Apokoronas Trails 04 The Cypress Villages (Tα χωριά των κυπαρισσιών)

Διαδρομή 4: Τα χωριά των κυπαρισσιών

Βαφές – Τζιτζιφές – Φρες – Νίπος – Λιμνοπήγαδο – Βαφές

Συνολικό μήκος διαδρομής: 11 χλμ (η κύρια διαδρομή), εκτιμώμενος χρόνος 4ω 45΄

Μέρος Α: 5 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 2ω 10΄

Βαφές – Τζιτζιφές – Φρες

Η διαδρομή 4 συνδέει κάποια από τα γραφικότερα χωριά της ρίζας των Λευκών Ορέων, τα οποία δεν θα μπορούσαν να μείνουν εκτός του δικτύου μονοπατιών του Αποκόρωνα. Εν προκειμένω έχει ληφθεί ως σημείο έναρξης ο Βαφές (απ’ όπου περνάει και η διαδρομή 5), αλλά με δεδομένο ότι η διαδρομή είναι κυκλική, ο πεζοπόρος θα μπορούσε να ξεκινήσει από οποιοδήποτε χωριό. Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα τέσσερα χωριά (Βαφές, Τζιτζιφές, Φρες, Νίπος) έχουν καφενεία και καταστήματα που λειτουργούν όλο τον χρόνο, πράγμα που τα καθιστά ιδανικά για στάση ή ανεφοδιασμό κατά τη διάρκεια της πεζοπορίας.

Ο Βαφές εκτιμάται ότι ιδρύθηκε στα μέσα του 8ου αιώνα, όταν το γειτονικό χωριό Κούρτσα καταστράφηκε από τους Άραβες και πολλοί κατέφυγαν στην τοποθεσία αυτή. Κατά τον 12ο αιώνα εγκαταστάθηκε στον Βαφέ η οικογένεια των Σκορδίληδων, η οποία αναγνωρίστηκε ως αριστοκρατική κατά τη Βενετοκρατία. Μετά την κατάληψη του Αποκόρωνα από τους Οθωμανούς το 1646 ο Βαφές έγινε βακούφι (ιδιοκτησία κοινωφελούς ιδρύματος) του τεμένους Φιντίκ Χατζή Μεχμέτ πασά στο Ηράκλειο. Κατά την πρώιμη οθωμανική περίοδο χτίστηκαν στο χωριό αξιόλογα κτήρια, όπως ο δίκλιτος ναός του Χριστού, η κατοικία του ιερέα Εμμανουήλ Σκορδύλη του 1745 και σειρά θολωτών κατασκευών που αποδίδονται στον γενίτσαρο Ιμπραήμ Αληδάκη. Σε απόσταση 400 μέτρων στα νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται το σπήλαιο της Κρυονερίδας, το οποίο χρησίμευσε αρκετές φορές ως καταφύγιο για τους χριστιανούς, αλλά τον Αύγουστο του 1821 ανακαλύφθηκε από τους Οθωμανούς, οι οποίοι άναψαν φωτιά στην είσοδό του, προκαλώντας θάνατο από ασφυξία στα 130 γυναικόπαιδα που βρίσκονταν εντός του.

Από τον Βαφέ η διαδρομή ακολουθεί τη ρίζα του βουνού προς τα δυτικά μέχρι τον Τζιτζιφέ, όπου φτάνει κανείς μετά από 2,5 χιλιόμετρα. Το πρώτο κτήριο που θα συναντήσετε είναι η εκκλησία του Γεννέσιου της Θεοτόκου, λίγο μετά την οποία θα στρίψετε δεξιά στο νεκροταφείο και θα κατηφορήσετε στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, κοντά στο κέντρο του χωριού. Από εδώ θα κατηφορίσετε προς την κάτω πλευρά της ρεματιάς που χωρίζει τις δύο γειτονιές του χωριού και ονομάζεται Φαραγγούλι, φτάνοντας στην τοποθεσία Βρύση (200 μέτρα πιο κάτω), όπου έγιναν πολλές και σημαντικές συνελεύσεις οπλαρχηγών κατά τον 19ο αιώνα. Σημειωτέον ότι ο Τζιτζιφές είναι το μόνο χωριό της Κρήτης όπου εξακολουθεί να παράγεται το καραμπάσι, ένα αιθέριο έλαιο που παράγεται από τους καρπούς της δάφνης και έχει θεραπευτικές όσο και καλλωπιστικές ιδιότητες.

