Apokoronas Trails 06 At the outskirts of the historic capital of Apokoronas Στα περίχωρα της ιστορικής πρωτεύουσας του Αποκόρωνα

Διαδρομή 6 : Στα περίχωρα της ιστορικής πρωτεύουσας του Αποκόρωνα

Συνολικό μήκος διαδρομής: 12 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 4ω 40΄

Βάμος – Ντουλιανά – Γαβαλοχώρι – Ξηροστέρνι – Λιτσάρδα – Βάμος

Μέρος Α:  5,5 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 2ω 10΄

Βάμος – Ντουλιανά – Γαβαλοχώρι

Η περιοχή του κεντρικού Αποκόρωνα είναι γνωστή για την έμφαση που δίνει σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού, με κυριότερη τον αγροτουρισμό. Προσελκύει ετησίως μεγάλο αριθμό επισκεπτών, ενώ πολλοί είναι οι ξένοι υπήκοοι που έχουν επιλέξει να εγκατασταθούν εδώ προσωρινά ή και μόνιμα. Το κοινό αυτό προτιμά τις ήπιες πεζοπορίες, συνήθως σε αγροτικούς δρόμους μεταξύ χωριών ή στα περίχωρά τους. Εν προκειμένω η Διαδρομή 6 επιχείρησε να συνδέσει τα κυριότερα από αυτά τα χωριά με μια κυκλική διαδρομή που θα έχει αφετηρία και τέλος τον Βάμο, ιστορική έδρα του Δήμου Αποκορώνου.

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, ο Βάμος ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα μ.Χ., λίγο αφού εξόριστοι Άραβες από την Ανδαλουσία κατέλαβαν την Κρήτη. Το χωριό παρέμεινε στην αφάνεια κατά τη Βενετοκρατία, αλλά λόγω της στρατηγικής του θέσης το 1867 έγινε έδρα του Νομού Σφακίων και τα επόμενα χρόνια χτίστηκαν σε αυτό αρκετά δημόσια κτήρια, όπως το Διοικητήριο (Σεράγιο), ο στρατώνας (κουμεσιώνας ή κισλάς), αποθήκες, δεξαμενές και σχολεία. Η Διαδρομή 6 ξεκινάει από την κεντρική (πάνω) πλατεία του Βάμου και σας οδηγεί στην παλιά γειτονιά του, περνώντας από το Καλντερίμι, έναν παλιό λιθόστρωτο δρόμο, το Παρθεναγωγείο και πλήθος παλιά σπίτια και εκκλησίες.

Αφού περιηγηθείτε την παλιά γειτονιά, στρίψτε δεξιά (ανατολικά) και αναζητήστε τον επαρχιακό δρόμο Βάμου-Καλυβών, ακολουθώντας τον προς τα βόρεια για 800 μέτρα. Αφού βγείτε από το χωριό, στρίψτε δεξιά σε μια διχάλα στη θέση Μακρέ Πεζούλα, μερικά μέτρα πιο πάνω ξανά δεξιά (βορειοανατολικά) στην πρώτη διασταύρωση και ξανά δεξιά στην επόμενη, ακολουθώντας τον κύριο δρόμο. Στο τέλος του, περίπου 750 μέτρα από τον επαρχιακό δρόμο, στρίψτε αριστερά και παρακάτω ξανά αριστερά σε ένα κατηφορικό μονοπάτι, το οποίο περνάει δίπλα από μια μικρή πέτρινη καλύβα (κούμο). Συνεχίζοντας σε αυτό το μονοπάτι, περίπου 700 μέτρα πιο κάτω θα βγείτε ξανά σε άσφαλτο, όπου θα στρίψετε αριστερά (δυτικά) και μετά από 140 μέτρα δεξιά (βόρεια) προς τη Λειβαδούρα, ένα ξέφωτο σε λόφο απέναντι από τα Ντουλιανά. Από εδώ μπορείτε να κατηφορίσετε προς το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου (400 μέτρα) και να συνεχίσετε δυτικά (και ανηφορικά) προς τα Ντουλιανά (300 μέτρα), ή να ακολουθήσετε το μονοπάτι προς τα ανατολικά, προκειμένου να βγείτε στο Γαβαλοχώρι (1,9 χλμ).

Το Γαβαλοχώρι είναι ένας όμορφος παραδοσιακός οικισμός που χτίστηκε στον μυχό που σχηματίζουν τα υψώματα του Βάμου και του Κεφαλά. Πήρε το όνομά του από τη βυζαντινή οικογένεια των Γαβαλάδων, μία από τις δώδεκα που εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη τον 12ο αιώνα και έμειναν γνωστές ως «αρχοντόπουλα». Το χωριό διατήρησε τη σημασία του κατά τη Βενετοκρατία και την Τουρκοκρατία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε συμμετείχε ενεργά στους εθνικούς αγώνες για την απελευθέρωση. Κατά την τελευταία φάση της επανάστασης του 1821 το χωριό έγινε προσωρινά έδρα του «Κρητικού Συμβουλίου», ενώ μετά το 1893 αρκετοί ντόπιοι μυήθηκαν στην αδελφότητα που εξελίχθηκε στη Μεταπολιτευτική Επιτροπή. Ένα από τα πρώτα κτήρια που θα συναντήσετε μπαίνοντας στο Γαβαλοχώρι από τα δυτικά είναι ο εντυπωσιακός ναός του Αγίου Σέργιου, ενώ στη συνέχεια θα δείτε το Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο φιλοξενεί εξαιρετικά δείγματα λαϊκής τέχνης, υφαντά, έπιπλα, όπλα και πίνακες ζωγραφικής, ενώ στεγάζεται σε κατοικία και σε ελαιοτριβείο που έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Λίγο μετά το μουσείο θα περάσετε από την πλατεία Πλατανάκι, καταλήγοντας στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου υπάρχει ένα μνημείο για τους πεσόντες στους εθνικούς αγώνες, τον ντόπιο πολιτικό και οπλαρχηγό Κωνσταντίνο Μαλινό και το κοπανέλι, μια παραδοσιακή τέχνη κατασκευής δαντέλας.

