Άγιος Ισίδωρος - Καμπανάρης - Φαρδύ Πηγάδι - Τούρκικος.

Αξιόλογη διαδρομή που συνδέει το ιστορικά κομβικό σημείο του Αγίου Ισιδώρου με το «Φαρδύ Πηγάδι», έναν από τους σημαντικότερους αρχαίους αγροτοποιμενικούς οικισμούς του νησιού.

Η διαδρομή συνολικού μήκους 9.67 χλμ. ξεκινάει και επιστρέφει στον Άγιο Ισίδωρο. Περνάει από μοναδικές περιοχές με ιστορία που χάνεται στο πολύ μακρινό παρελθόν, χρησιμοποιεί πανάρχαια δρομολόγια ακολουθώντας υπάρχοντες αρχαίους ή νεώτερους δρόμους και χαμένα μονοπάτια.

Χωρίζεται σε τρία τμήματα:

■ Στο 1ο τμήμα η διαδρομή ακολουθεί αρχικά ότι έχει απομείνει από τον λιθόκτιστο καρόδρομο Χίου - Βολισσού στην περιοχή του Αγίου Ισιδώρου. Περνάει από το ξωκλήσι του Αγίου Ισιδώρου και κινείται για λίγο στην κοίτη του ρέματος και τον αγροτικό δρόμο, συνεχίζει δίπλα στην περιφραγμένη περιοχή με την καταπάτηση τμήματος του Τούρκικου καρόδρομου με σκοπό να φτάσει και να διασχίσει την νέα επαρχιακή οδό για Βολισσό. Η ανάβαση στην ανατολική πλαγιά του Καμπανάρη μετά την διάσχιση της επαρχιακής οδού ξεκινάει στο πρανές ακριβώς δίπλα στο μικρό ρέμα που είναι το ομαλότερο σημείο. Αφού ανεβεί τα λίγα απότομα πρώτα μέτρα στο πρανές του δρόμου, η διαδρομή συνεχίζει ανηφορικά σε πλαγιά με μεγάλη κλίση που μειώνεται σταδιακά. Περνάει από πανάρχαια στενά χωράφια σε αναβαθμίδες, πεύκα με ίχνη ρητίνευσης, μεμονωμένα αμυδρά ή ξεκάθαρα ίχνη αρχαίου δρόμου και πηγάδι που σημειώνονται στα waypoints για να φτάσει και να διασχίσει την αντιπυρική ζώνη στην ράχη του υψώματος Καμπανάρης. Στην συνέχεια κατηφορίζει την δυτική πλαγιά του Καμπανάρη ανάμεσα σε πανάρχαια χωράφια με τοιχία και πυκνή βλάστηση φυσικής αναδάσωσης μέχρι να φτάσει στην περιοχή του αγροτοποιμενικού οικισμού «Φαρδύ Πηγάδι» με πολλά διάσπαρτα ίχνη αρχαίας δραστηριότητας, μερικά από τα οποία σημειώνονται στα waypoints.
■ Στο 2ο τμήμα η διαδρομή αφήνει πίσω της την περιοχή του οικισμού ακολουθώντας τον αρχαίο δρόμο που συνέδεε το «Φαρδύ Πηγάδι» με τον γειτονικό οικισμό «Άρια» και άλλες περιοχές του νησιού. Τα ίχνη του αρχαίου δρόμου στην αρχή είναι σαφή με μήκος ~270 μέτρα και σύμφωνα με τον Γ. Ζερβούδη ήταν αμαξιτός λόγω του πλάτους και του τρόπου κατασκευής του. Στην συνέχεια τα ίχνη του αρχαίου δρόμου εξαφανίζονται και η διαδρομή κινείται σε κάτι που μοιάζει με παλιά διάνοιξη από χωματουργικό μηχάνημα κατηφορίζοντας την πλαγιά στην οποία βρισκόταν ο αρχαίος δρόμος, διασχίζει ρέμα και αμέσως μετά ακολουθεί ράχη μέχρι να διασχίσει και πάλι την αντιπυρική ζώνη στην περιοχή «Ρικορράχιδα». Στην συνέχεια φτάνει και διασχίζει κάθετα τις δυο ασφάλτινες οδούς (νέα και παλαιότερη) Χίου - Βολισσού για να φτάσει τελικά στον παλιό Τούρκικο λιθόκτιστο καρόδρομο.
■ Στο 3ο τμήμα η διαδρομή ακολουθεί με "κλειστά μάτια" πανεύκολα τον Τούρκικο λιθόκτιστο καρόδρομο με τις πολύ ήπιες κλίσεις μέχρι το σημείο εκκίνησης στον Άγιο Ισίδωρο όπου και ολοκληρώνεται ο "κύκλος" της διαδρομής.

