Καπετανιανά - Κόφινας - Λουσούδι (κυκλική)

Parking

Χαλάσματα

Στην αρχή του μονοπατιού συναντάμε χαλάσματα από παλιά πέτρινα σπίτια που υπήρχαν στην περιοχή.

Θέα

Θέα προς το Φαράγγι Ελυγιάς (Βαλαχά) και την κορυφή του Κοφινά. Το φαράγγι της Ελυγιάς ή Βαλαχά βρίσκεται στα Αστερούσια Όρη, στα νότια του νομού Ηρακλείου. Ο ποταμός που το διαρρέει συγκεντρώνει τα νερά βόρεια από την κορυφή του Κόφινα και τα μεταφέρει στη θάλασσα, όπου σχηματίζεται η πανέμορφη παραλία της Ελυγιάς κι ένα όμορφο πευκοδάσος. Είναι τεχνικό φαράγγι, δηλαδή έχει καταρράκτες και για τη διάσχισή του απαιτούνται ειδικές γνώσεις και εξοπλισμός canyoning. Η ψηλότερη κατάβαση έχει ύψος περίπου 60μ και ονομάζεται «Της κοπελιάς ο Πήδος», γιατί σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κάποτε είχαν κάνει προξενιό σε μια κοπέλα έναν γέρο, τον οποίο δεν ήθελε, και πήδηξε από το σημείο αυτό για να σκοτωθεί και να μην παντρευτεί. Το όνομα Βαλαχάς προέρχεται από παραφθορά του «βόλακας», που σημαίνει βράχος. Είναι δηλαδή το ποτάμι που μεταφέρει βράχους στο πέρασμά του.

Παναγιά Κερά

Το εκκλησάκι της Παναγίας Κεράς στη ρίζα της κορυφής, από που ξεκινάει η ανάβαση για τον Κόφινα.

Αρχή μονοπατιού κορυφής Κόφινα

Σημείο πληροφοριών για το μονοπάτι και την κορφή του Κοφινά.

Θέα

Υπέροχη θέα από το μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του Κοφινά προς τα Αστερούσια όρη και τα χωριά Παναγιά, Στέρνες και Χάρακας.

