Activity

Φαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική)

Download

Trail photos

Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική) Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική) Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική)

Author

Trail stats

Distance
7.89 mi
Elevation gain
1,539 ft
Technical difficulty
Easy
Elevation loss
1,572 ft
Max elevation
1,234 ft
TrailRank 
87 4.8
Min elevation
-3 ft
Trail type
Loop
Moving time
2 hours 52 minutes
Time
4 hours 24 minutes
Coordinates
2200
Uploaded
October 16, 2021
Recorded
October 2021
  • Rating

  •   4.8 2 Reviews

near Éxo Moulianá, Crete (Greece)

Viewed 1813 times, downloaded 53 times

Trail photos

Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική) Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική) Photo ofΦαράγγι Ρίχτη - Έξω Μουλιανά (κυκλική)

Itinerary description

Το Φαράγγι του Ρίχτη βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Νομού Λασιθίου, ανάμεσα στον Άγιο Νικόλαο και τη Σητεία. Το μονοπάτι που το διασχίζει ξεκινάει βορειοανατολικά από το χωριό Έξω Μουλιανά και καταλήγει στη βραχώδη παραλία του Ρίχτη, ανατολικά από το χωριό Καλαβρός. Το συνολικό μήκος της διαδρομής είναι περίπου 3 χιλιόμετρα και η υψομετρική διαφορά εισόδου και εξόδου είναι περίπου 350 μέτρα. Το φαράγγι ακόμα και το καλοκαίρι έχει αρκετό νερό, το οποίο αξιοποιείται από δεξαμενή. Συγκεντρώνει τα νερά του υψώματος Δρυμιάς (918μ) του όρους Ορνό μέσω δύο βασικών ρεμάτων, του Λαχανά και των Μέσα Μουλιανών, τα οποία συνενώνονται κοντά στην αρχή του μονοπάτιού.

Το φαράγγι μπορεί να το διασχίσει κανείς σε τρεις με τέσσερις ώρες με τα πόδια, ανάλογα το ρυθμό. Η διαδρομή ξεκινά από το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Λαχανά, όπου κατά την ανταλλαγή τον πληθυσμών (Ελλάδας –Τουρκίας) λέγεται ότι οι χριστιανοί σκότωσαν τους Τούρκους της περιοχής, οι οποίοι προσπαθούσαν να κατέβουν στη Σητεία για να φύγουν για την Τουρκία. Η διαδρομή συνεχίζεται σε ένα κατάφυτο τοπίο μέσα στο ποτάμι, που αποτελεί μια όαση δροσιάς στην Ανατολική Κρήτη. Τα πλατάνια, οι πικροδάφνες και οι φασκομηλιές είναι αμέτρητα, και οι μυρωδιές από τα αρωματικά φυτά εναλλάσσονται συνέχεια. Εντυπωσιακή επίσης παρουσία – αποτύπωμα του παρελθόντος – είναι οι παλιοί νερόμυλοι που συναντά ο επισκέπτης στο διάβα του.

Το αποκορύφωμα όμως όλων είναι ο πανέμορφος καταρράκτης του Ρίχτη, ύψους 20μ, που σχηματίζει μια υπέροχη λιμνούλα στη βάση του και δίνει το όνομά του σε όλο το φαράγγι. Η λέξη ρίχτης σημαίνει «καταρράκτης» στο Κρητικό ιδίωμα και απαντάται σε πολλά τοπωνύμια της Κρήτης, τόσο αυτούσια, όσο και παραφθορά της (ρίκτης, ρέχτρα, ρεχτάρα, ρίχτρα, κ.α.). Ο καταρράκτης έχει νερό ακόμη και το καλοκαίρι και μπορεί κάποιος να απολαύσει το μπάνιο του στη λιμνούλα του. Δίπλα έχει τοποθετηθεί παγκάκι, κάτω από τα πλατάνια, που κάνουν την ξεκούραση πραγματικά απολαυστική. Όμορφο επίλογο στην πορεία αποτελεί η έξοδος από το φαράγγι στην όμορφη βοτσαλωτή παραλία του Ρίχτη, όπου υπάρχει μικρό δασύλλιο με αλμυρίκια, πέτρινα καθίσματα, τραπέζια, αλλά και μια πέτρινη βρύση με πόσιμο νερό.
Πηγή: ⭐ Ταξιδιωτικός Οδηγός Κρήτης⛵⭐

View more external

Waypoints

PictographCar park Altitude 1,214 ft
Photo ofParking Photo ofParking Photo ofParking

Parking

Εδώ υπάρχει ένα πάρκινγκ στο οποίο μπορούμε να αφήσουμε το αυτοκίνητο μας και να ξεκινήσουμε την πορεία μας. Ακόμα υπάρχουν πίνακες με πληροφορίες για το φαράγγι και την ευρύτερη περιοχή του γεωπάρκου.

