Φαράγγι Μυλων - Myli Gorge

Το φαράγγι των Μύλων είναι μια εντυπωσιακά πράσινη όαση πολύ κοντά στην πόλη του Ρεθύμνου. Στην πραγματικότητα δεν είναι φαράγγι αλλά μια λαγκαδιά που μέσα της φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό φυτών και δέντρων, που θυμίζει βοτανικό κήπο. Πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του όρους Βρύσινας και ξεκινάει δυτικά από το χωριό Χρωμοναστήρι και νότια του χωριού Ξερό Χωριό. Τα τελευταία χρόνια αποτελεί πόλο έλξης για περιπατητές που διασχίζουν το βατό μονοπάτι που διασχίζει όλη την κοιλάδα. Στο κέντρο του φαραγγιού συναντάμε το παλιό και έρημο σήμερα χωριό των Μύλων που χωρίζεται σε δύο γειτονιές, τους Πάνω Μύλους και τους Κάτω Μύλους. Το όνομά του όπως λέει και η λέξη το οφείλει στους νερόμυλους που υπήρχαν σε όλη τη διαδρομή του φαραγγιού και ήταν περίπου 30. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν στην πλειοψηφία τους μυλωνάδες και όλα σχεδόν τα σιτηρά της περιοχής και των τριγύρω χωριών αλέθονταν στους Μύλους.

Σήμερα μπορούμε να δούμε σε καλή κατάσταση ένα μονάχα νερόμυλο που τον έχουν αναπαλαιώσει για να μπορεί ο επισκέπτης να παίρνει μια ιδέα για το πώς ήταν και πώς λειτουργούσε. Εκτός από τους πολλούς νερόμυλους, τα πολλά τρεχούμενα νερά της κοιλάδας συντηρούσαν πολλούς κήπους με οπωροφόρα δέντρα και λαχανικά. Το νερό που δε σταματά ποτέ να τρέχει προέρχεται από τις πλούσιες πηγές που βρίσκονται στο φαράγγι σε διάφορα σημεία με μεγαλύτερες αυτές στον Άγιο Αντώνιο και στις Πέντε Παρθένες. Στο διάβα του το νερό δημιουργεί μικρούς καταρράκτες αλλά και λιμνούλες που μπορείτε να κάνετε ένα δροσιστικό μπάνιο κάτω από τη σκιά των θεόρατων πλατανιών που υπάρχουν κατά μήκος όλης της διαδρομής.

Οι τελευταίοι κάτοικοι εγκατέλειψαν τους Μύλους το 1972 και έκτοτε είναι έρημο, σήμερα όμως ένα σπίτι έχει μετατραπεί σε καφενείο-ταβέρνα για τους επισκέπτες. Ο φόβος της κατολίσθησης και του πιθανού καταπλακώματος του χωριού από τα βράχια που κυριολεκτικά κρέμονται από πάνω του ήταν ο λόγος που οδήγησε τους κατοίκους του χωριού να φύγουν και να κτίσουν ψηλά πάνω από το φαράγγι και δυτικά νέο χωριό, τους Νέους Μύλους. Εκτός από τους νερόμυλους και τα παλαιά σπίτια που σήμερα έχουν πνίξει οι κισσοί στο φαράγγι συναντάμε μια πληθώρα από εντυπωσιακά εκκλησάκια. Το πρώτο όπου βρίσκονται και οι μεγάλες πηγές νερού είναι ο σπηλαιώδης ναός του Αγίου αντωνίου σε ένα εντυπωσιακό τοπίο. Πιο κάτω είναι ο επίσης σπηλαιώδης ναός του Αγίου Ιωάννη. Λίγο μετά το χωριό βρίσκεται ο κοιμητηριακός ναός των Αγίων Πέντε Παρθένων. Λίγο μετά τους Κάτω Μύλους συναντάμε τους επίσης σπηλαιώδεις ναούς της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Νικολάου.

Πηγή: Χριστόφορος Χειλαδάκης

Mili Gorge is a stunning green oasis near the town of Rethymno. It is actually a ravine, which hosts a huge number of plants and trees, a real botanic garden. It collects water from the north slopes of Mount Vrysinas and starts north of the village Chromonastiri and south of the settlement Xero Chorio. In the recent years it attracts many hikers who trek along a nice trail that crosses the entire valley. At the middle of the canyon we meet the deserted village Mili (i.e. mills) which is divided into two neighborhoods, Ano Mili (Upper mills) and Kato Mili (Lower mills). Its name is taken after the water mills that were housed in the gorge, about 30. The villagers were mostly millers and almost all cereals in the region and the surrounding villages were milled at Mili.

Today we can see in good condition only one watermill that has been renovated so the visitors can get an idea of how they operated. Apart from the many mills, there are many gardens with fruit trees and vegetables. The water never stops running from the springs located in the canyon at various points, with the larger springs being that of Saint Anthony and Five Virgins. Along its route, the water creates small waterfalls and lakes where you take a refreshing bath under the shade of huge planes.

The last residents left Mili in 1972 and since then the village is deserted, with some mills renovated as residences and one cafe-restaurant for guests. The fear for landslides was the reason that led the villagers to leave and build high above the gorge, on the west, the village Nei Mili (new mills). Apart from the mills and old houses, there is a large number of impressive churches. The first is the cavernous church of Saint Anthony (Agios Antonios) in a stunning landscape. There is also the cavernous church of Saint John (Agios Ioannis). Shortly after the village there is the cemetery church of the holy Five Virgins (Pente Parthenes). Shortly after Kato Mili we meet the cavernous chapels of Saint Paraskevi (Agia Paraskevi) and Saint Nicholas (Agios Nikolaos).