Ιερός Ναός Τιμίου Σταυρού

Η εκκλησία στον Κόφινα ήταν άστεγη. Ο φόβος των καιρικών συνθηκών, δηλαδή ένας πρακτικός λόγος, δεν επέτρεψε παλιότερα τη στέγασή του. Ωστόσο, αυτή η έλλειψη μας θυμίζει τα υπαίθρια ιερά κορυφής των Μινωιτών. Στον ίδιο χώρο, στην ίδια ακριβώς κορυφή, ανέβαιναν και τότε για να εκπληρώσουν κάποιο τάμα, για να συναντήσουν, ίσως, το δικό τους θεό. Μια ξερολιθιά, μια πρόχειρη διαμόρφωση του χώρου και το ιερό είναι έτοιμο. Ο ναός σκεπάστηκε τώρα και λίγα χρόνια, λίγες δεκαετίες μόνο. Όμως «και σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της τελετής γίνεται στην ύπαιθρο, αφού το εκκλη¬σάκι με τη βία χωράει τον παπά. Έτσι, εκτός ναού γίνεται η προσκύνηση των εικόνων, η λιτανεία, η είσοδος των Αγίων, η ανάγνωση των ιερών Ευαγγελίων, η ευλόγηση των άρτων, αλλά προπάντων η εντυπωσιακή τελετή της Υψώσε¬ως του Τιμίου Σταυρού…», σύμφωνα με τον Γιώργο Σταματάκη. Η ανάβαση στον Κόφινα αρχίζει νωρίς το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου. Ένα πανάρχαιο μονοπάτι (για χιλιάδες χρόνια πολλά από τα παλιά μονοπάτια παραμένουν ίδια και απαράλλακτα) οδηγεί ως την κορφή του βουνού. Όσο κι αν είναι δύσκολη η πορεία, δίπλα σε απότομους μεγάλους γκρεμούς, ακόμη και οι ηλικιωμένοι δεν διστάζουν να ανηφορίσουν μέχρι το μικρό ναό. Κοντά στο μονοπάτι, αλλά σε πολύ δύσβατα σημεία, βρίσκονται οι τρεις «μηλίτσες», τα δέντρα από τα οποία λαμβάνεται ο καρπός για το εντυπωσιακό έθιμο της ευλογίας, που θα δούμε αμέσως παρακάτω. Τα ιερά μήλα του Κόφινα Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα στο πανηγύρι του Κόφινα είναι η προσφορά των καρπών ενός άγριου δέντρου που φυτρώνει στις απότομες πλαγιές του βουνού και οι οποίοι ωριμάζουν την εποχή της γιορτής. Τα δέντρα αυτά είναι συγκεκριμένα και έχουν καθαγιαστεί από την τοπική παράδοση. Λένε πως φύτρωσαν από το αίμα μιας γυναίκας που ανηφόριζε στον Κόφινα και στο δρόμο μετάνιωσε. Πήρε άλλο δρόμο υπακούοντας στα κελεύσματα της σάρκας, ή για να μαζέψει δίκταμο, σύμφωνα με μιαν άλλη εκδοχή. Τα δέντρα πήραν το όνομά της: Μηλιά. Οι νέοι τα κόβουν με μεγάλη δυσκολία, πάντα την παραμονή της γιορτής. Η κοπή τους θεωρείται ευλογία και πράξη κοινωνικής καταξίωσης. Αφού τα αφήσουν για ένα βράδυ μέσα στο νερό για να κοκκινίσουν τα μεταφέρουν την επομένη στην κορφή του βουνού, στην εκκλησία, και τα βάζουν στο πανέρι με το σταυρό και το βασιλικό. «Στο τέλος της δοξολογίας ο ιερέας τοποθετεί το πανέρι με τα μηλάκια πάνω στο κεφάλι του και το περιφέρει τρεις φορές στην κορυφή του Κοφίνου συνοδευόμενος απ' όλο το εκκλησίασμα. Ταυτόχρονα οι ψάλτες ψάλλουν το «Άγιος ο Θεός» και το απολυτίκιο του Τίμιου Σταυρού, το οποίο επαναλαμβάνουν έως ότου ολοκληρωθεί η περιφορά. Έπειτα ο ιερέας σταματά στη μέση της κορυφής και παίρνει στα χέρια του τον Τίμιο Σταυρό μαζί με ένα μάτσο κλαδάκια της μηλιάς φορτωμένα με μηλάκια και αφού ευλογήσει μ' αυτά και τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα αρχίζει την καθορισμένη από το τυπικό της Εκκλησίας τελετή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Καθ' όλη τη διάρκεια της τελετής οι ψάλτες και ο συγκεντρωμένος λαός επαναλαμβάνουν σε πολύ γρήγορο ρυθμό τη φράση «Κύριε Ελέησον» που αποτελεί τη βάση της νοερής καρδιακής προσευχής και οδηγεί στη νίψη και την κατάνυξη. Στο τέλος της τελετής ο κόσμος περνά, προσκυνά το σταυρό και παίρνει το μηλαράκι του, που διανέμει ο παπάς ως αντίδωρο. Όσοι έχουν νηστέψει την προηγούμενη, τρώνε αμέσως τα μηλάκια σα να πρόκειται για Θεία Κοινωνία. Οι υπόλοιποι τα μεταφέρουν στο σπίτι και τα τοποθετούν για «ώρα ανάγκης» στα εικονίσματα. Τα μηλάκια αποξηραίνονται και όποτε κάποιος από το σπίτι αρρωστήσει, τρώει μέρος απ' αυτά, αφού προηγουμένως νηστέψει. Χρησιμοποιούνται επίσης στην «βυστηριά» (φταρμό, δαιμονισμό, μάτιασμα κλπ.) Τότε καίγονται και ο άρρωστος θυμιάζεται με τον καπνό τους.», όπως έγραψε ο Σταματάκης. Μια ακόμη λεπτομέρεια: «…Τη μέρα της Υψώσεως οι πιστοί πaίρνουν κλαδάκια και τα μεταφέρουν σε όλα τα ξωκλήσια της περιοχής για να λάβουν και αυτά από τη χάρη τους (λες και ολόκληρος ναός έχει ανάγκη τα κλαδάκια αυτά για να καθαγιαστεί.)»