PictographIntersection Altitude 935 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Εδώ φτάνουμε σε μία διχάλα όπου ακολουθούμε την ένδειξη της ταμπέλας και ακολουθούμε το δρόμο προς τα αριστερά.

PictographIntersection Altitude 899 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Ακόμα μία διασταύρωση στην οποία ακολουθούμε την ένδειξη της πινακίδας και επιλέγουμε το δρόμο προς τα αριστερά.

PictographWaypoint Altitude 860 ft
Photo ofΑρχή του φαραγγιού

Αρχή του φαραγγιού

Σ' αυτή την διασταύρωση συνεχίζουμε ευθεία για να βρεθούμε αμέσως στην εντυπωσιακή γέφυρα του Λάχανα.

PictographBridge Altitude 850 ft
Photo ofΓέφυρα Λαχανά Photo ofΓέφυρα Λαχανά Photo ofΓέφυρα Λαχανά

Γέφυρα Λαχανά

Το πέτρινο μονότοξο γεφύρι του Λαχανά κτίστηκε τον 19ο αιώνας για να εξυπηρετήσει όσους ήθελαν να διασχίσουν τα ορμητικά νερά του ποταμού Ρίχτη που δημιουργεί στην πορεία του το επιβλητικό Φαράγγι του Ρίχτη με τον 20άρη καταρράκτη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, εδώ γράφτηκε μια τραγική ιστορία. Κατά την ανταλλαγή τον πληθυσμών (Ελλάδας – Τουρκίας) οι χριστιανοί σκότωσαν τους Οθωμανούς της περιοχής, οι οποίοι προσπαθούσαν να κατέβουν στη Σητεία, για να φύγουν με καράβια για την Τουρκία.

PictographIntersection Altitude 856 ft
Photo ofΔιασταύρωση Photo ofΔιασταύρωση Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Μετά από αυτή τη διασταύρωση ξεκινάμε το πιο όμορφο κομμάτι της διαδρομής. Το φαράγγι του Ρίχτη, αλλά και η ευρύτερη περιοχή, είναι εντός των ορίων του παγκόσμιου πάρκο Ουνέσκο της Σητείας και έχει χαρακτηριστεί ως γεωδιαδρομή με ιδιαίτερο γεωλογικό, ιστορικό και περιβαλλοντικό ενδιαφέρον. Στη διαδρομή μέσα στο φαράγγι, θα συναντήσουμε ένα κατάφυτο περιβάλλον από Πλατάνια Platanus orientalis, λυγαριές Vitex agnus - castus και πολλά ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας όπως η Panaxia Quadripunctaria και ο Potamon potamios.

PictographBridge Altitude 866 ft
Photo ofΓεφυράκι

Γεφυράκι

Ένα μικρό ξύλινο γεφυράκι που βοηθάει τους πεζοπόρους να προχωρήσουν χωρίς να βραχούν.

PictographRuins Altitude 741 ft
Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος

Παλιός νερόμυλος

Στη διαδρομή μας θα συναντήσουμε πέντε νερόμυλους μαζί με τα "τεχνικά έργα" μεταφοράς του νερού αποκαλύπτουν και δίνουν μιαν άλλη διάσταση στην χρήση του φαραγγιού από τους ανθρώπους ήδη από την εποχή της Ενετοκρατίας.

PictographWaypoint Altitude 725 ft
Photo ofΣημάδι κατεύθυνσης

Σημάδι κατεύθυνσης

Όλη η διαδρομή είναι καλά σηματοδοτημένη με πινακίδες που έχουν κίτρινο και κόκκινο χρώμα τις ακολουθούμε ώστε να μη χαθούμε.

PictographRuins Altitude 673 ft
Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος

Παλιός νερόμυλος

Ακόμα ένας παλιός νερόμυλος μια εντυπωσιακή παρουσία του παρελθόντος.

