Μοναστηράκι - Φαράγγι του Χα - Καταρράκτης Μάστορα - Πευκοδάσος Θρυπτής - Οροπέδιο της Θρυπτής (κυκλική)
Trail photos
Author
Trail stats
- Distance
- 11.43 mi
- Elevation gain
- 3,061 ft
- Technical difficulty
- Moderate
- Elevation loss
- 3,061 ft
- Max elevation
- 2,853 ft
- TrailRank
-
78
5
- Min elevation
- 2,853 ft
- Trail type
- Loop
- Moving time
- 4 hours 29 minutes
- Time
- 7 hours 13 minutes
- Coordinates
- 3246
- Uploaded
- March 26, 2022
- Recorded
- March 2022
near Monastiráki, Crete (Greece)
Viewed 955 times, downloaded 16 times
Trail photos
Itinerary description
Η υψηλότερη της κορυφή βρίσκεται στον Αφέντη Σταυρωμένο (1476μ) στην οποία υπάρχει και η εκκλησία Αφέντης Χριστός. Το θέαμα καταπληκτικό. Το Δωδεκανησιακό πέλαγος, η Κάσος, το Λιβυκό πέλαγος και οι επαρχίες Ιεράπετρας και Σητείας απλώνονται μπροστά μας.
Σύμφωνα με την ντόπια εκδοχή, το όνομα της Θρυπτής οφείλεται στο καλό της κλίμα. Αν και ετυμολογικά θεωρείται πιθανότερο η ονομασία της να είναι παραφθορά της λέξης "Κρυπτή" δηλαδή κρυφή τοποθεσία οι ντόπιοι πιστεύουν ότι η ονομασία της προέρχεται από το ρήμα θρέφω, εξαιτίας του κλίματος και της χρησιμοποίησης της περιοχής ως αναρρωτηρίου που "θρέφαν" δηλαδή γιατρεύονταν οι αρρώστιες και ειδικά η φυματίωση. Μεγάλο μέρος της Θρυπτής καλύπτεται από πανέμορφο πευκοδάσος, το οποίο δυστυχώς έχει συρρικνωθεί πολύ λόγω της ανθρώπινης παρουσίας και μεγάλων πυρκαγιών. Επίσης, σε υψόμετρο 860 μ. βρίσκεται το μικρό αμφιθεατρικό οροπέδιο της Θρυπτής με τον ομώνυμο οικισμό του απ΄ όπου ξεκινούν τα επιβλητικά φαράγγια του Χα, του Χαυγά και του Μέσονα. Στις πλαγιές των βουνών αυτών βρίσκονται μερικά από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της Κρήτης, όπως το ιστορικό Μοναστηράκι και το καταπράσινο Ορεινό. Επίσης εδώ υπάρχουν τα σπουδαία πευκόφυτα φαράγγια του Χα, του Μυλωνά και των Κόκκινων Πεταλούδων (Ορεινού).
Ακόμα μέσα στα φαράγγια μεγάλοι καταρράκτες σου κόβουν την ανάσα όπως ο καταρράκτης του Μυλωνά αλλά και ο εντυπωσιακός καταρράκτης του Μάστορα στο φαράγγι του Χα.
Η διαδρομή είναι μαγευτική. Η αγριότητα του Κρητικού τοπίου σε καθηλώνει. Γυρνώντας το βλέμμα προς τα πίσω αντικρίζουμε τις δύο θάλασσες και τη μεταξύ τους πεδιάδα. Δεξιά οι βράχοι και τα πεύκα. Τα παλιά σπίτια, οι "μαγατζέδες", όπως λέγονται, είναι αρμονικά δεμένα με το περιβάλλον. Τα υλικά τους, η πέτρα, το ξύλο και το χώμα έχουν χρησιμοποιηθεί ή στην φυσική τους κατάσταση ή πολύ λίγο επεξεργασμένα.
Τα ιστορικά βυζαντινά εκκλησάκια θα αποζημιώσουν με τις υπέροχες τοιχογραφίες τους αλλά και τα απομεινάρια των αρχαίων Μινωικών οικισμών θα σε ταξιδεύουν σε εποχές άλλες.
Στην περιοχή της Θρυπτής λόγω του έντονου ανάγλυφου και των κλιματολογικών συνθηκών, συναντούμε πολλά ενδημικά είδη φυτών όπως το αρχοντόξυλο, την αλαδανιά, την λευκή κρητική ανεμώνα, το θυμάρι, τη φασκομηλιά, την αγριελιά, την αγριαμυγδαλιά και το κυκλάμινο. Ακόμα και πολλά είδη ζώων και πουλιών όπως ο κρητικός λαγός, το κουνάβι της Κρήτης, η γνωστή Ζουρίδα, η Κρητική νυφίτσα, ο ακανθωτός ποντικός, τα ορτύκια, οι μπεκάτσες, τα τρυγόνια, οι πέρδικες κ.α.. Επίσης, στα τοιχώματα των φαραγγιών, ειδικά του απροσπέλαστου Χα, βρίσκουν καταφύγιο απειλούμενα είδη αρπακτικών πτηνών, όπως ο γυπαετός και ο χρυσαετός ή Βιτσίλα.
Waypoints
Car park
512 ft
Πάρκινγκ
Εδώ βρίσκεται το πάρκινγκ του χωριού Μοναστηράκι με αρκετές θέσεις όπου μπορούμε να παρκάρουμε το αυτοκίνητο μας και να ξεκινήσουμε τη διαδρομή μας.
Photo
541 ft
Δεξαμενή
Εδώ συναντάμε μία δεξαμενή με κρυστάλλινα νερά που έρχονται από τις πηγές του βουνού της Θρυπτής.
Religious site
538 ft
Ιερός Ναός Αγίου Στέφανου
Ο ιερός ναός του Αγίου πρωτοµάρτυρος και αρχιδιακόνου Στεφάνου είναι απλός µονόχωρος καµαροσκεπής και βρίσκεται μέσα στο σχεδόν έρημο χωριό Μοναστηράκι της επαρχίας Ιεράπετρας, δίπλα σε σημείο που πηγάζει νερό από το βουνό της Θρυπτής. Ο ναός επισκευάστηκε στα µέσα του 19ου αι. και διακοσµήθηκε µε περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέµπλο και φορητές εικόνες. Μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, ο τότε Επίσκοπος Ιεράς και Σητείας Αµβρόσιος Σφακιανάκης το έτος 1894 τέλεσε τα Ιερά Εγκαίνια. Από τον παλαιό ναό διασώθηκε µόνο η κόγχη του ιερού Βήµατος. Ο τοιχογραφικός διάκοσµος που διατηρείται σ’ αυτήν µαρτυρεί και την παλαιότητα του ναού. Στο άνω τµήµα της κόγχης εικονίζεται η παράσταση της ∆έησης, µε τον Χριστό στο µέσον και την Θεοτόκο µε τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδροµο δεόµενους από τα πλάγια. Κάτω από αυτούς απεικονίζονται τέσσερις συλλειτουργούντες ιεράρχες. Το µικρό αυτό τµήµα τοιχογραφικού διακόσµου συγκαταλέγεται στις παλαιότερες τοιχογραφίες της ανατολικής Κρήτης και θα µπορούσε να χρονολογηθεί µε βάση τα τεχνοτροπικά του χαρακτηριστικά στον 13ο αι. Ο ναός πανηγυρίζει στις 27 ∆εκεµβρίου, ηµέρα µνήµης του Αγίου Στεφάνου.