Αφήνοντας πίσω σας τον Τζιτζιφέ, κινηθείτε βόρεια βορειοδυτικά ακολουθώντας έναν χωματόδρομο πιο χαμηλά από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς τον Φρε, στην κεντρική πλατεία του οποίου θα βγείτε μετά από 1,6 χιλιόμετρα. Ένας μικρός δρόμος που ξεκινάει από το «Καμαράκι» οδηγεί μετά από 1 χιλιόμετρο στην Παναγία των Δύο Βράχων, μια γραφική εκκλησία του 13ου αιώνα στη θέση «του Καπή ο Λαγγός», ενώ στο σχολείο του χωριού φιλοξενήθηκε η Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση από τον Νοέμβριο του 1877 μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου του 1878. Δύο άλλα σημεία αναφοράς για το χωριό είναι η Δημοτική Πινακοθήκη Γιαννουλάκη και ο μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας της Ευαγγελίστριας, ο οποίος χτίστηκε κατά την περίοδο 1856-1938 και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα νεότερης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, με αξιόλογο τοιχογραφικό διάκοσμο που έχει φιλοτεχνήσει ο Στυλιανός Καρτάκης, μαθητής του Φώτη Κόντογλου. Στον Φρε μπορείτε να βρείτε αρκετές επιλογές για φαγητό ή καφέ, ή εναλλακτικά να ανεφοδιαστείτε και να συνεχίσετε για το Μέρος Β της Διαδρομής 4, επιστρέφοντας στον Βαφέ μέσω Νίπους.

Μέρος Β: 6 χλμ, εκτιμώμενος χρόνος 2ω 35΄

Φρες – Νίπος – Λιμνοπήγαδο – Βαφές

Το δεύτερο μερος της διαδρομής κινείται σε πιο χαμηλό υψόμετρο, αλλά περιλαμβάνει αρκετά σημεία με εξαιρετική θέα προς τα χωριά της Ρίζας και τα Λευκά Όρη. Ξεκινώντας από τον Φρε, θα αναζητήσετε κοντά στη βόρεια είσοδο του χωριού τη διασταύρωση προς τις εκκλησίες προς τις εκκλησίες του Μιχαήλ Αρχάγγελου και του Αγίου Αντωνίου. Συνεχίζοντας στον ίδιο χωματόδρομο, μερικά χιλιόμετρα ανατολικότερα θα συναντήσετε την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και μισό χιλιόμετρο πιο κάτω την πηγή Ραφιόλι, η οποία υπήρξε ανέκαθεν σημείο συνάντησης για τους Νιπιανούς, τόσο για τα γάργαρα νερά της, όσο και για το τοπίο ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς γύρω από αυτήν.

Από εδώ θα ανηφορίσετε προς το Νίπος, το οποίο απέχει λιγότερο από 700 μέτρα. Σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη, η ονομασία του χωριού προέκυψε από κάποιο ιερό αφιερωμένο «εις Ίππον και Κόρην», από το οποίο προέκυψε η λέξη Ιπποκορώνιο και το σημερινό όνομα της επαρχίας, Αποκόρωνας. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το χωριό ονομάστηκε έτσι επειδή βρισκόταν σε πεδιάδα (νάπος), ονομασία που παραφθάρηκε με την πάροδο του χρόνου σε Νίπος. Τέλος, σύμφωνα με μια τρίτη εκδοχή, το χωριό ονομαζόταν παλιότερα Ράχη και μετονομάστηκε Νίππος από το όνομα ενός Βενετού αξιωματούχου που διοίκησε την περιοχή γύρω στο 1550. Στο κέντρο του χωριού θα βρείτε τις εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού και του Αγίου Γεωργίου, όμορφα συντηρημένα παλιά σπίτια και ένα μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντες του χωριού, με πιο επιφανείς τον οπλαρχηγό Θεοκλή Ν. Κακάτση (Κακατσάκη), τον Μακεδονομάχο Εμμανουήλ Κατσίγαρη-Καραμανώλη και τον ανθυπολοχαγό Ιωάννη Κουρομιχελάκη, ο οποίος σκοτώθηκε στο Καλέ Γκρότο της Μικράς Ασίας το 1921.

Από το κέντρο του Νίπους ακολουθήστε τον κύριο δρόμο προς τα ανατολικά για περίπου 300 μέτρα και στη συνέχεια στρίψτε δεξιά (νότια) προς το Λιμνοπήγαδο, ένα πλάτωμα – ξέφωτο που βρίσκεται 1 χλμ μακριά και όπου παλιά έρχονταν συχνά οι κάτοικοι των γύρω χωριών (κυρίως από το Νίπος και τον Βαφέ) για να πάρουν νερό και να κοινωνικοποιηθούν. Στην τοποθεσία αυτή βρίσκονται σήμερα μια μικρή πηγή, ένα ξωκλήσι αφιερωμένο στην Ανάληψη και μερικά παγκάκια όπου μπορείτε να κάνετε στάση. Από εδώ ένας βατός χωματόδρομος οδηγεί στη λεγόμενη «Βαφειανή ευθεία» (1 χλμ) και τις Βρύσες (3 χλμ), αλλά η διαδρομή συνεχίζει νοτιοδυτικά προς τον Βαφέ, όπου θα φτάσετε μετά από 1,6 χλμ ανηφορικής πορείας, περνώντας από έναν αμπελώνα και μπαίνοντας στο χωριό από τα βόρεια.