PictographBridge Altitude 656 ft
Photo ofΓεφυράκι Photo ofΓεφυράκι Photo ofΓεφυράκι

Γεφυράκι

Ακόμα ένα ξύλινο γεφυράκι που μας βοηθάει να περάσουμε τα δύσκολα σημεία του φαραγγιού. Δεξιά και αριστερά από το γεφυράκι μπορούμε να απολαύσουμε μικρές και μεγαλύτερες βάθρες καθώς και μικρά καταρακτάκια.

PictographWaypoint Altitude 420 ft
Photo ofΣημάδι κατεύθυνσης

Σημάδι κατεύθυνσης

Ακόμα μία πινακίδα που μας βοηθάει να μη χάσουμε το μονοπάτι και μας ενημερώνει πόσο ακόμα υπολείπεται για να φτάσουμε στην παραλία του Ρίχτη.

PictographWaterfall Altitude 420 ft
Photo ofΚαταρράκτης του Ρίχτη Photo ofΚαταρράκτης του Ρίχτη Photo ofΚαταρράκτης του Ρίχτη

Καταρράκτης του Ρίχτη

Ο πανέμορφος καταρράκτης του Ρίχτη, ύψους 20μ, που σχηματίζει μια υπέροχη λιμνούλα στη βάση του και δίνει το όνομά του σε όλο το φαράγγι. Η λέξη ρίχτης σημαίνει «καταρράκτης» στο Κρητικό ιδίωμα και απαντάται σε πολλά τοπωνύμια της Κρήτης, τόσο αυτούσια, όσο και παραφθορά της (ρίκτης, ρέχτρα, ρεχτάρα, ρίχτρα, κ.α.). Ο καταρράκτης έχει νερό ακόμη και το καλοκαίρι και μπορεί κάποιος να απολαύσει το μπάνιο του στη λιμνούλα του. Δίπλα έχει τοποθετηθεί παγκάκι, κάτω από τα πλατάνια, που κάνουν την ξεκούραση πραγματικά απολαυστική.

PictographRiver Altitude 322 ft
Photo ofΠοταμός

Ποταμός

Άλλο ένα όμορφο σημείο όπου το ποτάμι σχηματίζει μικρούς καταρράκτες και υπέροχες βάθρες.

PictographCave Altitude 269 ft
Photo ofΣπηλιά Photo ofΣπηλιά

Σπηλιά

Εδώ συναντάμε μία σπηλιά αρκετά ευρύχωρη που κάποιοι μάλιστα έχουνε χτίσει και τοίχο από πέτρες για να προστατεύεται από τον αέρα.

PictographRuins Altitude 125 ft
Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος Photo ofΠαλιός νερόμυλος

Παλιός νερόμυλος

Άλλος ένας παλιός νερόμυλος ένα εντυπωσιακό αποτύπωμα του παρελθόντος.

PictographPhoto Altitude 115 ft
Photo ofΠοτάμι Photo ofΠοτάμι

Ποτάμι

Ένα υπέροχο σημείο λίγο πριν το τέλος του φαραγγιού.

Photo ofΤέλος του φαραγγιού Photo ofΤέλος του φαραγγιού Photo ofΤέλος του φαραγγιού

Τέλος του φαραγγιού

Εδώ τελειώνει το φαράγγι και στην έξοδο υπάρχει πινακίδα με πληροφορίες για την ευρύτερη περιοχή του γεωπάρκου καθώς και τουαλέτες.

PictographIntersection Altitude 89 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Εδώ συναντάμε μία διχάλα όπου αν ακολουθήσουμε το δρόμο στα αριστερά θα οδηγηθούμε στο χωριό Έξω Μουλιανά κάτι που θα κάνουμε αργότερα γιατί τώρα θα ακολουθήσουμε το δρόμο στα δεξιά ώστε να βρεθούμε στην παραλία του Ρίχτη.

PictographPark Altitude 20 ft
Photo ofΧώρος ξεκούρασης Photo ofΧώρος ξεκούρασης

Χώρος ξεκούρασης

Μερικά μέτρα πριν την παραλία του Ρίχτη συναντάμε δασάκι με αλμυρίκια με κτιστούς πάγκους και τραπέζια, και βρύση που έχει νερό όλο το χρόνο όπου μπορούμε να ξεκουραστούμε.

