As Carballas, ruínas de Santa Comba de Naves, aldea de Naves, alto dos Paramiños (Ourense).

Ida e volta. Camiñada de convivencia do Obradoiro de Tear do Centro de Cultura Popular Xaquín Lorenzo.
As ruínas do mosteiro están xa totalmente devoradas pola vexetación, os camiños case, ou sen case, pechados... Miseria de país e indignos gobernantes!

SANTA COMBA DAS (DE) NAVES
Na parroquia de San Mamede de Palmés, antigo concello de Canedo hoxe pertencente ao de Ourense, consérvanse (mal) os restos dun antigo mosteiro de orixes antigas. Son as ruínas do mosteiro de Santa Comba (Columba) de Naves. Aínda que non dispoñemos de ningún documento fundacional do mosteiro, nin de pedra que indique unha data concreta, parece que as súas orixes se remontan ao século IX, posiblemente ata o ano 888, xa que se atribúe a súa fundación a Afonso III. Isto débese a un pergamiño, hoxe desaparecido, estudado por Frei Benito de la Cueva no século XVII onde recibe o nome do mosteiro de Naves. Varios pergamiños posteriores tamén nos levarán a estas datas do século IX.
Na actualidade, o fondo documental de Santa Comba de Naves divídese en tres arquivos: Arquivo da Catedral de Ourense, Arquivo Histórico Nacional e Arquivo Histórico Provincial de Ourense. O maior volume consérvase no primeiro destes depósitos, seguido a moi lonxe do Arquivo Histórico Nacional e por último o terceiro deles, onde se nos fala de diversas actividades, doazóns e posesións deste mosteiro, que desde o século XII dependería de Celanova e por iso o mosteiro estaría rexido por un prior e non por un abade. Non obstante, non foi ata 1513 cando foi anexionado definitivamente, xunto coas igrexas de Santa María de Louredo e Santo Estevo de Untes, a este mosteiro de Celanova mediante unha bula do papa León X.
O edificio sufriu varias modificacións, unha probablemente no século XIII-XIV e polo menos outra no XVIII (1760), que é o que hoxe conservamos e poderemos ver. Desde o exterior dá a impresión dunha edificación señorial, compacta e robusta, con certos matices de carácter defensivo. Trátase dunha construción rectangular de case 480 m2 distribuídos en tres principais corpos paralelos. O do medio, o máis estreito, é un gran corredor de case 25 metros que discorre lonxitudinalmente por todo o edificio, comunicando as estancias entre si. Estas estancias sitúanse nos corpos laterais, moito máis anchos que o corredor e con muros para divisións internas. O edificio orixinal do mosteiro de Santa Comba de Naves tiña planta alta, planta baixa e planta soto para adega ou despensa. Aínda se podían ver os restos dun vello lagar. Nos perpiaños pódense ver os restos da última reconstrución do século XVIII a partir dunha antiga edificación medieval. Pódense apreciar diferenzas nos perpiaños labrados e nos rústicos do pasado, así como restos de arcos nas que hoxe son fiestras abocinadas. Algúns dos sinais máis significativos que nos mostran a orixe medieval do antigo edificio son a presenza dunha multitude de marcas de "canteiro" que se reparten por toda a construción. Sobre as últimas fiestras abocinadas do século XVIII aínda se poden ver en varias delas os restos dos arcos de medio punto do templo medieval. Sobre a porta de entrada do lintel hai un escudo que representa unha cruz trifoliada, un compás e un círculo que indican a citada pertenza a Celanova.
Nada máis entrar temos dous fantásticos arcos de medio punto que presumiblemente darían acceso á escaleira que comunicaba coa planta superior. Estes arcos son tamén da última reconstrución barroca. Da madeira que supostamente formaba as escaleiras e os pisos non queda nada e o chan está cuberto de maleza e perpiaños do propio edificio. Do que non nos decatamos cando estamos dentro é da fantástica situación deste mosteiro que, ao estar na ladeira, dispón dunhas excelentes vistas do val do Miño na súa dirección cara á capital ourensá desde a que se divisa boa parte desta cidade.
A capela é do mesmo estilo que a última reconstrución do mosteiro, polo que se remonta ao século XVIII. Isto parece indicalo tamén cunha inscrición no lintel da porta onde se pode ler o ano 1767, supostamente ano de construción da capela xa que tamén lemos a palabra “edificose”. Desde a capela podemos ver os restos dos arcos que soportan mal o que queda da bóveda de canón que cubría o altar e dos muros laterais que aínda se conservan en bo estado. Da cuberta da nave non queda nada. Chaman a atención as pequenas dimensións da capela, que poderían indicar unha pouca ocupación do mosteiro xa neste momento.

Bibliografía para ampliar:
EL SEÑORÍO DE SANTA COMBA DE NAVES. Rodrigo Pousa Diéguez . Deputación de Ourense 2018