Religious site
581 ft
Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου
Είναι ο κεντρικός ναός του χωριού, κτίσμα πιθανόν των χρόνων της Βενετοκρατίας. Είναι καμαροσκεπής μονόχωρος ναός με εγκάρσιο κλίτος. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι φορητές εικόνες είναι χαρακτηριστικά δείγματα λαϊκής εκκλησιαστικής τέχνης του 19ου αιώνα στην Κρήτη, ενώ το σύγχρονο λιθόγλυπτο περίτεχνο καμπαναριό αποτελεί δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής που διατηρείται ως τις μέρες μας. Γύρω από το ναό υπήρχαν παλιότερα αρκετοί τάφοι στους οποίους ενταφιάστηκαν νεκροί από επιδημία πανώλης, που μεταφέρθηκαν από το Κεντρί Ιεράπετρας κατά το 19ο αιώνα. Ο ναός πανηγυρίζει στις 23 Απριλίου, εορτή της μνήμης του Αγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, που αποτελεί τη μεγαλύτερη πανήγυρη του χωριού. Επίσης ο ναός εορτάζει στις 3 Νοεμβρίου, ημέρα ανακομιδής των ιερών λειψάνων του Αγίου.
Mountain hut
597 ft
Μοναστηράκι
Ο μικρός παραδοσικός οικισμός Μοναστηράκι (επίσημο: Μοναστηράκιον) ανήκει διοικητικά στο δημοτικό διαμέρισμα Παχειάς Άμμου του Δήμου Ιεράπετρας στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου της Κρήτης και είναι κτισμένος σε υψόμετρο 180 μέτρων στις πλαγιές του Όρους Θρυπτής. Βρίσκεται θεμελιωμένο στην νότια πλευρά της «χαράδρας του Χα» και με θέα τον Κόλπο του Μιραμπέλλου. Μια χαράδρα που στέκει εκεί αγέρωχη με τους νερόμυλους και την εκκλησία του Αγίου Πνεύματος στα ριζά της. Η «χαράδρα του Χα» είναι που τραβά σαν μαγνήτης το βλέμμα του επισκέπτη όταν από την Παχειά Άμμο αγναντεύεις το απέναντι βουνό. Ψηλά στην κορφή βρίσκεται ο οικισμός της Θρυφτής. Εκεί μπορεί να φτάσει ο επισκέπτης μέσω του Κάτω Χωριού της Ιεράπετρας και αφού διασχίσει ένα υπέροχο πευκοδάσος. Η περιοχή κατοικήθηκε από τηναρχαιότητα, εγκαταλήφθηκε στην συνέχεια, και κατά την ρωμαική περίοδο ειρήνης (pax romana) που πολλές μινωικές τοποθεσίες είχαν εγκαταληφθεί αναπτύσσονται ξανά Ετσι και η έυφορη γη στο Μοναστηράκι καλλιεργείται πάλι ενώ αξιοποιούνται και οι μεγάλες ποσότητες νερού από την χαράδρα του Χα (διασώζονται ίχνη ρωμαικού υδραγωγείου). Την ίδια περίοδο αναπτύσσεται ο οικισμός στο Μοναστηράκι σε υψόμετρο 180μ και παίρνει την ονομασία του από το μικρό μοναστήρι που υπάρχει στην θέση αυτή τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, το οποίο μετατρέπετε την περίοδο της τουρκοκρατίας σε τζαμί. Μέσα στο χωρίο σώζεται σήμερα τμήμα ρωμαικού τοίχους, αλλά και τα ερείπια πρώτου ναού. Το Μοναστηράκι είναι γνωστό από το 1853 περίπου όπου το αναφέρει ο Καστροφύλακας σαν «Monastiri» με 221 κατοίκους. Πιστεύεται πως αρχικά είχε κτιστεί στην περιοχή το μοναστήρι των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, τμήμα του ιερού του οποίου διασώζεται ακόμα κοντά στην εκκλησία του Αγίου Στεφάνου και απο εκεί προήλθε και η ονομασία του. Τα πρώτα σπίτια ήταν στην πραγματικότητα τα κελιά του μοναστηριού αυτού που διέμεναν οι μοναχοί. Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφερόταν με 10 οικογένειες, ενώ στην απογραφή του 1981 είχε 18 κατοίκους. Για αρκετά χρόνια υπήρχε ένας μοναδικός κάτοικος του χωριού. Το παραδοσιακό χωριό διαθέτει μικρά πετρόχτιστα σπίτια με ξύλινα χοντρά δοκάρια δένρων. Χαρακτηριστικό τους δε οι καπνοδόχοιαπό πιθάρια. Το χωριό διασχίζουν στενά δρομάκια ένω πρόσφατα έγινε βάση χρηματοδοτικού προγράμματος της Ευρωπαικής Ενωσης, επισκευή τους. Ακόμα το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έντονη προσπάθεια αρκετών ιδιοκτητών παλιών πετρόκτιστων σπιτιών να τα ανακαινίσουν, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που το επιλέγουν σαν τόπο διαμονής σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από τους έντονους ρυθμούς ζωής των αστικών κέντρων. Μάλιστα ολοκληρώθηκε και το έργο δημιουργίας δικτύου ύδρευσης αποχέτευσης και κοινόχρηστού ηλεκτροφωτισμού που μέχρι τότε ήταν υποτυπώδες. Στο χωριό υπάρχουν η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Στεφάνου και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τον καφέ του αλλά και να δοκιμάσει μεζέδες από την Κρητική κουζίνα στα δύο παραδοσιακά καφενεία του χωριού.
Intersection
705 ft
Διασταύρωση
Εδώ παίρνουμε το μονοπάτι στα αριστερά μας και περνάμε κάτω από την μεγάλη χαλασιά με δυσκολία λόγω του ότι το μονοπάτι έχει παρασυρθεί από τις πέτρες που κατρακυλάνε μαζί με τα νερά της βροχής όλο το χειμώνα. Όταν πιο πάνω ξαναβρίσκουμε το μονοπάτι που δεν έχει καταστραφεί συναντάμε λιγοστές χαρουπιές και λίγο πιο πάνω μερικά πεύκα που έχουν διασωθεί από την παλιά πυρκαγιά. Εδώ η περιοχή έχει την ονομασία "Της Σούφαινας η βρύση" και η παράδοση αναφέρει : Κάποια εποχή λοιπόν στο Μοναστηράκι διαφέντευε ένας Αγάς ονόματι Γουσούφ, όμως καμιά επίσημη ή ανεπίσημη ιστορία δεν συγκράτησε τίποτα άλλο γι΄ αυτόν, αντίθετα από την γυναίκα του τη Γιουσούφαινα, ή πιο απλά Σούφαινα, που εξακολουθεί να ζει μέσα από ένα τοπωνύμιο που βρίσκεται στα μισά περίπου του παλιού δρόμου που οδηγεί από το Μοναστηράκι στο οροπέδιο της Θρυπτής. Ο θρύλος λοιπόν έχει διασώσει τη Σούφαινα ως μια γυναίκα αντίθετης μεν πίστης αλλά Αγίας κατά όλα τα υπόλοιπα αφού η ανθρωπιά και η καλοσύνη της ήταν τόσο μεγάλη που όταν κάποτε άρχισε μπρος τα μάτια της να γίνεται κατολίσθηση ενός τεράστιου βράχου από το βουνό προς το χωριό, η άμεση αντίδραση της με προσευχή και επίκληση στο Αι Γιώργη των Χριστιανών ήταν η αιτία που σταμάτησε το κακό. «Αι Γιώργη κάμε το θαύμα σου και σώσε το χωριό» ψιθύρισε κι αμέσως ο βράχος κόλλησε αναπάντεχα στο χώμα λες και κάποιο αόρατο χέρι τον ακούμπησε εκεί δα. Εκεί που βρίσκεται έως σήμερα. Η γυναίκα συγκλονισμένη συνειδητοποίησε πως ο Άγιος άκουσε τη μυστική δέηση της κι έκτοτε πήρε τη μεγάλη απόφαση να χαρίσει όλα της τα υπάρχοντα και να ζήσει πλέον δίχως πλούτη και μεγαλεία. Πριν όμως παρακάλεσε τους χωριανούς να της κάμουν τη τελευταία χάρη που θα τους ζητούσε: Να μεταφέρουν δηλαδή το νερό από την περιοχή της Θρυπτής στα μέσα του δρόμου που οδηγεί στο Μοναστηράκι για να ξεδιψάζουν οι περαστικοί. Θα ήταν λέει το καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να τους προσφέρει στον αιώνα τον άπαντα και ίσως να της το λογάριαζε ο Αλλάχ ή ακόμα κι ο Αι Γιώργης στην άλλη ζωή…. Η Σούφαινα βέβαια δεν είχε υπολογίσει καλά αφού ο αυτοκινητόδρομος που άνοιξε για τη Θρυπτή έκοψε τη σωλήνα του νερού που ξεδίψαζε τους περαστικούς και στη συνέχεια ποτέ δεν επισκευάστηκε ξανά. Έτσι το μόνο που απομένει είναι το τοπωνύμιο για να θυμίζει μέσα στο θρύλο αλλοτινές εποχές και αλλοτινούς ανθρώπους.