PictographBeach Altitude 3 ft
Photo ofΠαραλία Ρίχτη Photo ofΠαραλία Ρίχτη Photo ofΠαραλία Ρίχτη

Παραλία Ρίχτη

Η παραλία του Ρίχτη βρίσκεται 20 χλμ δυτικά της Σητείας και 45 χλμ ανατολικά του Αγίου Νικολάου, στην έξοδο του πανέμορφου φαραγγιού του Ρίχτη που μεταφέρει στη θάλασσα τα νερά από το όρος Ορνό. Μπορείτε να έρθετε ως εδώ οδηγώντας στον στρωμένο δρόμο που ξεκινάει από τα Έξω Μουλιανά, αν και οι περισσότεροι επισκέπτες συνδυάζουν την επίσκεψη στην παραλία με την πεζοπορία στο καταπράσινο φαράγγι με τον ψηλό καταρράκτη των 20 μ. Στην έξοδο του φαραγγιού σχηματίζεται μια μικρή παραλία με μεγάλα βότσαλα, η οποία δεν ενδείκνυται για μπάνιο ειδικά τις μέρες που φυσάει. Ωστόσο, αποτελεί μια επιλογή για πλήρη απομόνωση και για μια γρήγορη δροσερή βουτιά μετά την έξοδο από το φαράγγι. Στην παραλία δεν υπάρχουν επιλογές για διαμονή ή φαγητό.

PictographPanorama Altitude 144 ft
Photo ofΘέα

Θέα

Υπέροχη θέα προς την παραλία του Ρίχτη καθώς ανεβαίνουμε το δρόμο προς το χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographPanorama Altitude 217 ft
Photo ofΘέα

Θέα

Υπέροχη θέα προς την παραλία του Ρίχτη την περιοχή Τσαγκαριά και το κρητικό πέλαγος καθώς ανεβαίνουμε το δρόμο προς το χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographPanorama Altitude 371 ft
Photo ofΘέα Photo ofΘέα

Θέα

Υπέροχη θέα προς την παραλία του Ρίχτη, την περιοχή Τσαγκαριά και το κρητικό πέλαγος καθώς ανεβαίνουμε το δρόμο προς το χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographPanorama Altitude 574 ft
Photo ofΘέα Photo ofΘέα

Θέα

Υπέροχη θέα προς την παραλία του Ρίχτη, την περιοχή Τσαγκαριά και το κρητικό πέλαγος καθώς ανεβαίνουμε το δρόμο προς το χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographSummit Altitude 820 ft
Photo ofΒραχώδης κορυφή Photo ofΒραχώδης κορυφή

Βραχώδης κορυφή

Υψηλότερη κορυφή που συναντάμε στη διαδρομή μας.

PictographPanorama Altitude 955 ft
Photo ofΘέα Photo ofΘέα Photo ofΘέα

Θέα

Εδώ η θέα αλλάζει και απολαμβάνουμε και τα γύρω βουνά, το φαράγγι του Ρχτή από ψηλά καθώς και το χωριό έξω Μουλιανά.

PictographIntersection Altitude 892 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Σε αυτό το σημείο ακολουθούμε το δρόμο προς τα δεξιά για να οδηγηθούμε στο χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographIntersection Altitude 1,079 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Εδώ υπάρχει μία διχάλα όπου αρχικά ακολουθούμε το αγροτικό δρόμο στα αριστερά για να βρεθούμε το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής και μετά θα ακολουθήσουμε το δρόμο στα δεξιά σας για να οδηγηθούμε στο χωριό Έξω Μουλιανά.

PictographIntersection Altitude 1,073 ft
Photo ofΔιασταύρωση

Διασταύρωση

Εδώ ακολουθούμε τον αγροτικό δρόμο στα αριστερά για να βρεθούμε στο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής όπως μας υποδεικνύει και η ταμπέλα.

PictographReligious site Altitude 1,099 ft
Photo ofΞωκλήσι Αγίας Παρασκευής Photo ofΞωκλήσι Αγίας Παρασκευής Photo ofΞωκλήσι Αγίας Παρασκευής

Ξωκλήσι Αγίας Παρασκευής

Ένα από τα πολλά ξωκλήσια της περιοχής αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή.

