Kalmthout, themawandeling 'Blijf (niet) in uw kot'. Nr 4. Heide

Parkeren

Als vertrek- en aankomstplaats voor deze wandeling hebben wij gekozen voor de parking aan het station. Dat is makkelijk voor wie met de trein komt en ook voor wie met de auto of de fiets komt. Voor de GPS: Kalmthoutlaan 2920 Kalmthout of met de coördinaten N51.3658, E004.4608.

Parochiekerk

De parochiekerk van Heide is toegewijd aan Sint-Jozef en dateert uit de jaren 1934-1937.

Heidevennetje

Withoefse heide

De Withoefse heide dankt haar naam aan de oude pachthoeve van de Witheren, de kloosterlingen van de abdij van Tongerlo. Eerst heette alleen de pachthoeve "Withoef", nadien kreeg het hele buurtschap die naam.

Toch rechtdoor

Maak hier niet de fout die wij maakten bij de opname van de route. Hier NIET naar links, want dan sta je zo weer tussen de huizen en dat is niet onze bedoeling.

Vlinderpad

Deze afslag naar links is wel de goeie. Doorheen het heide- en duinengebied kronkelen een aantal gemarkeerde wandelpaden. Het Vlinderpad waar we nu over lopen is daarbij uniek omdat het speciaal ingericht werd voor mensen met een visuele beperking. Het wordt extra goed onderhouden op mogelijke hindernissen en het wordt afgebakend met liggende boomstammetjes.

Heidevennetje

Respect

De beheerders van het Grenspark Kalmthoutse Heide doen hun best om verschillende soorten recreanten een plaats te geven in het natuurdomein: wandelaars, fietsers, mountainbikers, ruiters. Soms lopen hun paden gescheiden van mekaar, soms lopen ze ook samen. Een beetje respect voor mekaar is daar op z'n plaats.

Nieuwe gemeentebossen

Bezoekersinfo

Bezoekers aan het Grenspark weten lang niet altijd waarom sommige beheerswerken worden uitgevoerd. Het Agentschap voor Natuur en Bos en Natuurpunt voorzien die plekken dan ook van duidelijke infoborden.

Linksaf

Op het kruispuntje nemen we de weg links.

Putse Moer

Op het einde van de 18de eeuw gingen de bewoners van de pachthoeve Withoef het grote moerven verder ontginnen, waar bewoners uit Putte dit al vele jaren deden. Er ontstond een juridische discussie tussen de twee belanghebbende partijen. De abdij trok aan het kortste eind en de Puttenaren verwierven het recht om hier water te halen en schapen te laten grazen. Vandaar: Putse Moer.

Meurisseven

Het Putse moer heet in de volksmond nog vaak "het Meurisseven", zeker bij de oudere bevolking. Dat verwijst naar de vorige eigenaars van het domein en de witte villa: de familie Meurisse, bekend van de gelijknamige chocolaterie. Nu is het domein eigendom van de familie Van Thillo, mediamagnaat.

Rechtsaf

Op de splitsing nemen we de weg rechts.

Linksaf

Wanneer we op de brede zandweg komen gaan we even naar links en dan zien we aan de overzijde het trapje om over de draadomheining te gaan.

Grote grazers

In het Grenspark Kalmthoutse Heide grazen schapen, runderen en soms ook paarden. Ze lopen vrij rond binnen een groot begrazingsrooster. Honden zijn daarbinnen niet toegelaten, ook niet aan de leiband.

Hazenduinen

Van waar de naam "hazenduinen" komt is niet met zekerheid geweten. Wellicht omdat er op deze met grassen begroeide duinen veel konijnen en hazen rondliepen. Op de oude Ferrariskaart uit 1778 is trouwens geen sprake van "Hazenduinen". Die spreekt van de "Gerst Duynen".

Hazenduinen

Duitse Weg

In 1888 kreeg Baron de Terwagne de toelating om 20 jaar lang zand weg te halen uit de Kalmthoutse duinen. Om dat te vergemakkelijken werd een spoorlijntje aangelegd van Heide naar het grootste duinengebied. In eerste instantie werd ongeveer 450 000m³ zand weggehaald en nadien nog eens 980 000m³. Dat zand werd gebruikt voor de verhoogde aanleg van de spoorweg tussen Antwerpen Centraal en Antwerpen Dam. Van het hoogste duinencomplex, de Vossenbergen, bleef niets meer over. De heer Bernsohn liet na 1910 op dezelfde weg een smalspoorlijntje aanleggen. Dit keer tot aan zijn landgoed Mont Noir, dat hij wilde inrichten als pretpark. De Eerste Wereldoorlog stak hier een stokje voor en het spoorlijntje verdween. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers de heide als oefenterrein en ook wilden ze hier een lanceerplatform bouwen voor de toekomstige V1's. Voor de derde keer werd daarom een spoorlijntje aangelegd en de weg werd verhard met steenpuin van gebombardeerde gebouwen. De naam "Duitse weg" was geboren.