Σημειώσεις:

► Λίγη προσοχή απαιτείται στην αρχή του 1ου τμήματος μέχρι την διάσχιση του επαρχιακού δρόμου Χίου - Βολισσού εξαιτίας των περιφράξεων και της καταπάτησης κομματιού του Τούρκικου παλιού λιθόκτιστου καρόδρομου που έχει κυριολεκτικά εξαφανιστεί. Πολύ μικρή δυσκολία στα πρώτα μέτρα της ανάβασης του πρανούς του επαρχιακού δρόμου Χίου - Βολισσού ακριβώς δίπλα στο μικρό ρέμα.
► Δεν υπάρχει σαφές μονοπάτι κατά την ανάβαση της ανατολικής πλαγιάς του Καμπανάρη στο 1ο τμήμα της διαδρομής αλλά τα βοηθητικά σημεία προσανατολισμού και τα άλλα σημεία ενδιαφέροντος - waypoints - μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν σημεία αναφοράς για την εύρεση της σωστής πορείας.
► Στο 2ο τμήμα μικρή δυσκολία σε μερικές περιοχές με πυκνή βλάστηση φυσικής αναδάσωσης που στο μέλλον πιθανόν να καταστούν αδιαπέραστες οπότε η διαδρομή θα πρέπει να ακολουθήσει λίγο διαφορετική πορεία για να τις ξεπεράσει.

Παρατηρήσεις:

♦ Η περιοχή «Φαρδύ Πηγάδι» με τα διάσπαρτα ίχνη έντονης και αξιόλογης ανθρώπινης δραστηριότητας είναι ένας ανοιχτός αρχαιολογικός χώρος εντελώς ξεχασμένος και παρατημένος στην φθορά του χρόνου, με την αδιαφορία των αρμόδιων και την άγνοια των αναρμόδιων να επιταχύνουν την ολοκληρωτική εξαφάνιση των τελευταίων ιχνών. Φαίνεται ότι ήταν ιδιαίτερος σε έκταση και σε ακμή οικισμός για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εκτός του ότι βρίσκεται σε σημαντική θέση ως προς την εσωτερική συγκοινωνία του νησιού, πιθανόν η ακμή του και ο πλούτος του να σχετίζεται και με την ρητίνευση των δασών πεύκης στις γύρω περιοχές από την αρχαιότητα μέχρι που εγκαταλείφθηκε οριστικά, ειδικά αν ληφθεί υπόψιν η ονομασία «Άρια» του γειτονικού οικισμού και φυσικά το τοπωνύμιο «Ρετσινάδικα» αλλά και η «Αριουσία» που τοποθετείται στην βορειοδυτική Χίο όπου η παραγωγή οίνου είναι γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Το ρετσίνι χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα σαν φυσικό συντηρητικό του οίνου αλλά και για διάφορες άλλες χρήσεις.
♦ Πάρα πολύ αξιόλογο σημείο ενδιαφέροντος - waypoint - αποτυπώθηκε στο 3ο τμήμα της διαδρομής. Πρόκειται για ένα σημείο δίπλα ακριβώς και ελάχιστα ψηλότερα από τον Τούρκικο καρόδρομο όπου φαίνεται ξεκάθαρα ένα μικρό τμήμα λιθόκτιστου τοιχίου που στηρίζει στενό προγενέστερο μονοπάτι, απόδειξη ότι ο Τούρκικος ήταν νέο για την εποχή του έργο οδοποιίας στην συγκοινωνία Χίου - Βολισσού.
♦ Δυστυχώς καμία προσπάθεια δεν γίνεται για να προστατευθεί ο Τούρκικος λιθόκτιστος καρόδρομος από την κυκλοφορία τροχοφόρων οχημάτων κυνηγών, μελισσοκόμων, μανιταροσυλλεκτών και άλλων "φίλων" της τετρακίνησης. Ήδη σε πολλά σημεία του καρόδρομου έχει δημιουργηθεί συνεχής παράλληλη καθίζηση/βαθούλωμα του οδοστρώματος στο πλάτος του μετατρόχιου τροχοφόρων. Γενικά η ευρύτερη περιοχή έχει εικόνα πεδίου δοκιμών και εκπαίδευσης χειριστών γαιοπροωθητικών μηχανημάτων με διανοίξεις και χωματουργικές εργασίες παντού αφού κανείς δεν υπολογίζει το πολύτιμο ανάγλυφο και ουδείς ενδιαφέρεται για την ιστορική του αξία ή την συνέχεια του φυσικού περιβάλλοντος. Τα σημάδια της παλαιότερης διάνοιξης από χωματουργικό μηχάνημα, στην περιοχή «Ρικορράχιδα» και ψηλότερα στην πλαγιά κάτω από το «Φαρδύ Πηγάδι», είναι πάνω στον αρχαίο δρόμο που προαναφέραμε εξαφανίζοντας για πάντα τα αμυδρά ίχνη του. Φαίνεται ότι η όποια επιπεδοποίηση είχε μείνει από τον αρχαίο δρόμο, "καθοδήγησε" το χωματουργικό μηχάνημα καταστρέφοντας εντελώς το δρόμο μια ώρα αρχύτερα.