PictographFountain Altitude 1,201 ft
Photo ofΤουρκική κρήνη Photo ofΤουρκική κρήνη

Τουρκική κρήνη

Και οι Τούρκοι ένιωσαν έντονα την ανάγκη για εξεύρεση νερού τόσο για να ξεδιψάσουν τους κατοίκους της πόλης και των συνοικιών, όσο και για να καλύψουν τις θρησκευτικές τους απαιτήσεις. Αρκετές φιλανθρωπικές κρήνες (σεμπίλ) κατασκευάστηκαν την περίοδο αυτή σε πλατείες καθώς και άλλες απλούστερες σε διάφορους δρόμους κεντρικούς και μη. Αρκετές απ'' αυτές σώζονται μέχρι και σήμερα σε αρκετά καλή κατάσταση κοσμώντας διάφορα σημεία του χωριού. Στα Γουρνιά στο συνοικισμό απέναντι από την Αγία Μαρίνα υπάρχει και η Τούρκικη βρύση που είχε νερό που μεταφερόταν με αγωγό από κάποια πηγή στο Περβολόπουλο.Σώζεται μέχρι σήμερα και είχε χαραγμένη μιαν επιγραφή από το Κοράνιο στα αραβικά,που δυστυχώς καταστράφηκε.Είναι γνωστό ότι ο Μωάμεθ επέβαλε στους πιστούς να κατασκευάζουν βρύσες για τις ανάγκες των οδοιπόρων.Το πέρασμα των Τούρκων από το χωριό διατηρείται και με τις ονομασίες στου Γέρου Αλή την κουφάλα στου Λαχανά όπου σύμφωνα με τις αφηγήσεις των παππούδων είχε την κατοικία του.Μια άλλη τοποθεσία μετά τα Χαλασίδια επίσης στου Μουλά το μετόχι μας θυμίζει ότι σε αυτήν την περιοχή είχε τη δεύτερη κατοικία ο Μουλάς δηλ ο θρησκευτικός ηγέτης των Τούρκων.

PictographReligious site Altitude 1,211 ft
Photo ofΙερός ναός Αγίας Μαρίνας Photo ofΙερός ναός Αγίας Μαρίνας Photo ofΙερός ναός Αγίας Μαρίνας