Intersection
1,283 ft
Διασταύρωση
Σ' αυτό το σημείο συναντάμε το μονοπάτι που δεν έχει καταστραφεί και το ακολουθούμε προς τα αριστερά. Η θέα στο σημείο αυτό απίστευτη από την μια μεριά ο κόλπος του Μεραμπέλλου με τον Άγιο Νικόλαο στο βάθος και από την άλλη το Λυβικό πέλαγος με την Ιεράπετρα την νοτιότερη πόλη της Ευρώπης.
Panorama
1,673 ft
Θέα
Η πορεία μας συνεχίζει ανηφορικά διαγώνια βορειοανατολικά στην πλαγιά και ανεβαίνει στην κορυφή της μιας πλευράς του φαραγγιού. Λίγο πριν το πευκοδάσος συναντάμε κάτι τεράστια βράχια που κρέμονται κυριολεκτικά στο κενό σαν φυσικό μπαλκόνι με εντυπωσιακή θέα. Όμορφη εικόνα από ψηλά οι στέγες από το Μοναστηράκι με τα πυθάρια για καπνοδόχους ακριβώς από κάτω μας, και πιο δεξιά στον λόφο τα θεμέλια των σπιτιών του αρχαίου μινωικού οικισμού που οι ανασκαφές έφεραν στο φως αλλά και οι κάμποι με τα χωριά Καββουσίου, της Παχειάς Αμμου, της Βασιλικής και στο βάθος αριστερά της Ιεράπετρας. Εξίσου όμως εντυπωσιακή και η εικόνα προς την μεριά του Αγίου Νικολάου και της Ελούντας, αλλά και των Λασιθιώτικων βουνών, πίσω από το μπλε του κόλπου του Μεραμπέλλου. Με τη διακριτική συντροφιά των κατσικιών που βόσκουν στην πλαγιά και την συνοδεία των όμορφων ήχων από τα κουδούνια τους, μπαίνουμε στο δάσος που ξεκινά από το σημείο εκείνο και συνεχίζει μέχρι ψηλά στο βουνό του «Σταυρού».
Information point
1,834 ft
Πληροφορίες
Εδώ συναντάμε πινακίδες με πληροφορίες για τα μονοπάτια, την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής. Εδώ υπάρχει πλούσια ορνιθοπανίδα από ωδικά και αρπακτικά πτηνά μέσα σ’ ένα μοναδικό βιότοπο που σε πολλά σημεία παραμένει ακόμα παρθένος.
River
1,768 ft
Παραπόταμος Μάστορας
Ο Μάστορας συγκεντρώνει τα νερά του από πηγές που βρίσκονται λίγο πριν το δασικό χωριό Θρυπτή τα οποία δημιουργούν αρχικά ένα μικρό ρέμα και έπειτα μικρό ομώνυμο παραφάραγγο. Μετά από μικρές καταβάσεις ανοίγει ξαφνικά η γη και δημιουργείται ο εντυπωσιακός καταρράκτης που πέφτει μέσα στο απίστευτα άγριο φαράγγι του Χα και φαίνεται από πολύ μακρυά. Το νερό πέφτει από ύψος 215 μ. και μετά το μέσον της μεγάλης πορείας του η μεγαλύτερη ποσότητά του γίνεται σύννεφο από υδρατμούς που σκορπίζονται τριγύρω.
Panorama
1,778 ft
Θέα
Υπέροχη θέα στο φαράγγι του Xα, στο βάθος ο κόλπος του Μιραμπέλλου και ο Άγιος Νικόλαος.
Waterfall
1,716 ft
Καταρράκτης Μάστορα
Ελάχιστοι -πραγματικά- Κρητικοί γνωρίζουν ότι οι τρεις μεγαλύτεροι γνωστοί καταρράκτες στην Ελλάδα σε ύψος ελεύθερης πτώσης νερού βρίσκονται στην Κρήτη. Ένας από αυτούς που τυχαίνει να είναι και ο πιο εντυπωσιακός και με περισσότερο νερό από τους άλλους είναι ο καταρράκτης του Μάστορα στην οροσειρά της Θρυπτής. Βρίσκεται ακριβώς πάνω από το μικρό χωριό Μοναστηράκι Ιεράπετρας και είναι ορατός από την πεδιάδα που απλώνεται δυτικά και κάτω από το χωριό. Ο Μάστορας έχει το εντυπωσιακό ύψος των 215μ., από τα υψηλότερα γνωστά στην Ελλάδα, και πριν πολύ λίγα χρόνια αρματώθηκε με ασφάλειες και έγινε η πρώτη πετυχημένη κατάβασή του. Έκτοτε έγιναν λίγες ακόμα καταβάσεις του εντυπωσιακού αυτού καταρράκτη από extreme canyoners. Ο Μάστορας συγκεντρώνει τα νερά του από πηγές που βρίσκονται λίγο πριν το δασικό χωριό Θρυπτή τα οποία δημιουργούν αρχικά ένα μικρό ρέμα και έπειτα μικρό φαράγγι που έχει 4-5 ραπέλ. Μετά τις μικρές αυτές αρχικές καταβάσεις ανοίγει ξαφνικά η γη και δημιουργείται ο εντυπωσιακός καταρράκτης που πέφτει μέσα στο απίστευτα άγριο φαράγγι του Χα. Το νερό πέφτει από ύψος 215μ.. και μετά το μέσον της μεγάλης πορείας του η μεγαλύτερη ποσότητά του γίνεται σύννεφο από υδρατμούς που σκορπίζονται τριγύρω. Από το σημείο που πέφτει μέσα στο Χα το φαράγγι πολλαπλασιάζει το νερό του καθότι ο Μάστορας είναι ο κυριότερος παραπόταμος και τροφοδότης του. Η θέα του καταρράκτη από την κοίτη του Χα κοιτώντας προς τα πάνω είναι μοναδική. Για όσους δεν έχουν τις απαιτούμενες τεχνικές γνώσεις να μπουν στο φαράγγι του Χα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα αφού είναι ορατός και από την έξοδο του φαραγγιού ακριβώς επειδή βρίσκεται λίγο πριν την έξοδό του.
Religious site
1,932 ft
Ιερός Ναός Αγίας Άννας
Ο Μικρός βυζαντινός ναός της Αγίας Άννας βρίσκεται στο ομώνυμο μετόχι λίγο πριν τον οικισμό της Θρυπτής, μέσα σε ένα πανέμορφο πευκόφυτο τοπίο και ακριβώς πάνω από την αρχή του ρέματος που σχηματίζει το επιβλητικό φαράγγι του Χα. Ο ναός είναι μικρός μονόχωρος και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Αγίας Άννας. Χτίστηκε τα τέλη του 14ου αιώνα και μέχρι σήμερα διασώζονται λίγες από τις τοιχογραφίες, με χαράγματα Ενετών περιηγητών του 14ου και 15ου αιώνα. Παλαιά παράδοση αναφέρει ότι πάνω από το υπέρθυρο υπήρχε δοκός (δοκάρι) από ξύλο συκιάς που έγραφε «είμαι σκιά μ' αξίζω σκιάς» και μέσα ήταν γεμάτο από χρυσά νομίσματα και τιμαλφή που οι Χριστιανοί έκρυψαν κατά πάσα πιθανότητα, για να μη πέσουν στα χέρια των εχθρών και των πειρατών. Έχει γίνει συντήρησή της, αλλά δυστυχώς αυτό έγινε καθυστερημένα, με αποτέλεσμα να έχουν καταστραφεί πολλές από τις σημαντικές τοιχογραφίες. Ο ναός ανήκει ενορικά στο Πάνω Χωριό Ιεράπετρας και γιορτάζει την κοίμηση της Αγίας Αννας στις 25 του Ιούλη.