Από το Γαβαλοχώρι μπορείτε να επιστρέψετε στον Βάμο ακολουθώντας το ανηφορικό μονοπάτι που περνάει από τις εκκλησίες του Αγίου Φανουρίου και του Αγίου Μάμα (2,5 χλμ), ή να συνεχίσετε το Μέρος Β της Διαδρομής 6, μέσα από το Ξηροστέρνι και τη Λιτσάρδα.

Μέρος Β :  6,5 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 2ω 30΄

Γαβαλοχώρι – Ξηροστέρνι – Λιτσάρδα – Βάμος

Το δεύτερο μέρος  της διαδρομής  ξεκινάει από την κεντρική πλατεία του Γαβαλοχωρίου, όπου καταλήγει το μέρος Α. Από εδώ κινηθείτε ανατολικά (και ανηφορικά) για περίπου 600 μέτρα προς ένα από τα πιο όμορφα και καλά κρυμμένα «μυστικά» του χωριού, τα λεγόμενα Γαβαλιανά Πηγάδια, ένα συγκρότημα τριάντα πέτρινων δεξαμενών της εποχής της Βενετοκρατίας, απ’ όπου οι κάτοικοι του χωριού προμηθεύονταν παλιά νερό. Από τα πηγάδια κινηθείτε νότια και στη συνέχεια νοτιοανατολικά για περίπου 600 μέτρα περίπου, συναντώντας τον δρόμο που συνδέει το Γαβαλοχώρι με το Ξηροστέρνι στη θέση Κουρνέδες. Συνεχίστε νοτιοανατολικά κατά μήκος του δρόμου για περίπου 300 μέτρα και λίγο πιο κάτω στρίψτε δεξιά σε ένα μονοπάτι που γίνεται χωματόδρομος (για 200 μέτρα) και στη συνέχεια συνδέεται ξανά με τον κυρίως δρόμο. Περίπου 200 μέτρα πιο πάνω υπάρχει μια δεύτερη παράκαμψη που οδηγεί στη βόρεια είσοδο του Ξηροστερνίου (400 μέτρα).

Το Ξηροστέρνι έχει πολλά και ενδιαφέροντα δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, ενώ δύο σπίτια του έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία. Στο κέντρο του χωριού θα συναντήσετε την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η οποία έχει εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο και γιορτάζει στις 6 Αυγούστου, οπότε γίνεται μεγάλο πανηγύρι που έχει καθιερωθεί ως ένα από τα πιο γνωστά στον Αποκόρωνα. Συνεχίζοντας προς τη νοτιοδυτική είσοδο του χωριού, 90 μέτρα παρακάτω θα δείτε ένα λιτό μνημείο αφιερωμένο στο διασημότερο τέκνο του χωριού, τον θρυλικό λυράρη Χαρίλαο Πιπεράκη, ο οποίος γεννήθηκε στο Ξηροστέρνι το 1895 και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1911, όπου διέδωσε και έκανε αγαπητή την κρητική μουσική σε απόδημους και μη. Περίπου 100 μέτρα μετά το μνημείο του Πιπεράκη, θα συναντήσετε τον επαρχιακό δρόμο Βάμου – Κεφαλά, όπου θα στρίψετε αρχικά δεξιά (δυτικά) και στη συνέχεια αριστερά (νότια) προς Λιτσάρδα.

Περίπου 400 μέτρα μετά τη διασταύρωση θα στρίψετε αριστερά (νοτιοανατολικά) σε έναν χωματόδρομο που οδηγεί στο ανατολικό άκρο της Λιτσάρδας (μετά από 500 μέτρα). Η Λιτσάρδα αναφέρεται πρώτη φορά σε μια απογραφή εκκλησιών του 1637 ως Lizzarda, που σημαίνει σαύρα. Παρότι τα σπίτια του οικισμού έχουν υποστεί αλλοιώσεις με την αλλαγή χρήσεων και την πάροδο του χρόνου, διατηρούνται πολλά από τα παλιότερα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους, ενώ ιδιαίτερα αξιόλογος είναι ο ναός της Παναγίας, στο κέντρο του χωριού, ο οποίος έχει εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις εικόνες του έχει φιλοτεχνήσει ο Ιωάννης Αλιγιζάκης. Από τον ναό της Παναγίας κινηθείτε νότια, στρίψτε δεξιά (δυτικά) στην πρώτη διασταύρωση και 500 μέτρα παρακάτω στρίψτε αριστερά στην επόμενη διασταύρωση. Περίπου 500 μέτρα πιο κάτω ο χωματόδρομος αυτός γίνεται μονοπάτι (για 200 μέτρα) και ξανά χωματόδρομος, ο οποίος βγάζει στο ανατολικό άκρο του Βάμου (μετά από 700 μέτρα).

Από εδώ, διασχίστε τον κάθετο δρόμο και συνεχίστε δυτικά προς το Άλσος του Βάμου (190 μέτρα), στρίβοντας δεξιά (βόρεια) στον κεντρικό δρόμο και κατηφορίζοντας προς την κεντρική πλατεία (200 μέτρα), επιστρέφοντας στην αφετηρία του Μέρους Α και ολοκληρώνοντας την κυκλική διαδρομή.