AÑES, ESKUTXI, UNGINO, MOSCADERO, ANGULOKO MENDATEA.

Goierriko Mendizale Beteranoakin egindako irteera

https://sites.google.com/gmb.eus/goierrikomb/hasierainicio?authuser=0

Aiarerria lurralde-unitate zabala izan zen eta erabileratik eta ohituratik eratorritako arau batzuen bidez gobernatzen zen.
Arau horiek guztiak bere Foru entzutetsuan bildu ziren, hots, lurralde horretan aplikatzeko berezko lege-sisteman.
Probintzia izatera ere iritsi zen. Hogeita hamasei herri zeuden, bost eskualdetan antolatuta kudeaketa eta
administrazioa errazteko. Honako hauek ziren, Saraubeko Batzar Zelaian egiten ziren Batzar Nagusietan botoa
emateko erabiltzen zen hurrenkeraren arabera zerrendatuak: LEZAMA (Baranbio, Astobitza, Lezama, Larrinbe,
Lekamaña, Saratxo, Etxegoien eta Izoria), AMURRIO (Amurrio, Olabezar, Murga, Luiaondo), SOPEÑA
(Arespalditza, Maroño, Agiñaga, Madaria, Salmanton, Menoio, Ozeka, Lexartzu, Añes, Soxo, Erbi eta Luxo),
LANTENO (Kexaa, Menagarai, Lanteno ondoko Erretes, Opellora, Lanteno, Mendieta, Santa Koloma, Tudela
ondoko Erretes eta Soxoguti) eta OKONDO (Beotegi, Zuhatza eta Okondo)
Liberalen armada karlistaldietan nagusitu eta gero foruak indargabetu ziren (1839). Ondorioz, udaletan
oinarritutako lurralde antolamendu berria eratu zuen (1841) Baldomero Espartero jeneralak, irabazitako
gudu entzutetsuen ondorioz herrialdea gobernatzen zuenak. Legeria berriaren arabera, Koroaren
lurraldea gutxi gorabehera homogeneoak ziren probintzietan eta udalerrietan antolatu zen. Orduz
geroztik, Aiarerriko 36 herri haiek bost udalerri berritan bereizi ziren: Aiara, Artziniega, Okondo, Amurrio
eta Lezama. Gaur egun lau besterik ez dira, 1976an Lezama Amurrio
udalerrian sartu zenetik. Aiarerri zahar haren azken aztarnetako bat
da Amurriok edo Okondok Gorobel mendietako larreak ustiatzeko
duten eskubidea, nahiz eta egungo Aiararen baitan ez egon.
Mendialde honetako Eskutxi (1.178 m) tontorrean dago, hain
zuzen ere, Aiaralde osoko gune gorena.

AÑES - LA ESTRADA - EL SOTO - EL CARRASCAL - LA ROTURA - CAMINO CHIQUITO -
CAMPULERIA - CANTOBLANCO - SENDERONEGRO - LA CARCAMA - PASADAMALA -
PEÑASCANALES - VUELTA DE ARO - PORTILLO DE ARO - LA HOZ - AROKO PUNTA -
PICO DE AÑES - CALERAS DE SENDA DE AYALA - EL RECADO - ESKUTXI - GEODESIKO -
UNGINOKO HAITZULOA - UNGINOKO PUTZUA - UNGINO/UNGINOKO BEGIA - ATATXAKO LEPOA - CAMPOVERDE - KOBATA - MOSTAJO - MOSCADERO - EDILLOS - EL CLARON -
CORRAL DE VALLEBAR - HONDON DEL HAYAL - SAN MIGUEL OTSO-ZULOA - ANGULOKO MENDATEA.