River
1,870 ft
Ποταμός
Εδώ στα αριστερά μας συναντάμε τον ποταμό που μεταφέρει τα νερά που συγκεντρώνονται στο οροπέδιο της Θρυπτής και στον ισθμό της Ιεράπετρας, τα οποία στη συνέχεια περνάνε μέσα από το φαράγγι του Χα και τελικά χύνονται στην παραλία της Παχειάς Άμμου.
Ruins
1,955 ft
Νερόμυλος
Εδώ συναντάμε τα ερείπια από έναν παλιό πέτρινο νερόμυλο. Διακρίνουμε καθαρά την δεξαμενή του νερού το αυλάκι που έριχνε το νερό από ψηλά με ορμή, μέσα από εντυπωσιακή ψηλή πέτρινη κατασκευή σαν πύργο. Ο νερόµυλος είναι µια από τις αρχαιότερες µηχανές που χρησιµοποίησε ο άνθρωπος πριν χιλιάδες χρόνια. Από την Νεολιθική εποχή ( 7η χιλ. π.Χ.) υπάρχουν ευρήµατα µυλόλιθων και τριπτήρων απόκρυσταλλικά πετρώµατα, µε τα οποία άλεθαν οι άνθρωποι σιτάρι. Η παλαιότερη γραπτή µαρτυρία που έχουµε για την ύπαρξη νερόµυλου, είναι από τον Στράβωνα, ο οποίος περιγράφοντας τα ανάκτορα του βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ του Ευπάτορα στα Κάβειρα, αναφέρει «[...] εν δε τοις Καβείροις τα βασίλεια Μιθρι- δάτου κατεσκευάσατο και ο υδραλέτης[...]». Εκεί τον βρήκαν το 64 π.Χ. οι Ρωµαίοι κατακτητές. Στη συνέχεια, ο Βιτρούβιος, στο έργο του De architectura, µας δίνει την πρώτη περιγραφή του το 25 µ.Χ. Λόγω της µακρόχρονης χρήσης του νερόµυλου µέσα στους αιώνες, είναι φυσικό να έχουν πλαστεί πολλές φανταστικές ιστορίες και θρύλοι για αυτόν. Ο λαός πίστευε ότι στο µύλο κατοικούσαν διάβολοι, ξωτικά, καλικάντζαροι και κάθε λογής δαιµονικά. Η κατασκευή των νερόµυλων ποικίλει ανάλογα µε την τοπική αρχιτεκτονική. Χτιζόταν πάντα στις άκρες των ποταµών και σε σηµείο που να προστατεύεται από τις πληµµύρες. Η λειτουργία ενός νερόµυλου είναι σχετικά απλή και βασίζεται σε µια σειρά µεταδιδόµενων κινήσεων. Η υδατόπτωση έδινε στους νερό- μυλους την απαραίτητη δυναμική ενέργεια για την περιστροφή της φτερωτής. Το μικρό πετρόχτηστο, κεραμοσκέπαστο κτίσμα του νερόμυλου, που είχε συνήθως 2 δωματιάκια, βρισκόταν στο χαμηλότερο σημείο μιας πλαγιάς και εκμεταλλευόταν το νερό από το κοντινότερο ρέμα. Το νερό συγκεντρωνόταν με την βοήθεια νεροαυλάκων σε μια ή δύο δεξαμενές, τις λεγόμενες στέρνες που ήταν χτιστές από πέτρες και βρίσκονταν σε υψόμετρο αρκετά πιο ψηλά από το μύλο. Από τις δεξαμενές το νερό κυλούσε μέσα σε αυλάκι ή υδραύλακο πάνω σε έναν χτιστό με πέτρες τοίχο το οποίο βρισκόταν κάθετα στον μύλο. Στο τέλος, ο τοίχος έφτανε σε ύψους 7-10 μέτρα, ανάλογα με την μορφή του εδάφους, πάνω από το μύλο και το νερό έπεφτε με ορμή σαν καταρράχτης από το επικλινές μέρος του τοίχου, την λεγόμενη χούνη ή και κρεμαστή και μέσα στο βαγένι. Στο κάτω μέρος βρισκόταν άνοιγμα περίπου 10 εκ., το σιφούνι. Εκτινάσσοντας από το σιφούνι με μεγάλη πίεση, το νερό κινούσε την φτερωτή, σίδερο στρογγυλό, η οποία μέσω κατακόρυφου άξονα (αδράχτι) και άλλων εξαρτημάτων περιέστριφε με την σειρά της την μυλόπετρα. Η μυλόπετρα τριβόταν πάνω σε μια άλλη σταθερή, στην οποία ο μυλωνάς έβαζε το σιτάρι και το κριθάρι. Τα "γεννήματα" έπεφταν από μια σκάφη με πορτάκι, το λεγόμενο βαρδάρι. Το νερό έβγαινε από το μύλο από ένα τοξωτό άνοιγμα στη βάση του, τη χούρχουλη και έπεφτε στο ρέμα. Η αλεστική ικανότητα των νερόμυλων μπορούσε να φτάσει τις 100 οκάδες την ώρα, ανάλογα με την ποσότητα του νερού και το ύψος της κρέμασης του βαγενιού. Ο εξοπλισµός του νερόµυλου βασίζεται σε τρία µέρη, το πρώτο αφορά την διοχέτευση του νερού στο µύλο και αποτελείται από το µυλαύλακο, το βαράρι και το σιφούνι, το δεύτερο είναι το κινητικό µέρος του µύλου που αποτελείται από τη φτερωτή, τον άξονα και τα εξαρτήµατά τους και τέλος το αλεστικό µέρος που περιλαµβάνει τις µυλόπετρες, τη σκαφίδα,την αλευροθήκη και άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα. Τέλος υπάρχουν κάποια συστήµατα στήριξης, λοιπά εργαλεία και εξαρτήµατα των οποίων οι ονοµασίες ποικίλουν ανά περιοχή. Οι νερόμυλοι λειτούργησαν από πολύ νωρίς στην Ελλάδα, αναφέρονται δε σε πολλά χρυσόβουλα και αυτοκρατορικές γραφές. Η χρησιμοποίηση του νερόμυλου οδήγησε στο διαχωρισμό του επαγγέλματος του μυλωνά από το επάγγελμα του φούρναρη, γιατί ήταν ανάγκη ο μύλος να χτιστεί σε κάποια απόσταση από την πόλη και το φούρνο του για να έχει κινητήρια δύναμη, δηλαδή κοντά σε κάποιο ρέμα ή ποτάμια με πλούσια νερά. Οι κάτοικοι του βυζαντινού χωριού εκτός από τα ζώα και τα γεωργικά τους εργαλεία είχαν νερόμυλους και μύλους, στους οποίους χρησιμοποιούσαν ζώα για κινητήρια δύναμη. Κατά την τουρκοκρατία υπήρχε και ειδικός φόρος για τους νερόμυλους, που καταβάλλονταν σε είδος και σε χρήμα. Οι ελληνικοί νερόμυλοι συνήθως λειτουργούσαν με ένα ζευγάρι μυλόπετρες (με ένα μάτι, μονόφθαλμοι), ενώ σπανιότερα, όπου υπήρχε νερό με μεγάλη δύναμη με δυο (με δυο μάτια, διόφθαλμοι) ή και με περισσότερα ζευγάρια μυλόπετρες. Για το λόγο αυτό αιώνιοι αντίζηλοι των αγροτών για το νερό ήταν οι μυλωνάδες. Στον ανταγωνισμό τους οι αγρότες ήταν εκείνοι που τις περισσότερες φορές αναγκάζονταν να υποχωρήσουν και να χρησιμοποιήσουν τα νερά ελάχιστες μέρες της εβδομάδας και συχνά το βράδυ, ώστε να μην εμποδίζεται η