Ιερός ναός Αγίας Μαρίνας

Μέσα στο χωριό στα Έξω Μουλιανά υπάρχουν τρεις εκκλησίες: Άγιος Γεώργιος - Κάτω χωριό, Άγιος Γεώργιος - Πάνω χωριό, Αγία Μαρίνα - Κάτω χωριό. Δεν είναι τυχαία βέβαια και η δεύτερη ονομασία του χωριού μας: Άγιος Γεώργιος και αγιωργίτες οι εξωμουλιανίτες. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των παλαιοτέρων, στο χωριό μας υπήρχαν δύο ενορίες με δύο παπάδες. Έναν στο Κάτω χωριό και ένα στο Πάνω χωριό με ταυτώνυμες εκκλησίες. Όλες οι εκκλησίες ανάγονται στη βυζαντινή περίοδο. Ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Γεωργίου στο Κάτω χωριό αναγέρθηκε στη θέση ενός παλαιότερου βυζαντινού ναού στη δεκαετία του 1930. Κατά τη διάρκεια της κατοχής από τους Ιταλούς η εκκλησία αυτή βρίσκονταν στα μπετά και οι κατακτητές τη χρησιμοποίησαν ως σταύλο για τα κατασχεθέντα μουλάρια τους. Επειδή όμως τους ψόφαχαν, τα πήραν εσπευσμένα από εκεί κατόπιν υποδείξεως του παπά του χωριού. Οι εκκλησίες συνδέονται στενά με την ιστορία του χωριού και με την συγκατοίκηση χριστιανών και μωαμεθανών. Η παλιά παράδοση αναφέρει ότι στην παλιά εκκλησία του Κάτω χωριού είχαν συγκεντρωθεί οι κάτοικοι του χωριού για να ζητήσουν την προστασία του Αγίου Γεωργίου από την επιδρομή των Τούρκων επικαλούμενοι στις προσευχές τους το όνομα Του. Τότε ο Τούρκος επικεφαλής έβαλε το κεφάλι του στο άνοιγμα του ιερού και φώναξε κοροϊδευτικά: Ήντα γιώργη-γιώργη λέτε, όλους θα σας σφάξω! Και αμέσως πήγαν τα άντερά του κάτω και οι υπόλοιποι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή. Οι Τούρκοι είχαν κτίσει και τζαμί στην πλατιά στράτα, την πλατεία του χωριού που το γκρέμισαν οι χωριανοί μας μετά τη σφαγή των Τούρκων κοντά στη γέφυρα του Λαχανά στη θέση Τσικαλαριά, στην οποία όμως δεν έλαβε μέρος κανείς χωριανός. Λένε ότι η κορυφή του τζαμιού όταν έπεσε έφτασε στου Γαρέφαλου το χωράφι 50 μέτρα μακρύτερα. Η συνύπαρξη των Τούρκων με τους χωριανούς μας υπήρξε προβληματική με δεδομένο το ιστορικό γεγονός ότι οι Τούρκοι της ανατολικής Κρήτης υπήρξαν ιδιαίτερα σκληροί. Από τις αναμνήσεις των παππούδων μας, όταν γινόταν η περιφορά του Επιταφίου, οι Τούρκοι άνοιγαν της αποχετεύσεις τους στους δρόμους! Οι εκκλησίες του χωριού προϋπήρχαν από την κατάκτηση της Κρήτης από τους Βενετούς και αργότερα από τους Τούρκους. Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Πάνω χωριό υπάρχει επιγραφή που αναγράφει το όνομα του αυτοκράτορα Παλαιολόγου!.Στο δάπεδο του ναού αυτού βρέθηκαν χρυσά κειμήλια κατά την ανακατασκευή του δαπέδου, που δυστυχώς εξαφανίστηκαν εν ριπή οφθαλμού από τους αφύλακτους εργάτες! Αριστερά της εισόδου της Αγίας Μαρίνας στο Κάτω χωριό υπάρχει λατινική επιγραφή αναγόμενη στην εποχή της βενετοκρατίας. Η θέση των εκκλησιών μέσα στο χωριό δεν είναι τυχαία. Έχουν κτισθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να βλέπουν όλο το χωριό για να το προστατεύουν από την επιδημία της πανόγλας(πανούκλας) που παρουσιάζονταν στους ευφάνταστους χωρικούς ως δύσμορφη γριά, που επιχειρούσε να μπει στο χωριό τη νύχτα, αλλά δεν τα κατάφερνε γιατί την έδιωχναν οι προστάτες άγιοι. Οι χωριανοί μας ήταν βαθιά θρησκευόμενοι και τηρούσαν αυστηρά τις θρησκευτικές νηστείες. Ιδιαίτερα τη μεγάλη Σαρακοστή δεν επιτρεπόταν η κατανάλωση κρέατος, αυγών και τυροκομικών προϊόντων. Τα αυγά τα φύλασσαν σε μεγάλα καλάθια για να παρασκευάσουν τα καλιτσούνια του Πάσχα. Τα παιδιά περίμεναν με υπομονή να πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη για να τσουγκρίσουν τα αυγά και να φάνε τα καλιτσούνια. Η θρησκευτική λατρεία ήταν απόλυτα συνδεδεμένη με την κοινωνική ζωή των χωριανών που περίμεναν την παρουσία όλων στις μεγάλες γιορτές. Πολλές φορές έλεγαν: Ήλθαν τη νύχτα από του Βαθιώνα, τη γνωστή συνοικία έξω από το χωριό. Μεγάλη ήταν και η συμβολή του ιερέα Γ. Μαστοράκη που μας συνάρπαζε με τη μελωδική και καθαρή φωνή του. Με συνεχείς εράνους και προσφορές τελείωσε τη δεκαετία του 50 ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Γεωργίου που κοσμεί το χωριό μας. Πολλές εργασίες έγιναν με τα λεγόμενα κοινοτικά μεροκάματα, όπως η μεταφορά της πέτρας από το φαράγγι για να κτισθεί η ξερολιθιά της νότιας πλευράς. Η λατρεία στον Άγιο Γεώργιο ήταν τόσο δυνατή ώστε να σχηματισθεί η εντύπωση ότι ο ίδιος ο άγιος ως Ρωμαίος αξιωματικός ίσως να πέρασε από το χωριό μας κατά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Ρωμαίους τους πρώτους αιώνες μετά Χριστόν.