Molensteen

Naast de Duitse Weg ligt een molensteen. Hij werd in 1970 op deze plek weggelegd als herinnering aan de jarenlange strijd voor het behoud van de heide als natuurdomein. Hij draagt de tekst: "Met de natuur als gids is het onmogelijk te verdwalen", een citaat van Cicero.

Pauzemoment?

Als corona en de bijhorende beperkingen het toelaten, kunnen we hier pauzeren voor een hapje en/of een drankje.

Amerikaans afweergeschut

Nadat Canadese milities Heide bevrijd hebben in oktober 1944 keert de veiligheid nog niet terug. Maandenlang zal Antwerpen nog vanuit Nederland bestookt worden met Duitse V1- en V2-bommen. Om deze projectielen vroegtijdig uit de lucht te schieten wordt in de heide Amerikaans afweergeschut opgesteld.

Alternatieve vertrekplaats

Wie met de auto of de fiets komt kan ook vertrekken aan de hoofdingang van het Grenspark. De wandeling is toch volledig lusvormig. Voor de GPS: hoek Putsesteenweg en Heibloemlaan te Kalmthout. Coördinaten: N51.3768, E004.4491.

De Vroente

Eeuwen geleden lagen buiten de dorpskernen de "vroenten", de weiden die gemeenschappelijk mochten gebruikt worden, meestal voor het weiden van de schapen. Hier is "De Vroente" de grote toegangspoort tot het Grenspark met een kennis- en vormingscentrum voor natuur en milieu, het Bijenteeltmuseum en de Dienst voor Toerisme. Buiten ligt het Blotevoetenpad en staat de infozuil die permanent de grondwaterstand aangeeft.

Wegsplitsing

Kort nadat we de parking verlaten hebben gaan we links het bospad op. Zo vermijden we het drukkere fietspad.

Terug het bos in

Onze route leidt ons naar de Heibloemlaan. Daar gaan we heel eventjes naar rechts en draaien meteen terug het bos in.

De 5 villa's

Ze zijn een begrip in Heide omwille van hun geschiedenis en bouwstijl: de 5 villa's. Gebouwd in het begin van de 20ste eeuw in cottagestijl stonden ze 20 jaar lang eenzaam in de "nieuwe straat". Hun eigenaars en bouwheren waren stuk voor stuk rijke Joodse diamantairs uit Amsterdam die in Antwerpen een nieuwe werkplek gevonden hadden. We zien met het huisnummer 30 Villa Windoord en dan verder Villa Jeanne d'Arc (nr 28), Villa Bos en Hei (nr 26), Villa Les Lilas (nr 24) en tenslotte Villa Heidevreugd (nr 22).

Villa 'les Lilas'

Villa "les Lilas" (de seringen) werd in 1907 gebouwd in opdracht van Mozes Polak, Amsterdams diamantbewerker.

Joodse synagoge

De synagoge van Heide werd gebouwd in 1929, waarmee het gebedshuis van de Joodse gemeenschap ouder is dan de Sint-Jozefkerk van de katholieke gemeenschap in Heide. Ze was op dat ogenblik de enige niet in een stad gelegen synagoge in België. Het gebouw wordt sinds 1995 niet meer voor erediensten gebruikt en wacht op een grondige renovatie.

Tweelingvilla's

Felice Helena en Flora Roza waren de twee dochters van de Joodse diamantair Jozef Schreiber. Die liet de dubbelwoning bouwen in de Leopoldstraat, de Joodse straat bij uitstek in Heide. Na zijn dood erfden de dochters uiteraard "hun" deel van de tweewoonst.

Villa Eikenhof

Wat nu de seniorenresidentie Beukenhof is, heette vroeger Villa Eikenhof. Vanaf 1915 werd de villa door de Duitsers opgeëist voor logement van hun officieren. De soldaten verbleven in de hotels in de buurt. De hoteleigenaars werden hiervoor vergoed, maar moesten vaak lang op hun geld wachten.

Stationsgebouw

Het stationsgebouw van Heide dateert van 1897. Vijf jaar eerder takte op deze plaats wel al een zandontginningsspoor af dat recht naar het duinengebied liep.

Moeder Kee

Sinds 2012 prijkt op het grasveldje aan het station een beeldje van "moeder Kee". Het werd gemaakt door de Kalmthoutse kunstenaar Raf Thys. Moeder Kee heette eigenlijk Anna Carolina Teysen. Tussen de eeuwwisseling en 1920 runde ze in het hart van het duinengebied een barak - de "Cambuus" genaamd - waarin de zandafgravers van de Vossenbergen konden eten en overnachten. Na de "heispaaiers" kwamen de kunstenaars naar deze idyllische plek.

Bevrijdingsmonument

De Canadese bevrijdingstroepen kwamen op 7 oktober 1944 vanuit Putte naar Heide en Kalmthout, maar het duurde een volle twee weken vooraleer Kalmthout volledig gezuiverd was van de Duitse bezetter. Het monument dat dit ogenblik symboliseert - met een Canadese militair en een Belgische verzetsstrijder - werd hier geplaatst in 1998.