σωστή λειτουργία των μύλων. Όπου υπήρχαν εξίσου οι προϋποθέσεις να λειτουργήσει νερόμυλος και ανεμόμυλος προτιμούσαν πάντοτε τον πρώτο γιατί, εκτός των άλλων, υπήρχε η πεποίθηση ότι ο νερόμυλος κάνει καλύτερο αλεύρι. Οι μυλόπετρες, που ήταν το κύριο εξάρτημα κάθε μύλου, προέρχονταν κατά κανόνα από το νησιωτικό τρίγωνο Μήλου – Κιμώλου – Πολυαίγου, που τα εδάφη τους είναι ηφαιστειογενή. Αυτές ήταν οι καλύτερες, αλλά οι ακριβότερες. Κατασκευάζονταν βέβαια και από διάφορα τοπικά πετρώματα, όπως από στουρναρόπετρα της Ηπείρου ή από μυλόπετρα της Φώκαιας της Μικράς Ασίας, αλλά ήταν κατώτερης ποιότητας. Οι μικρές οριζόντιες φτερωτές αρχικά ήταν κατασκευασμένες ξύλινες, που αποτελούνταν από ένα σκελετό σταυροειδή και την περιφερειακή ρόδα, όπου ήταν στερεωμένα τα φτερά (κουταλάκια) ,στα οποία κτυπούσε το νερό. Οι μορφές τόσο του σκελετού όσο και των κουταλιών διέφεραν από τόπο σε τόπο και κατασκευάζονταν επί τόπου με τα άλλα ξύλινα εξαρτήματα. Αργότερα, προστέθηκαν στις φτερωτές μεταλλικά στοιχεία (τσέρκια κ.ά.), ώστε να γίνουν πιο γερές, για να καταλήξουν τελικά σε πολλών μορφών μεγέθη σιδερένιες, που κατασκευάζονταν σε μηχανουργεία και έρχονταν έτοιμες στο μύλο. Την ίδια περίπου πορεία ακολουθούσαν και οι όρθιες. Ο αριθμός των νερόμυλων από τους οποίους σώζονται ίχνη ξεπερνά τις 20.000 στην Ελλάδα. Μετά την επανάσταση του 1821 στα όρια του τότε ελληνικού κράτους βρέθηκαν 6.000 νερόμυλοι, από τους οποίους 5.500 περιήλθαν στο δημόσιο, κατά τα ¾ καταστραμμένοι. Ο Π. Μωραϊτίνης ανεβάζει τους μύλους το 1869 σε 3.000.
Tree
2,192 ft
Πευκοδάσος Θρυπτής
Τα βουνά της Θρυπτής καλύπτονται από ένα πανέμορφο πευκοδάσος, το οποίο δυστυχώς έχει συρρικνωθεί πολύ λόγω της ανθρώπινης παρουσίας και των πυρκαγιών. Ένα από τα πιο καλά διατηρημένα σημεία του εκτείνειται ανατολικά από την αρχή του φαραγγιού του Χα ως τις δυτικές πλαγιές της κορυφής Εσταυρωμένος, ενώ άλλη μια περιοχή μεγάλης έκτασης βρίσκεται στην περιοχή των Σκινοκαψάλων της επαρχίας Σητείας.
Intersection
2,684 ft
Διασταύρωση
Σ' αυτό το σημείο τελειώνει το μονοπάτι και φτάνουμε στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο τον οποίο ακολουθούμε προς τα αριστερά για να οδηγηθούμε το οροπέδιο και τον οικισμό της Θρύπτης. Εδώ συναντάμε για ακόμα μία φορά το μονοπάτι Ε4 Βασιλική - Μοναστηράκι - Θρυπτή - Καβούσι. Αυτό το τμήμα του Ε4 μονοπατιού ανηφορίζει στο πευκόφυτο όρος της Θρυπτής και προσφέρει εκπληκτική θέα στον κόλπο του Μιραμπέλου. Το μονοπάτι είναι καλά σηματοδοτημένο με κιτρινόμαυρα σημάδια και πασάλους.
Mountain hut
2,756 ft
Οροπέδιο της Θρυπτής
Το Οροπέδιο της Θρυπτής βρίσκεται πάνω από το χωριό Καβούσι της επαρχίας Ιεράπετρας, σε υψόμετρο 850μ, στη μικρή οροσειρά της Θρυπτής. Είναι πραγματικά ένα από τα πιο όμορφα μέρη που αξίζει να επισκεφτείτε στην περιοχή, το οποίο είναι παντελώς άγνωστο στους περισσότερους. Η φυσική του ομορφιά είναι μοναδική και γι’ αυτό οι πεζοπορικές διαδρομές στη Θρυπτή έχουν ενταχθεί στο ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, το οποίο ξεκινάει από την Ιβηρική Χερσόνησο, περνάει τις Άλπεις, κατεβαίνει ως την Πελοπόννησο και νοητά συνεχίζει στην Κρήτη, όπου σταματάει στη Ζάκρο. Στο οροπέδιο είναι κτισμένο το χωριουδάκι της Θρυπτής, το οποίο δεν κατοικείται από μόνιμους κατοίκους, καθώς το εγκατέλειψαν για μια καλύτερη τύχη στα αστικά κέντρα. Ωστόσο, τα σαββατοκύριακα και το καλοκαίρι, πολλοί έρχονται για να απολαύσουν τη φύση και τη δροσιά του οροπεδίου. Επίσης, θα βρείτε και λίγους βοσκούς που μένουν εδώ το καλοκαίρι με τα κοπάδια τους. Τα περισσότερα σπίτια είναι μαγατζέδες, δηλαδή πρόχειρα καταλύματα που χρησιμοποιούνται για τη διαμονή κατά τη διάρκεια των αγροτικών εργασιών του καλοκαιριού. Στο οροπέδιο θα βρείτε πολλά περβόλια με οπωροφόρα δέντρα όπως μηλιές, αχλαδιές, αμπουρνελιές, καρυδιές, αμυγδαλιές αλλά και αμπελώνες. Ωστόσο, αυτό που κάνει την βλάστηση να ξεχωρίζει είναι το μοναδικό πευκοδάσος της Θρυπτής, που φτάνει μέχρι και τα βουνά του Μακρυγιαλού. Μεγάλο μέρος του δάσους κάηκε από μεγάλη πυρκαγιά το 1987 αλλά σήμερα έχει επανέλθει ένα μέρος του. Επίσης, κάτω από το Βυζαντινό ναό της Αγίας Άννας στη Θρυπτή ξεκινάει ένα από τα πιο άγρια φαράγγια της Ευρώπης, το επιβλητικό Φαράγγι του Χα. Αν έρθετε ως τη Θρυπτή αξίζει να κάνετε μια βόλτα μέσα στο χωριό, αλλά και να ανηφορίσετε ως την κορυφή του Εσταυρωμένου, όπου η θέα στη θάλασσα, στη Ψείρα και στο κόλπο του Μιραμπέλου είναι μοναδική. Η πρόσβαση στη Θρυπτή μπορεί να γίνει μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου από το Πάνω Χωριό Ιεράπετρας. Επίσης, άλλες ωραίες διαδρομές είναι από χωματόδρομους μέσω του καταπράσινου χωριού Ορεινό, πάνω από το Μακρύγιαλο Σητείας και μέσω του χωριού Καβούσι.
Information point
2,756 ft
Πληροφορίες
Στην πλατεία του χωριού θα βρούμε ενημερωτικές πινακίδες με πληροφορίες για την χλωρίδα, την πανίδα αλλά και τα μονοπάτια της περιοχής. Ακόμα εδώ υπάρχει πέτρινη βρύση με πόσιμο νερό για να ξεδιψάσουμε αλλά και να ανεφοδιαστούμε για την υπόλοιπη πορεία μας.