PictographMountain hut Altitude 1,263 ft
Photo ofΈξω Μουλιανά Photo ofΈξω Μουλιανά Photo ofΈξω Μουλιανά

Έξω Μουλιανά

Τα Έξω Μουλιανά είναι χωρίο και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Σητείας και βρίσκεται στον δρόμο που συνδέει τη Σητεία με τον Άγιο Νικόλαο και το Ηράκλειο. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 380 μέτρα. Η ιστορία του χωριού ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους. Τοποθεσίες με την ονομασία Σαρακίνα παραπέμπουν στην κατάκτηση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς τον 8ο και 9ο αιώνα μ.Χ. Ακολουθούν τα χρόνια της Ενετοκρατίας με την πιθανή ονομασία του χωριού από τους αδελφούς Mouliani που έδωσαν το όνομα στα Μέσα και στα Έξω Μουλιανά. Μια άλλη εκδοχή που πρότεινε ο Ξανθουδίδης και ακολούθησε ο Μιχαήλ Καταπότης είναι το όνομα Μουλιανά προέρχεται από το ρήμα μύλλω - μουλλώνω, που σημαίνει κύπτω, κλίνω, επειδή ο οικισμός βρίσκεται στην κατωφέρεια του βουνού. Στις ενετικές απογραφές του 16ου αιώνα αναφέρεται ως San Zorzi Mouliana, η οποία οφείλεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 είχε 261 κατοίκους. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Ayo Yorki Molyana, με 7 χαράτσια. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Κάτω ή Πέρα Μουλιανά, με 60 χριστιανικές και 8 τουρκικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρονται ως Όξω Μουλιανά, με 570 Χριστιανούς και 108 Μουσουλμάνους κατοίκους. Κατά τη δεκαετία του 1940 είχε κοντά στους 1000 κατοίκους και 120 μαθητές στο Δημοτικό Σχολείο που τώρα έχει καταργηθεί και λειτουργεί ως πολιτιστικό και επιμορφωτικό κέντρο Στο χωριό μέσα σώζεται η παλαιότερη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Πάνω Χωριό με βυζαντινές εικόνες και επιγραφές του 15ου αιώνα. Ο προστάτης άγιος έδινε παλαιότερα και την ονομασία του χωριού και τους κατοίκους ως Αγιωργίτες. Στο Πάνω Χωριό σώζονται και ενετικά κτίρια που λόγο της καλής κατασκευής τους χρησιμοποιήθηκαν ως δεξαμενή ύδρευσης του χωριού μετά την πρώτη γεώτρηση στη δεκαετία του '50. Σώζεται επίσης τουρκική κρήνη στην τοποθεσία Γουρνιά με αραβική επιγραφή που δυστυχώς έχει καταστραφεί. Στην Αγία Μαρίνα στο Κάτω Χωριό υπάρχει και λατινική επιγραφή. Σύμφωνα με αφηγήσεις των παλαιοτέρων κατοίκων στα Έξω Μουλιανά υπήρχε σημαντικός αριθμός κατοίκων τουρκικής καταγωγής. Στην πλατεία του χωριού με την ονομασία Πλατιά Στράτα υπήρχε μιναρές που κατεδαφίστηκε μετά την εξόντωση των Τούρκων από τους Κριτσώτες πολέμαρχους. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου δεσπόζει στο Κάτω Χωριό. Το χωριό έχει πολύ μεγάλη αγροτική και κτηνοτροφική περιοχή που εκτείνεται από την Κεφάλα μέχρι του Ρίχτη στη βόρεια ακτογραμμή της Κρήτης. Σήμερα παράγει κατά μέσο όρο 250 τόνους ελαιολάδου κατ' έτος. Παλαιότερα παρήγαγε κρασί και σταφίδα, ενώ τώρα απέμεινε η παραγωγή ρακής.

Comments  (3)

  • Tsitrona Jan 25, 2022

    I have followed this trail  View more

    Εξαιρετικό!!

  • Simaan Aug 9, 2022

    I have followed this trail  verified  View more

    Beautiful route. Thanks.
    The way down through the gorge is over rocks. The way back is a sharp climb but worth it.

  • Photo of giannisbam
    giannisbam Aug 10, 2022

    Glad you liked the trail!! The canyon is rocky but well marked and all the difficult spots have constructions so that even a beginner hiker can pass it. The return route is asphalt with a steep slope but it is worth it because the view of the bay and the surrounding area is wonderful!!

You can or this trail