج سرچشمه گرفته و از سه کیلومتری خاور سنندج میگذرد و به گاو رود می پیوند. از کوههای سنندج میتوان به کوه آبیدر، کوچسار، شیخ معروف، مسجد میرزا، ملاکاوو، چرخ لان و سراج الدین اشاره کرد. فاصله شهر سنندج تا تهران ۵۱۲ کیلومتر میباشد همچنین از طریق مریوان ۱۴۰ کیلومتر با خط مرزی نیز فاصله دارد.
سراسرنمای سنندج در شب.
موقعیت جغرافیایی
مختصات جغرافیایی سنندج در موقعیت ۱۴ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۵۰ تا ۱۵۳۸ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.
Compass rose pale.svg دیواندره Compass rose pale.svg
دهگلان و بیجار شمال مریوان و سروآباد
شرق سنندج غرب
جنوب
کامیاران
آب و هوا
پارک ملت سنندج در زمستان
آب و هوای شهر سنندج سرد و نیمه خشک و متمایل به مرطوب است. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. متوسط دمای سنندج در بهار ۱۵٬۲۰، در تابستان ۲۵٬۲۰، در پاییز ۱۰٫۴۰ و در زمستان ۱٫۶۰- درجهٔ سانتیگراد است. حداکثر دما در تیر حدود °۴۴ و حداقل آن در بهمن، °۱۳٫۵- درجهٔ سانتیگراد است. بارندگی سالانه بهطور متوسط ۵۰۰ میلیمتر بوده و حداکثر روزانه، ۶۱ میلیمتر است.
مردم
شهر سنندج مقر طوایفی از اردلان، مردوخیها، صادق وزیری، ناهید، کامکارها، کمانگرها، نقشبندی، شیخ الاسلامی، اردلان، وزیری، صادق وزیری، وکیل، تیمون، لله خانی، (قطبی)، مردوخی، میربابان، بابان، سروش، گله داری (گله خانی)، طلائی، بودهاست.[۲۱] ساکنان سنندج، مردم کرد زبان و گوران زبان هستند که کردها به گویش اردلانی تکلم میکنند. لهجه رایج در استان کردستان لهجه اردلانی (شاخه ایی از زبان کردی) نام دارد که در سنندج و شهرهای اطراف رایج است اما مکریانی گویش دیگر از کردی است که در شهرستانهای پیرانشهر، مهاباد، بوکان، بانه، سردشت و اشنویه (مکریان) رایج است. دین مردم سنندج اسلام و اکثریت آنها پیرو مذهب تسنن از شاخه شافعی میباشند، درصدی از اردلانها نیز پیرو مذهب تشیع هستند. اقلیتهای مسیحی (کاتولیک) و کلیمی نیز وجود داشته که طی چند سال گذشته از کشور مهاجرت کردهاند. مدارس آلیانس در سال ۱۳۱۶ هجری قمری در سنندج مانند شهرهای همدان، اصفهان، شیراز و کرمانشاه که بیشترین تعداد یهودیان را داشتند، تأسیس شدند.[۲۲] یک محله کامل برای یهودیان وجود داشته و قسمت اعظم تجارت منطقه را در دست داشتند. در زمانهای قدیم، ۳ یا ۴ کنیسه وجود داشت ولی هماکنون دو کنیسه فعال است. یک کنیسه قدیمی هم در سنندج وجود دارد که در حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. در کنیسه سنندج، میتوان قدیمیترین نُسَخِ سفر تورات را یافت، که نابترین پوست آهو را دارا است و جوهر آن از جوهر چینی است. شغل یهودیان قدیمی در سنندج، پارچهفروشی و خرازی بودهاست. همچنین، بعضی از بناهای قدیمی سنندج، کار یهودیان قدیمی سنندج است.[۲۳]
زبان
زبان مردم سنندج کُردی اردلانی میباشد.[۲۴] در گذشته ارمنیها و آشوریها نیز در این شهر زندگی میکردند اما با گذشت زمان از سنندج مهاجرت کردند.
جمعیت
جمعیت شهر سنندج در سال ۱۳۳۵ برابر با ۴۰٬۶۴۱ نفر با ۷٬۹۰۰ خانوار بودهاست.[۲۵] در سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۵۴٬۵۷۸ نفر و ۱۵٬۱۰۶ خانوار رسیدهاست. نرخ رشد جمعیت در این دوره ۲٫۹۹ درصد بودهاست که در مقایسه با نرخ رشد سایر مراکز استانها در کشور نرخ رشد بالایی میباشد. بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ خورشیدی، جمعیت شهر سنندج در این سال بالغ بر ۳۳۱٬۴۴۶ نفر بوده که از این تعداد ۱۷۱٬۷۲۳ نفر مرد و ۱۷۱٬۷۲۳ نفر زن بودهاند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۸۱٬۳۸۰ خانوار بودهاست.[۲۶]
Waypoints
Comments (2)
You can add a comment or review this trail
درود بر شما ، عالی
سپاس از لطف شما . همیشه در اوج