Intersection
2,805 ft
Διασταύρωση για Κορυφή Αφέντη
Σ' αυτή την διασταύρωση στα δεξιά μασ συναντάμε το φιδίσιο χωματόδρομο και στη συνέχεια το παλιό ανηφορικό μονοπάτι για την υψηλότερη κορυφή της οροσειράς Θρυπτή, τον Αφέντη Σταυρωμένο (1476μ) (χρόνος ανάβασης 2,5 ώρες). Εκεί θα συναντήσουμε το κατάλευκο και ανεμοδαρμένο εκκλησάκι του Αφέντη Χριστού (εορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου) και δίπλα του το μικρό καταφύγιο της Θρυπτής. Το καταφύγιο που διαθέτει τζάκι, είναι γενικά κλειδωμένο, λόγω βανδαλισμών που υπέστη πριν από κάποια χρόνια. Λίγο πριν την κορυφή, κοντά στα 1305μ., θα έχουμε την δυνατότητα να παρατηρήσουμε, στο σημείο που φυτρώνει, το ενδημικό “Ελίχρυσο της Θρυπτής” (Helichrysum doerfleri). Η θέα στις τριγύρω περιοχές είναι πραγματικά εκπληκτική και το οπτικό πεδίο καλύπτει ταυτόχρονα και τα τρία “διαμερίσματα” του νομού Λασιθίου, Αγίου Νικολάου, Ιεράπετρας και Σητείας, αλλά και τα δύο πελάγη βόρειο και νότιο Κρητικό.
Fountain
2,776 ft
Βρύση
Ακόμα μία πέτρινη βρύση η οποία δυστυχώς είναι κατεστραμμένη και δεν μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε.
Religious site
2,792 ft
Ιερός Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου - Τιμίου Προδρόμου (Αποτομή)
Ο ναός του Γενεσίου της Θεοτόκου και του Τιµίου Προδρόµου βρίσκεται σε περίοπτη θέση εντός του οικισµού της Θρυπτής µε µοναδική θέα προς τους γύρω ορεινούς όγκους. Πρόκειται για δύο συνενωµένους καµαροσκεπείς ναούς που όπως µαρτυρούν τα σωζόµενα αρχιτεκτονικά στοιχεία κτίστηκαν ταυτόχρονα το 1890, κατά τα αρχιτεκτονικά πρότυπα των ναών των οικισµών της Κρήτης του 19ου αι. Οι σωζόµενες φορητές εικόνες και το τέµπλο αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγµατα των λαϊκών εργαστηρίων ξυλογλυπτικής και ζωγραφικής που έδρασαν στην περιοχή το δεύτερο µισό του 19ου αι. Η µετοίκηση και παραµονή µετά το θέρος των κατοίκων των γύρω χωριών στα µετόχια και τις αγροικίες, που διατηρούσαν στους οικισµούς του ορεινού όγκου της Θρυπτής, και η ασχολία τους κατά τους θερινούς µήνες µε αγροτικές ασχολίες της περιόδου, όπως η καλλιέργεια κηπευτικών, ο τρυγητός, το πάτηµα των σταφυλιών και το καζάνεµα των στεµφύλων, σηµατοδοτούνταν µε τις τοπικές πανηγύρεις του καλοκαιριού. Η πανήγυρη του Τιµίου Προδρόµου (Αποτοµή της Τιµίας Κεφαλής του), του Αγίου Ιωάννου του «Ριγολόγου», όπως λέγεται, αλλά και του Γενεσίου της Παναγίας, όπως και της Αγίας Άννας, του Τιµίου Σταυρού, του Αγίου Νικήτα και του Αγίου ∆ηµητρίου, ήταν πολύ σηµαντικές και ουσιαστικές για την καθηµερινή ζωή των κατοίκων της Θρυπτής. Ήταν ευκαιρία να δοξολογήσουν τον Θεό, να τιµήσουν τους Αγίους, να αναπαυθούν από την κοπιώδη εργασία τους, να επικοινωνήσουν αληθινά µεταξύ τους και να ευθυµήσουν µε αυτοσχέδια και αυθόρµητα γλέντια. Ο ναός ανήκει στην Ενορία Κάτω Χωριού και πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεµβρίου, εορτή του Γενεσίου Θεοτόκου, και στις 29 Αυγούστου, εορτή της αποτοµής της τιµίας κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόµου.
Intersection
2,753 ft
Διασταύρωση
Σ' αυτό το σημείο συναντάμε στα αριστερά μας σε ένα χωματόδρομο τον οποίο ακολουθούμε για να μας οδηγήσει στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο και τελικά έξω από τον οικισμό της Θρυπτής.
Intersection
2,726 ft
Διασταύρωση
Σ' αυτή την διασταύρωση συνεχίζουμε ευθεία όπως μας υποδεικνύει η ταμπέλα για να οδηγηθούμε στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου Καμινάκια.
Intersection
2,621 ft
Διασταύρωση
Σ' αυτή την διασταύρωση ακολουθούμε το χωματόδρομο στα δεξιά μας όπως μας υποδεικνύει για ακόμα μία φορά η ταμπέλα για να οδηγηθούμε στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου Καμινάκια.
Religious site
2,293 ft
Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Καμινάκια
Πρόκειται για µονόχωρο καµαροσκεπή ναό, µικρών διαστάσεων, κτισµένο περίπου στα τέλη του 19ου αι. σε καταπράσινο τοπίο µέσα στο πευκοδάσος της Θρυπτής, στη θέση «Καµινάκια», περιοχή όπου βρίσκονται κτήµατα των κατοίκων του Αγίου Ιωάννου. Ο ναός ανήκε σε τούρκο Αγά και τον παραχώρησε στην Ενορία Αγίου Ιωάννου. Η παραµονή των κατοίκων των γύρω χωριών στα µετόχια και τις αγροικίες που διατηρούσαν στο όρος της Θρυπτής και η ενασχόλησή τους κατά τους θερινούς µήνες µε αγροτικές ασχολίες της περιόδου, σηµατοδοτούνταν µε τις τοπικές πανηγύρεις του καλοκαιριού. Η πανήγυρη του Αγίου Μεγαλοµάρτυρα ∆ηµητρίου σήµαινε το τέλος αυτής της περιόδου και οι κάτοικοι κατέβαιναν στα χωριά τους, όπου ασχολούνταν µε τη σπορά και την ελαιοσυλλογή για να ανηφορήσουν και πάλι µετά το θέρος. Ο ναός είναι κτισµένος από ντόπια υλικά και έχει υποστεί κατά καιρούς πολλές επιδιορθωτικές επεµβάσεις, προκειµένου να αντιµετωπιστούν τα προβλήµατα λόγω της φθοράς του χρόνου. Επίσης, τα κουφώµατα, το τέµπλο και οι εικόνες έχουν αντικατασταθεί από νεώτερα, χωρίς ωστόσο να αλλοιωθεί ο αρχικός λαϊκός χαρακτήρας της αρχιτεκτονικής του οικοδοµήµατος. Πανηγυρίζει στις 26 Οκτωβρίου, ηµέρα µνήµης του Αγίου ενδόξου µεγαλοµάρτυρος ∆ηµητρίου του µυροβλήτου.
Waypoint
1,663 ft
Διασταύρωση
Ακολουθούμε το συγκεκριμένο μονοπάτι με ιδιαίτερη προσοχή γιατί απ' ό,τι φαίνεται δεν το έχουνε περιποιηθεί και δεν το έχουν περπατήσει εδώ και καιρό οπότε είναι μέσα στην βλάστηση και δεν φαίνεται ξεκάθαρα.