Κορυφή Κόφινας

Ο Κόφινας (1231 μέτρα) είναι η ψηλότερη κορυφή στα Αστερούσια Ορη, την οροσειρά που διατρέχει ολόκληρο το νότιο τμήμα του Νομού Ηρακλείου παράλληλα με την ακτή, σαν τείχος που προστάτευε άλλοτε τα σωθικά της Κρήτης από το βλέμμα και τις βλέψεις των πειρατών και των άλλων εχθρών της. ο βουνό Κόφινας πήρε το όνομα του από το σχήμα της κορυφής του που από τα βόρεια μοιάζει με κοφίνι βαλμένο ανάποδα. Δεν είναι λίγο να στέκεσαι στην επίπεδη κορυφή του Κόφινα και από κάτω σου να απλώνεται η νότια ακτή της Κρήτης με κάθε ακρωτήρι και κάθε βαθύ κόλπο ορατό από τις Τρεις Εκκλησιές προς τα ανατολικά μέχρι το Λέντα, τους Καλούς Λιμένες και το Ορος Κεφάλι στα δυτικά. Η ομορφιά αυτή δεν άφησε ασυγκίνητους τους αρχαίους κάτοικους της Κρήτης, τους Μινωίτες, που έφτιαξαν εδώ Ιερό Κορυφής. Αναφέρεται μάλιστα ότι τον Ιανουάριο ο ήλιος φαίνεται να ανατέλλει ακριβώς πάνω από την κορυφή του Κόφινα, όταν κάποιος στέκεται στη μεγάλη αυλή του Ανακτόρου της Φαιστού. Αργότερα η νέα θρησκεία, ο Χριστιανισμός, διαδέχτηκε τις παλιές και στην κορυφή του Κόφινα χτίστηκε το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, που γιορτάζει στις 14 του Σεπτέμβρη, όπως και το αντίστοιχο στην κορυφή του Ψηλορείτη. Το τοπίο στον Κόφινα Ο Κόφινας είναι ένα βουνό που αλλάζει εμφάνιση ανάλογα με την πλευρά απ' όπου θα το κοιτάξεις. Αν την δεις από τα βόρεια η κορυφή του φαίνεται πλατιά και επίπεδη, ενώ αν την δεις από το πλάι μοιάζει περισσότερο με αποστρογγυλεμένη πυραμίδα. Ετσι και το τοπίο στον Κόφινα αλλάζει δραματικά από τη βόρεια στη νότια πλευρά του. Στις φωτογραφίες κάτω βλέπετε πρώτα τη νότια πλευρά του Κόφινα με τα γκρίζα βράχια και το αραιό πευκοδάσος, ενώ στη δεξιά φωτογραφία βλέπετε το Κόφινα από τα βόρεια, με το τοπίο να θυμίζει αφρικανική έρημο.

Λιβάδι με παπαρούνες

Στη διαδρομή συναντάμε ένα υπέροχο λιβάδι γεμάτο κατά κόκκινες παπαρούνες!

Μονή Τριών Ιεραρχών (Φιλάγρη) στο Λουσούδι

Μονή Τριών Ιεραρχών (Φιλάγρη) στο Λουσούδι Η Μονή των Τριών Ιεραρχών βρίσκεται σε μια από τις πιο αφιλόξενες περιοχές της Κρήτης, στην περιοχή Λουσούδι στα άγρια Αστερούσια Όρη. Ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα κοντά στην κορυφή Κόφινας σε υψόμετρο 880μ, και θεωρείται από τον αρχαιολόγο Αθανάσιο Παλιούρα ως το «πρώτο» Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Ιδρυτής της μονής ήταν ο μοναχός Ιωσήφ Φιλάγρης, ένας από τους σημαντικότερους μελετητές του Αριστοτέλη, συνεχίζοντας παράλληλα τη μακραίωνη παράδοση των Αστερουσίων στον ασκητισμό. Οι ανασκαφές στο χώρο έχουν φέρει στο φως τα κελιά των μοναχών, την κουζίνα, την τράπεζα, αποθήκες και το αρχονταρίκι. Όμως το σημαντικότερο ήταν το Scriptorium, δηλαδή το εργαστήριο όπου ο Φιλάγρης και οι μαθητές του αντέγραφαν χειρόγραφα, κώδικες και περγαμηνές από θρησκευτικά κείμενα και αρχαίους συγγραφείς, κυρίως του Αριστοτέλη. Τα χειρόγραφα του Φιλάγρη διασώζονται σήμερα σε βιβλιοθήκες του Λονδίνου, της Βιέννης, των Παρισίων, του Βουκουρεστίου, του Αγίου Όρους, κ.α. Η Εκκλησία την περίοδο αυτή είχε εξαπολύσει διωγμό εναντίον του Αριστοτέλη, ενώ οι Ενετοί είχαν απαγορεύσει τη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας. Ωστόσο, η επιλογή αυτού του απομονωμένου μέρος για την ίδρυση της μονής, βοήθησε τον Φιλάγρη στο σπουδαίο έργο του. Αφενός συνεισέφερε στη διάσωση μέρους του έργου του Αριστοτέλη «διά χειρός Ἰωσήφ Φιλάγρη, μοναχοῦ τοῦ Κρητός καί τῶν αὐτοῦ φοιτητῶν ἐν τῇ μονῇ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, κάτωθι Κωφηνίου Ὄρους εἰς θέσιν Λουσούδι», αλλά και στη διδασκαλία της Ελληνικής Φιλολογίας, Μαθηματικών και της Ιατρικής. Στις 30/1/2016 τελέστηκε θεία λειτουργία για πρώτη φορά μετά από 600 χρόνια στο αναστηλωμένο καθολικό του μοναστηριού.