Intersection
604 ft
Διασταύρωση για τον Μινωικό Οικισμό του Χαλασμένου
Δύο χιλιόμετρα βόρεια του Μοναστηρακίου Ιεράπετρας, κοντά στην είσοδο του μοναδικού σε άγρια ομορφιά Φαραγγιού του Χαλασμένου, σε λόφο με 240 μέτρα υψόμετρο, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως, το σημαντικότερο και ίσως το μεγαλύτερο αρχαίο οικισμό του 12ου π.Χ. Αιώνα, με μεγάλα ορθογώνια κτίρια (μέγαρα), δημόσιο ιερό, με σπάνια αγγεία, ευρήματα που δηλώνουν το τέλος της εποχής του χαλκού, στην έσχατη περίοδο του Μινωικού πολιτισμού. Ο οικισμός παρουσιάζει σαφή πολεοδομική οργάνωση, με δρόμους ή καλντερίμια, ελεύθερους χώρους και είναι χωρισμένος σε τέσσερις γειτονιές (οικοδομικά τετράγωνα). Τα «μέγαρα» μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής, μας δείχνουν, τη σύνδεση της Μινωικής Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα. Από το 1990, η αρχαιολόγος της ΚΔ’ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Μεταξία Τσιποπούλου, άρχισε να ενδιαφέρεται για την περιοχή του Ισθμού της Ιεράπετρας. Στην κορυφή του Χαλασμένου, από όπου αγναντεύεις το Κρητικό και το Λυβικό Πέλαγος, νιώθοντας δέος, κοιτώντας το φαράγγι του Χα, την οδήγησαν κάτοικοι της περιοχής, που είχαν αντιληφτεί ότι κάτι σπουδαίο υπάρχει στο υπέδαφος. Οι ανασκαφές άρχισαν το 1992 σε συνεργασία με τον καθηγητή αρχαιολογίας Γ. Κούλσον της Αμερικανικής Σχολής. Η επιλογή της θέσης Η τάση της εποχής του 14ου αιώνα π.Χ. ήταν οι οικισμοί να κτίζονται σε ψηλά σημεία, σε λόφους. Πιθανότατα για λόγους ασφαλείας και για να αποφεύγουν τους πειρατές που δρούσαν στο Αιγαίο. Στον οικισμό του Χαλασμένου, ο οποίος έχει κτιστεί ανάμεσα σε πελώριους βράχους, που λειτουργούν ως κρυψώνες, ο λόφος είναι στρατηγικής σημασίας, όπως και ο λόφος της Κεφάλας και επέτρεπε στους κατοίκους να ελέγχουν το Κρητικό και το Λιβυκό Πέλαγος, ενώ μπροστά στα πόδια τους είχαν την εύφορη πεδιάδα για τις καλλιέργειές τους. Αυτός ο οικισμός του Χαλασμένου, χτίστηκε, κατοικήθηκε και εγκαταλείφτηκε μέσα στον 12ο αιώνα π.χ. χωρίς να υπάρξει πυρκαγιά ή εχθρική απειλή. Ωστόσο από τα ευρήματα διαπιστώσαμε ότι κάποιοι επέστρεψαν εδώ τον 8ο π.Χ. αιώνα και πρόσθεσαν πάνω στα ερείπια τις δικές τους κατασκευές. Σε ένα μικρό κτίριο, βρήκαμε άριστης ποιότητας κεραμικά (κρατήρες κρασιού και κύπελλα) με μοναδικές παραστάσεις. Στο σημείο όπου παρατηρούμε την ανακατάληψη, τον 8ο π.Χ. αιώνα, οργάνωναν τελετουργικά φαγοπότια, εκεί όπου υπήρχαν τα λείψανα των προγόνων τους. Σε ανάμνηση κάποιου ηρωικού παρελθόντος ήθελαν να συνδεθούν με τους προγόνους τους. Όνειρο ζωής για τους κατοίκους της περιοχής είναι να εκτεθούν τα χιλιάδες ευρήματα σε ένα νέο μεγάλο και σύγχρονο Μουσείο και να γίνουν επισκέψιμες οι δεκάδες αρχαιολογικές θέσεις της περιοχής. Τέσσερις γειτονιές αλλά και «μέγαρα» Ο αρχαίος οικισμός στον Χαλασμένο είναι μοναδικός γιατί: Παρουσιάζει σαφέστατη πολεοδομική οργάνωση, με δρόμους, ελεύθερους χώρους και χωρίζεται σε τέσσερις γειτονιές. Κάποια μεγάλα κτίρια, τα λεγόμενα «μέγαρα» είναι μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής. Είναι ορθογώνια κτίσματα χωρισμένα με έναν εσωτερικό τοίχο, πράγμα που δε συναντούμε στον Μινωικό Πολιτισμό. Τον τύπο αυτό, έφεραν οι Μυκηναίοι στην Κρήτη τον 14ο αιώνα π.Χ. Τα «μέγαρα» αυτά τα χρησιμοποιούσαν, για ορισμένες ομάδες πληθυσμού και μάλιστα για φαγοπότι. Σε αυτά δε μαγείρευαν, ούτε αποθήκευαν πράγματα. Τα ευρήματα σε άλλα σημεία του οικισμού, δηλώνουν που μαγείρευαν και αποθήκευαν τα πράγματά τους. Το καινούργιο και το μοναδικό, σε αυτή την ανασκαφή, είναι ότι, ενώ από την ιστορία γνωρίζουμε ότι οι ομαδοποιήσεις του πληθυσμού παρατηρούνται στον 8ο π.Χ. αιώνα, εδώ συναντούμε ομάδες από τον 14ο π.Χ. αιώνα. Και αυτό είναι πρωτόγνωρο. Δημόσιο ιερό του 12ου π.χ. αιώνα δείχνει ότι από εκεί ξεκίνησε η οργάνωση σε κοινόητες στην περιοχή Στο βόρειο τμήμα του οικισμού, έχει βρεθεί ένα πολύ μεγάλο ορθογώνιο κτίριο, το οποίο είναι το δημόσιο ιερό, της κοινότητας. Παρόμοια ιερά, έχουν βρεθεί στις ανασκαφές στον Βροντά Καβουσίου και στην Κεφάλα Βασιλικής. Όμως, στον Χαλασμένο το κτίριο είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερο. Μέσα από την αρχιτεκτονική που αντανακλά την ιστορία, στον Χαλασμένο φαίνεται ότι ξεκινά η κοινοτική οργάνωση. Σε αντίθεση με τη Μινωική Εποχή στον Χαλασμένο έχουμε για πρώτη φορά στο 12ο π.Χ. αιώνα, δημόσιο ιερό, ανοικτό με εύκολη πρόσβαση και δρόμους που οδηγούν στην είσοδό του. Στο μεγαλύτερο από τα δύο δωμάτια του ιερού βρέθηκαν τρία αγάλματα, γυναικείων θεοτήτων με υψωμένα χέρια και δίπλα τους ένα μικρό πίθο με υπολείμματα σύκων. Βρέθηκαν επίσης, έντεκα πήλινοι πίνακες με οπές ανάρτησης, οι οποίοι ήταν κρεμασμένοι στο δυτικό τοίχο. Στον ανατολικό τοίχο, βρέθηκαν έξι μεγάλοι πίθοι 1,20 m. Μέσα στους πίθους μάλλον τοποθετούσαν τις προσφορές προς τιμήν των θεοτήτων. Οι τρεις θεές που βρέθηκαν, έχουν στο κεφάλι τιάρες που κοσμούνται με πουλιά ή φύλλα όρθια. Βρέθηκαν επίσης, κυλινδρικά πήλινα σκεύη με οφιόδεις λαβές και ένα μικρό αυτόνομο πήλινο φιδάκι. Το δεύτερο μικρότερο δωμάτιο του δημόσιου ιερού ήταν το σκευοφυλάκιο, γιατί εκεί βρέθηκαν όλα τα σκεύη, πάνω στους πέτρινους πάγκους. Τα κτίρια μινωικής αρχιτεκτονικής που βρέθηκαν στον οικισμό, τα χρησιμοποιούσαν για τη μαγειρική τους. Από τα ευρήματα εντυπωσιακές είναι δεκατρείς τεράστιες χύτρες χωρητικότητας δεκαέξι λίτρων, οι οποίες βρίσκονται και συντηρούνται στο Κέντρο Μελέτης της Παχειάς Άμμου. Τα περισσότερα από τα όστρακα που βρέθηκαν είναι κομμάτια σπασμένων πίθων. Χαρακτηριστικό κάποιων κτιρίων είναι ότι σε κάποια γωνία, δημιούργησαν ένα υπερυψωμένο τοξοειδές επίπεδο το οποίο χρησιμοποιούσαν ως επιφάνεια εργασίας.
Intersection
456 ft
Διασταύρωση για Φαράγγι του Χα
Το επιβλητικό Φαράγγι του Χα θεωρείται το ωραιότερο τεχνικό φαράγγι της Κρήτης. Σχηματίζεται στη δυτική πλευρά του Όρους Θρυπτής και μεταφέρει τα νερά που συγκεντρώνονται στο οροπέδιο της Θρυπτής στον ισθμό της Ιεράπετρας, τα οποία στη συνέχεια χύνονται στην παραλία της Παχειάς Άμμου. Η είσοδος του φαραγγιού βρίσκεται κάτω από το Βυζαντινό εκκλησάκι της Αγίας Άννας σε υψόμετρο περίπου 800μ, δίπλα στο Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 που ενώνει το μινωικό οικισμό της Βασιλικής με τη Θρυπτή. Η έξοδός του, που από μακριά θυμίζει μαχαιριά που έχει κόψει το βουνό στα δύο, βρίσκεται σε υψόμετρο 100μ, δίπλα στο χωριό Μοναστηράκι. Το φαράγγι είναι τεχνικό, δηλαδή στην κοίτη του σχηματίζει καταρράκτες και η διάσχισή του απαιτεί εξοπλισμό καταρρίχησης φαραγγιών και ειδική εκπαίδευση. Η πρώτη κατάβαση του έγινε το 1987 από τους Σταύρο Λαζαρίδη, Βλάση Χατζηπαναγιώτου και Χρόνη Αματζίδη. Το φαράγγι έχει ασφαλιστεί με ρελέ από τους σπηλαιολογικούς συλλόγους της Κρήτης. Έχει 33 καταβάσεις, με τη μεγαλύτερη να έχει ύψος 35μ. Το χειμώνα μέσα στο φαράγγι υπάρχουν πολλές λίμνες και αρκετές φυσικές τσουλήθρες. Το πλάτος του σε πολλά σημεία είναι μόνο τριάντα εκατοστά και σε άλλα δεν ξεπερνά τα τρία μέτρα. Δεξιά και αριστερά ορθώνονται κατακόρυφοι γκρεμοί σε ύψος από 200 ως και 400 μέτρα, αποκλείοντας οποιαδήποτε δυνατότητα διαφυγής από τα πλάγια. Στο τελευταίο ένα τρίτο του φαραγγιού, χύνεται ο καταρράκτης από το παραφάραγγο του Μάστορα (215μ), ο οποίος είναι από τους ψηλότερους γνωστούς στην Ελλάδα κι αυξάνει την ποσότητα του νερού. Συχνό είναι το φαινόμενο μέχρι εκείνο το σημείο ο Χα να είναι στεγνός και από εκεί και μετά να έχει μεγάλες ποσότητες νερού. Μικρή γεύση από τη μαγεία του φαραγγιού χωρίς εξοπλισμό, μπορεί να πάρει κάποιος προχωρόντας λίγο προς το εσωτερικό του από την έξοδό του στο Μοναστηράκι. Με λίγο προσοχή μπορεί να περπατήσει στη βόρεια πλευρά και να φτάσει ως το σημείο που σχηματίζεται μια όμορφη λίμνη στη βάση του τελευταίου καταρράκτη. Εντύπωση προκαλούν τα πετρώματα με τους παράλληλους έντονους χρωματισμούς. Λίγο παρακάτω από την έξοδο συναντάμε τους ερειπωμένους νερόμυλους που άλεθαν παλιά τα σιτηρά. Η ονομασία του προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα «χάσκω», που σημαίνει σχηματίζω χάσμα, άνοιγμα και συναντάται κι σε άλλα φαράγγια (Χαυγάς, Χαυγούδι κλπ). Μια ενδιαφέρουσα λαϊκή παράδοση συνδέει την ονομασία του Χα με την ονομασία του χωριού «Γρας», το σημερινό οικισμό Άγιο Στέφανο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάποτε οι Σαρακηνοί προσπάθησαν να καταλάβουν το φρούριο του Αγίου Στεφάνου. Αφού δε μπορούσαν να το καταλάβουν, συνέλαβαν μια γριά και της ζήτησαν να τους δείξει τη μυστική είσοδο του φρουρίου. Η γριά τους οδήγησε βαθιά σε ένα βάραθρο και κατέβηκε πρώτη με τους Σαρακηνούς να ακολουθούν. Όταν κατέβηκαν μέχρι ένα σημείο που δεν είχε γυρισμό, τους είπε «Ξαναβγείτε εδά» και οι πανικόβλητοι Σαρακηνοί κατρακύλησαν στο κενό. Παρέσυραν και τη γριά, η οποία άρχισε να γελά καθώς έβλεπε τον σκοπό της να εκπληρώνεται. Το βάραθρο αυτό συγκοινωνούσε με τη χαράδρα του Χα, κι έτσι οι άνθρωποι της περιοχής άκουσαν το «Χα, χα, χα» της γριάς, δίνοντας το όνομα Χα. Σύμφωνα με μια δεύτερη παράδοση, το όνομα προέρχεται από την ιστορία ενός βοσκού στην έξοδο του φαραγγιού που φώναζε «Χα χα» στα ζώα του για να σηκωθούν και ο ήχος αντηχούσε μέσα από τη χαράδρα. Ένας μύθος λέει πως στα έγκατα του χάους, στην καρδιά του Χα, είναι θαμμένο ένα άρμα χρυσό, που το σέρνουν αλόγατα χρυσά. Και είναι χρυσά τα σκοινιά του, διαμαντένια τα πλουμίδια του. Λαμπιρίζουν τόσο στον ήλιο που θα θαμπωθεί η Κρήτη όταν κάποιος τολμηρός Κρητικός βρει το χρυσό άρμα. Για να πάει κανείς ως εκεί που βρίσκεται πρέπει να δεθεί με σκοινιά και να γλιστρήσει στο βράχο. Το φαράγγι διαθέτει πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Οι μικρές λίμνες αποτελούν σημαντικούς υδροβιότοπους για πολλά μεταναστευτικά πουλιά, αλλά και για μόνιμα πουλιά και θηλαστικά. Από τα θηλαστικά το είδος που κυριαρχεί είναι ο κρητικός λαγός, ενώ συναντάται και η κρητική νυφίτσα (καλογυναικάρι) και ο κρητικός ασβός (άρκαλος). Έχει, επίσης, παρατηρηθεί ο ακανθωτός ποντικός, τρωκτικό που δεν υπάρχει αλλού στην Ευρώπη και είναι στοιχείο της αφρικανικής πανίδας. Στο φαράγγι θα συναντήσει κανείς την τραχεία πεύκη καθώς και πλήθος άλλων ειδών δέντρων και θάμνων, αρωματικών φυτών και λουλουδιών. Πολλά σπάνια και απειλούμενα φυτικά είδη έχουν βρει ιδανικό καταφύγιο μέσα στη Χαράδρα.
Religious site
381 ft
Ιερός Ναός Τιμίου Προδρόμου (Κοιμητήριο)
Είναι µονόχωρος καµαροσκεπής ναός, αφιερωµένος στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδροµο και τιµάται την ηµέρα µνήµης της αποτοµής της τιµίας κεφαλής του, στις 29 Αυγούστου. Στον περίβολο του ναού βρίσκεται το κοιµητήριο του οικισµού. Παρά τις κατά καιρούς επεµβάσεις συντήρησης που έχουν γίνει, ο ναός διατηρεί µερικά από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του, τα οποία οδηγούν στο συµπέρασµα ότι είναι ένα καλοδιατηρηµένο κτίσµα, χαρακτηριστικό δείγµα της λαϊκής παράδοσης των ντόπιων τεχνιτών. Με βάση τα εντοιχισµένα πινάκια που διατηρούνται στη δυτική όψη, ο ναός µπορεί να χρονολογηθεί στα χρόνια της Βενετοκρατίας.
Comments (1)
You can add a comment or review this trail
I have followed this trail View more
Information
Easy to follow
Scenery
Moderate
Πολύ καλή!!!